Morgunblaðið - 24.08.2003, Blaðsíða 18

18 SUNNUDAGUR 24. ÁGÚST 2003 MORGUNBLAÐIÐ
ÞÚ KIPPIR þér ekki uppvið það þótt ketillinn sésvolítið skakkur,“ segirHalldór Þórðarson, bóndiá Litla-Fljóti, og hellir
heitu vatni í bollann minn úr dæld-
uðum hraðsuðukatli.
„Hvað kom fyrir ketilinn?“ segi ég
og set tepoka út í vatnið.
„Hann skekktist þegar vörubíll
kom inn í eldhúsið,“ svarar Halldór
og sækir vínarbrauðslengju, brún-
köku og flatkökur inn í ísskáp. Með
flatkökunum ber hann fram gult
hunang í krukku.
„Fáðu þér endilega hunang með
flatkökunni, þetta er heimafram-
leiðsla frá dóttur minni sem býr í
Svíþjóð. Ég er svolítið montinn yfir
því,“ segir hann.
Ég hef aldrei áður sett hunang á
flatköku en sú samsetning reynist
betur en ég bjóst við.
„Hvernig komst vörubíll inn í eld-
húsið?“ segi ég.
„Hann rann á húsið. Það á ekki að
vera hægt, flokkast líklega undir
kraftaverk eða draugagang, svona
bíll á ekki að geta hreyfst fyrr en bú-
ið er að setja hann í gang og ná upp
loftinu svo losni um bremsurnar. En
þetta gerðist nú samt,“ svarar Hall-
dór og fær sér kaffi.
„Ég hafði rétt áður setið þar sem
þú situr núna en var nýfarinn fram í
stofu og sambýliskona sonar míns
(sem þá var) var að sýsla við þvott á
efri hæðinni. Við heyrðum óskapleg-
an dynk og þegar við komum sam-
tímis inn í eldhúsið urðum við bæði
kjaftstopp – gríðarstór, mannlaus
Volvo-vörubíll hafði brotið sér leið
inn um vegginn, skáparnir í innrétt-
ingunni dottið á gólfið og eldavélin
fram fyrir sig – síðan slær hún út af
minnsta tilefni. Ketillinn sá arna
hafði dottið á gólfið en örbylgjuofn-
inn vó salt á borðbrúninni. Ég rétti
ketilinn eins og ég gat en þetta atvik
varð til þess að ég fékk nýja eldhús-
innréttingu,“ heldur Halldór áfram
sögunni af innrás vörubílsins fyrir
nokkrum árum.
Ég sé að umrædd eldhúsinnrétt-
ing hefur yfir sér annan og nýlegri
svip en aðrir hlutar íbúðarhússins
sem Halldór á Litla-Fljóti lét reisa
er hann var nýkvæntur ungur bóndi,
hafði nýlega tekið við búsforráðum á
bænum og horfði fram á veginn með
bjartsýni sem þá ríkti í röðum ís-
lenskra bænda.
Dularfullur draumur
Ég er komin fyrir tilviljun að
Litla-Fljóti, er í slagtogi með konu
sem vill skoða þar ákveðna tegund af
steinum:
„Blessuð skoðaðu steinana, –
grjótið er það eina sem nóg er til af á
Litla-Fljóti,“ segir Halldór sposkur
á svip.
Með það fer samferðakona mín út
að skoða grjótið en ég nenni ekki
með henni, heldur sit eftir við te-
drykkju hjá Halldóri og iðraði ekki
þeirra skipta, hann steinþagði ekki –
svo mikið er víst.
Í framhaldi af hinu undarlega at-
viki með vörubílinn spyr ég Halldór
hvort hann hafi orðið var við
drauga?
„Nei, það væri ljótt að segja það,“
svarar hann.
„Og þó! Einn forvígismaður
Drauga- og tröllaskoðunarfélagsins
á Selfossi, sem var látinn, boðaði
mér fund með því félagi á undan öðr-
um. Mig dreymdi að ég væri staddur
á ákveðnum stað með heilum hóp af
fólki. Ég fann í draumnum að ég var
búinn að fá nóg af þessum selskap og
nennti ekki að vera þarna lengur.
Mér fannst vera þarna rúta og
nokkrir jeppar. Ég labba að næsta
jeppa og ætla að fara að starta hon-
um, þótt ég viti vel að ég eigi ekkert í
honum. Ég starta og starta og ekk-
ert gerist. Þá verð ég var við að þessi
ágæti umræddi maður kemur – þótt
látinn sé – og segir við mig elskulega
eins og hans var vani, – okkur var
alltaf vel til vina: „Það er ekki von að
þetta fari í gang hjá þér, þessi lykill
gengur að traktor.“ Mér verður á að
spyrja hvort hann eigi þennan bíl. Jú
sú er raunin og hann sagði jafnframt
að sér væri sama þótt ég sæti þarna.
Svo vakna ég næsta morgun við að
hringt er í mig frá Selfossi og maður
þar vill endilega fá mig á fund í
Drauga- og tröllaskoðunarfélaginu í
Skálholti þennan sama morgun. Ég
segist alls ekki geta það, sé bundinn
við annað.
„En getur þú þá ekki komið fram í
Reykholt að álfakirkjunni þar seinna
um daginn?“
Ég samþykki það, fer svo á um-
ræddan stað og segi þar ýmsar sög-
ur. Meðal annars sagði ég söguna af
Guðmundi nokkrum sem setti sig í
fljótið fyrir ofan Krók. Á sama tíma
var bróðir hans að gefa lömbum í
lambhúsi. Þá sér hann hvar Guð-
mundur kemur gangandi neðan frá
ánni. Bróðirinn lýkur við að gefa
lömbunum, fer svo heim og spyr eft-
ir Guðmundi. Enginn þar hafði orðið
var við hann en ekki leið á löngu þar
til fréttir bárust af því að Guðmund-
ur væri horfinn og förin hans hefðu
verið rakin að fljótinu, þar sem húf-
an hans og vettlingar lágu. Um leið
og ég tala lít ég yfir söfnuðinn og
staðhætti og sé þá að allt er hið sama
og í draumnum, – þarna voru staddir
allir félagar forvígismannsins látna
og auðvitað hefur hann verið þarna
einhvers staðar í millum, þótt við
sæjum hann ekki,“ segir Halldór.
Hann getur þess að Drauga- og
tröllaskoðunarfélagið hafi komið sér
upp félagsheimili – gangnamanna-
kofa uppi og framan á svokölluðu
Lambafelli.
„Honum fylgir sú árátta að það
tollir aldrei framan á honum hurð,“
bætir Halldór við.
„Kofinn var kominn í niðurníðslu
en félagið byggði hann upp. Hvernig
gengur með hurðina núna veit ég
ekki, ég hef ekki komið þangað lengi
því það er ekki bílfært þangað og ég
er latur að ganga þetta.“ Nú hlær
Halldór.
„Þú hefur þá ekki verið fjallkóng-
ur?“ segi ég.
„Nei, ég fór aldrei í göngur, en
hann faðir minn var fyrirliði í eft-
irsafninu í áratugi. Þegar hann
hætti, nærri 75 ára gamall, var eldri
sonur minn orðinn svo vaxinn að
hann langaði að fara á fjall og ég
vildi ekki hafa það af honum.“
Þess má geta að Halldór er ein-
birni foreldra sinna, og fæddist þeg-
ar þau höfðu verið í hjónabandi í heil
13 ár. Sú saga var sögð að vinur
Þórðar föður hans hefði eitt sinn
spurt hann í gangnaferð hvað hann
hefði gert öðruvísi en áður, þetta
skipti þegar drengurinn varð til.
„Ég gat ekki formerkt að ég gerði
þetta neitt öðruvísi en vant var,“
svaraði Þórður að bragði.
Halldór Þórðarson fæddist á
Stóra-Fljóti 19. nóvember 1933,
einkasonur hjónanna Þórðar Kára-
sonar og Þorbjargar Halldórsdóttur
frá Hrosshaga.
„Faðir minn ólst upp í Auðsholti
frá tveggja ára aldri. Amma hafði
verið þar í vinnumennsku og þetta
var svona á þessum árum, fátækt
fólk skorti jarðnæði og gat ekki haft
börnin hjá sér. Þegar foreldrar mín-
ir giftu sig og fóru að búa árið 1920
var hvert kot setið hér í Tungunum.
Þau bjuggu fyrst í Vatnsholti í
Grímsnesi sem þau tóku á leigu,
höfðu svo jarðabýtti við Magnús
Gíslason í Miðhúsum í Biskupstung-
um. Þaðan lá leið þeirra að Stóra-
Fljóti, þar sem ég fæddist, röskum
13 árum eftir að þau giftu sig á Mos-
felli í Grímsnesi.
Ég hef alltaf verið svo seinn, svo
mjög gekk seinlæti mitt stundum
fram af minni góðu og hugmiklu
konu, Júlíönu Tyrfingsdóttur, að
hún sagði að ég myndi án vafa koma
of seint til eigin jarðarfarar. – En ég
má þó eiga það að ég mætti til leiks
þótt seint væri.
Foreldrar mínir voru þó ekki
barnlaus öll þessi ár sem þau biðu
mín. Þau tóku fósturdóttur, Áslaugu
Magnúsdóttur, sem var um ferm-
ingu þegar ég kom til sögunnar.
Mínar fyrstu endurminningar eru
einmitt frá því þegar hún og amma
voru að passa mig.
Foreldrar mínir urðu að standa
upp af Stóra-Fljóti þegar ég var 5
ára gamall. Þá jörð hafði hreppurinn
fengið að gjöf og leigði þeim. Svo
kom maður með fangið fullt af seðl-
um vestan úr Dölum og keypti
Stóra-Fljót og lagði þar niður hefð-
bundinn búskap en setti upp gróð-
urhús. Í sárabætur fengu foreldrar
mínir ábúð á Litla-Fljóti sem hafði
verið í eyði.
Ég man vel eftir flutningnum frá
Stóra-Fljóti, allt var flutt á hest-
vögnum og til að ekkert yrði eftir tók
ég kettlingafulla læðu og bar hana
hingað út eftir – kettir hafa alltaf
verið miklir vinir mínir.
Foreldrar mínir urðu að halda
verkafólk í heilt sumar meðan þau
byggðu timburhúsið hér við hliðina,
þar sem ég hef nú verkstæði, fjós og
hlöðu. Á meðan framkvæmdir stóðu
yfir var heimilisfólkið í gömlu fjár-
húsi austan í túninu sem tjaldað var
yfir með striga. Maður gekk undir
manns hönd til þess að hjálpa pabba
að koma þessum framkvæmdum
áfram, – menn komu í hópum til þess
að vinna dagsverk – þá var nú ald-
arandinn töluvert öðruvísi en nú er.
Það voru ekki alltaf taldir vinnu-
tímarnir.
Fyrir mér eru
allar kindur eins
Jóhann Ólafsson hét smiður sem
hér var við bygginguna ásamt Jó-
hannesi Kárasyni, föðurbróður mín-
um, sem var yfirsmiður. Að öllum
góðum kennurum ólöstuðum var Jó-
hann besta kennaraefni sem ég hef
kynnst. Hann var hér fram undir jól
við frágang og hafði smíðaborð í
kjallaranum. Það þurfti ekki að leita
víða að mér þegar Jóhann var í kjall-
aranum. Þar sat ég hjá honum og ég
hugsa að hann hafi verið búinn að
segja mér megnið af Íslendingasög-
unum þegar hann fór um jólaleytið.
Ég hef margoft heyrt Íslendinga-
sögurnar lesnar í útvarpið og lesið
þær sjálfur en aldrei hafa þær orðið
eins ljósar fyrir mér og í frásögn Jó-
hanns.
Ég var auðvitað eftirlætisbarn,
aldrei þurfti ég að vinna neitt innan-
húss en gekk að útiverkum þegar ég
hafði aldur til. Ég hafði gaman af
smíðum en var ekki mikið hneigður
Morgunblaðið/Guðrún Guðlaugsdóttir
Halldór Þórðarson í vinnustofu sinni. Hann heldur á reiptagli en Halldór er áhugasamur um gamla muni og fróðleik.
Halldór með þægilegu læðuna Rós.
Ég hef
alltaf verið
svo seinn
Einn sólardag í sumar heimsótti Guðrún
Guðlaugsdóttir Litla-Fljót í Tungum og ræddi
þar við Halldór Þórðarson um lífshlaup hans og
skoðanir á búskaparháttum nútímans.
’ Mér finnst yndislegt að horfa yfir græn ogslétt tún – en að sama skapi finnst mér öm-
urlegt nú að sjá þau ekki nýtt, heldur öll út-
spörkuð af hrossum. ‘