Morgunblaðið - 24.08.2003, Blaðsíða 28

SKOÐUN
28 SUNNUDAGUR 24. ÁGÚST 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Jón Hólm Stefánsson,
sími 896 4761.
Ef þú þarft að selja eða kaupa
bújörð hvar á landi sem er
hafðu þá endilega samband
við okkar mann,
Jón Hólm bónda,
sem aðstoðar þig
með bros á vör.
Bújarðir
Laufás, Sóltúni 26, 105 Reykjavík – Þjónusta og öryggi í 30 ár
laufas@laufas.is – www.laufas.is – sími 533 1111 – fax 533 1115.
Íris Hall löggiltur fasteignsali.
Opið hús
Laufbrekka 18
Kópavogi
Fallegt 229,5 fm hús á þessum vinsæla stað. Í húsinu eru forstofa,
stofa, sjónvarpsstofa, eldhús, tvö baðherbergi, þvottahús, geymslur og
þrjú svefnherbergi, auk 15 fermetra gróðurhúss. Gólf eru ýmist parket-
eða flísalögð. Viður er í loftum. Frábært útsýni er m.a. til norðurs,
Esjunnar og Akrafjalls. Opið hús í dag frá kl.14 til 16. Ari og Díana
sýna eignina, Jón Pétursson, fasteignaráðgjafi verður á staðnum…..
Áhvíl. 3.8 m. Verð 23.9 m
Virkilega skemmtileg 3ja herb.
85,2 fm íbúð á 3. hæð í klæddu
fjölbýli ásamt stæði í bílageymslu.
Tvö góð svefnherbergi með fata-
skápum. Parket og flísar á gólfum.
Gott bað m. t.f. þvottavél. Rúmgóð-
ar sv-svalir. ÍBÚÐIN ER LAUS VIÐ
KAUPSAMNING. V. 11,6 M.
(3636)
Opið hús í dag milli kl. 14:00 og 17:00.
Björn og Eygló taka vel á móti ykkur.
WWW.EIGNAVAL.ISSigurður Óskarsson, lögg. fasteignasali
VÍKURÁS 4 - OPIÐ HÚS Í DAG
Glæsileg 93 fm 3ja herb. íbúð á
3ju hæð í Steni-klæddu fjölbýli efst í
Hraunbænum. Ný glæsileg kirsu-
berjaviðareld.innrétting. Gegnheilt
merbau-parket á gólfum. Baðher-
bergi flísalagt, baðkar. Herbergi
dúklögð. Vestursvalir. Skemmtilegt
útsýni úr íbúð. Íbúðinni fylgir sér-
merkt bílastæði. Laus fljótlega. Áhv
6,3 m. V. 11,9 m. (3694)
Opið hús í dag á milli kl. 13:00 og 16:00.
Jens og Helga taka vel á móti ykkur.
HRAUNBÆR 198 - OPIÐ HÚS Í DAG
Þú slakar á og
VIÐ SJÁUM UM
HRINGDU
Í OKKUR!
Sími 520 9300
Kristján
897 2070
Friðlín
864 1717
Halldór
864 0108
Gunnar
690 9988
Birkir
659 2002
Kristbjörn
898 3221
Páll
896 0565
Guðrún
867 3629
Kristinn
897 2338
Pétur
893 9048
Hrafnhildur
899 1806
Suðurlandsbraut
Á VORIN getur fólk enn keypt
hrogn og lifur í verslunum á Suðvest-
urlandi. Í öðrum landshlutum er í
vaxandi mæli að finna léleg hrogn í
litlum hrognasekkj-
um og litla lifur á
vorin. Þetta mál er í
meira lagi örlagaríkt;
þær breytingar hafa
orðið á undanförnum
áratugum að þorskur
verður kynþroska nú
4–5 ára í stað 8–9 áður. Í ástands-
skýrslu Hafró 2003 á netinu (Tafla
3.1.5, í afla) var 4-ára þorskur 2002
41% kynþroska en 5-ára 59%. Í ann-
arri töflu, 3.1.6., má lesa að kynþroski
jafngamals fisks í togararalli 2003
hafi verið 5% og 22%. Þá blasir við að
rallfiskurinn gefur alls ekki rétta
mynd af afla og munar miklu; kyn-
þroska fiskurinn, 4-5-6 ára, hefur
beinlínis synt út úr rallkorti Hafró
eða togstöðvum, en þá er aldursdreif-
ing í ralltölum röng. Vísitala veiði-
stofns er reiknuð út frá þeim, en hún
er undirstaða aflaráðgjafar og úthlut-
aðs kvóta nú, hvort sem miðað er við
179 eða 209 þ. tonn. Væntanlega seg-
ir Hafró þá að vísitalan sýni hlutfalls-
legar breytingar á milli ára hvort
sem aflasýni á togstöðvunum hafi náð
til alls fisksins í sömu hlutföllum og
áður eða ekki, en það er líka rangt því
í upphafi rallsins 1983 var kyn-
þroskahlutfall 4-5-6 fisks mjög lágt
og munur á kynþroska í ralli og í afla
lítill, andstætt því sem nú er. Á und-
anförnum árum hefur mikið af léleg-
um en kynþroska þorski fundist á
grunnslóðum frá Breiðafirði norður
og austur allar götur til Eystra-
Horns; því blasir nú við að tog-
ararallið sýnir nú hvorki rétta aldurs-
dreifingu fisksins í afla né sjó eða
hlutfallsbreytingar á milli ára.
Tilkoma kynþroska er afgerandi
breytistærð varðandi nánast allt,
stofnstærðir, árlegan afrakstur, ald-
ursdreifingu, eiginleika nýliða o.fl.;
fiskurinn eyðir þá gífurlegri orku í
myndun hrogna og svilja ásamt rugli
í hrygningargöngu, en eftir hana er
náttúrulegur dauði gífurlegur og
reiknast væntanlega í tugum pró-
senta á ári. Af þessum ástæðum er
auðvelt að sjá hvers vegna sífellt
minna veiðst af fiski eldri en 6 ára (60
cm) og er þá tæpast bara veiði um að
kenna; þá má einnig búast við því að
svokallað „ofmat“ Hafró á stofni
verði með stuttu millibili vegna
breytinga á „veiðanleika“ og leiðrétt-
ingar nauðsynlegar.
Stórmál
Skýrsla á vegum Alþjóðahafrann-
sóknaráðsins ICES CM 2003/D:07
(slóð að neðan) frá 3.–6. júní sl. í
Bergen fjallar um niðurstöður 16 sér-
fræðinga frá 8 löndum um reiknilíkön
fyrir stofnstærðir einstakra fiska, en
þau eru grundvöllur að stofnmati og
veiðiráðgjöf. Kafli 3.7 heitir „Mat-
uration process“ eða þróunferli kyn-
þroska. M. Heino við Hafforsknings-
instituttet í Bergen og IIASA í
Laxenburg, Austurríki, segir nið-
urstöður byggjast á samvinnu stórs
hóps vísindamanna, sem hafi verið
skipulögð á vegum International
Institute for Applied Systems
Analysis í Laxenburg, Austurríki.
Niðurstöður eru í stuttu máli þess-
ar: „Rannsóknirnar beindust að
breytingum á kynþroskaferli nytja-
fiska með útreikningum á „probabil-
istic reaction norm“ (prn) fyrir aldur
og stærð fiska við kynþroska, en það
tekur breytingum með veiðum í rás
tímans. Þessi líkindi prn má nota við
gerð stofnstærðarlíkana og einnig til
að aðgreina (disentangle) áhrif um-
hverfis frá erfðafræðilegum þáttum í
kynþroskaferli“.
Kynþroski er afdrifarík erfða-
bundin ástandsbreyting einstaklinga,
sem verður ekki snúið við; hún hefur
afgerandi áhrif á vaxtarhraða í
stærðar-aldurs-samhengi og nátt-
úrulegan dauða. Það eru ýmsar
ástæður fyrir nauðsyn „kynþroska-
líkana“ í útreikningum á stofn-
stærðum.
1. Í fyrsta lagi hefur kyn-
þroskaferli mjög mikil áhrif á bæði
vaxtarhraða og náttúrulegan dauða; í
mörgum fiskum dregur tilkoman
mjög úr vaxtarhraða og aldurs-
stærðarmynstur breytist. Nátt-
úrulegur dauði sumra fisktegunda
getur orðið mjög mikill við kyn-
þroska og hrygningu.
2. Tilkoma kynþroska getur haft
mikil áhrif á veiðanleika; sumar veið-
ar byggjast á annaðhvort kynþroska
fiski eða ókynþroska, en breytingar á
aldri í tilkomu kynþroska á milli
tímabila breyta einnig veiðanleika.
3. Lífmassi hrygningarfisks er not-
aður til að áætla breytingar á stærð
fiskstofns í rás tímans m.a. sem við-
mið í stjórnun veiða, en hann er háð-
ur kynþroskaaldri, sem breytist í
tíma, rúmi og með veiðum.
Kafli 5 fjallar um niðurstöður
hópsins og tillögur. Þar segir í 5.1.2
undir fyrirsögninni: „Andstaða við
aldurs-lengdar-þáttagreind líkön“.
„Það ríkir oft verulegt afskiptaleysi
(inertia) gagnvart nýjum reikniað-
ferðum, bæði meðal einstakra vís-
indamanna og stofnana eins og Al-
þjóðahafrannsóknaráðsins.“ „Þetta
stafar af ýmsum ástæðum eins og
flóknum (sophisticated) eiginleikum
þeirra líkana, sem nota verður til að
ná til prn og kynþroska. Það getur
líka stafað af „oftrú á líkönum, sem
notuð hafa verið og eru kunnugleg“. Í
þessu sambandi má minna á íslenska
togararallið og spurninguna hvar
kynþroska þorskur var í vor þegar
rallið fór fram fyrst hann fannst ekki
í því. Í heilbrigðum vísindum á ekki
að vera til andstaða við tilteknar að-
ferðir sem sýna hluti, sem ekki hefur
verið tekið tillit til. Það er með öllu
óforsvaranlegt að farið verði að deila
eins og áður tíðkaðist fyrir meira en
einni öld.
Sofið á verðinum?
Hér er um að ræða mjög merkilegt
mál. Of snemmbær kynþroski getur
haft afgerandi áhrif á afraksturseig-
inleika fiskstofna og um marga tugi
prósenta getur verið að ræða, hvorki
meira né minna svo og hrun; skýr-
ingar geta einnig fengist á mörgu því
sem gerist í sjónum og ekki var vitað.
Í kafla 3.7 má finna að aðferðafræðin
prn aðskilur áhrif umhverfis og erfða.
Margir hafa haft áhyggjur af breyt-
ingum í vistkerfinu vegna botn-
skemmda sem þungar botnvörpur
valda. Það er sannað að botnvörpur
geta valdið skemmdum, en ekki er
vitað hversu stór sá þáttur er í ein-
stökum tilvikum. Ljóst er að ein kyn-
slóð af þorski við Ísland verður ekk-
Er togararallið ónýtt?
Eftir Jónas Bjarnason