Morgunblaðið - 24.08.2003, Blaðsíða 24

24 SUNNUDAGUR 24. ÁGÚST 2003 MORGUNBLAÐIÐ
29. ágúst 1993: „Nú er lok-
ið ráðstefnu um þorskinn
og áhrif veðurfars á vöxt
hans og viðgang. Ráð-
stefnan var haldin í
Reykjavík undir stjórn
Jakobs Jakobssonar, for-
stjóra Hafrannsóknastofn-
unar, en á vegum Alþjóða
hafrannsóknaráðsins. Ráð-
stefna þessi var fyrir
marga hluti merkileg auk
þess sem hún var afar lofs-
vert framtak. Niðurstöður
hennar benda ótvírætt til
þess, að veðurfar hafi úr-
slitaáhrif á vöxt og viðgang
þorskstofnsins og reyndar
annarra fiskistofna, en fari
saman slæmt árferði í
sjónum og mikil sókn, sé
voðinn vís.“
. . . . . . . . . .
28. ágúst 1983: „Seðlabanki
Íslands sendi frá sér frétta-
tilkynningu í fyrradag og
forsætisráðherra og við-
skiptaráðherra efndu til
blaðamannafundar. Tilefnið
var þríþætt: 1) Ákvörðun
hafði verið tekin um að
lánskjaravísitalan myndi
hækka um 8,1% 1. sept-
ember og er það í samræmi
við verðbólguþróun til þessa
og óbreyttar reglur um út-
reikning á þessari vísitölu.
2) Lánskjaravísitala hjá
húsbyggjendum og náms-
mönnum verður 5,1% 1.
september. 3) Framvegis
verða mánaðarlegir útreikn-
ingar gerðir á vísitölum
framfærslu- og bygg-
ingakostnaðar og þeir not-
aðir við útreikning á láns-
kjaravísitölu.“
. . . . . . . . . .
25. ágúst 1973: „Mikill
fjöldi húsbyggjenda bíður
þess nú að fá að vita,
hvernig háttað verði lán-
veitingum frá Húsnæðis-
málastjórn. Hér í blaðinu
birtist í gær viðtal við
Gunnar Helgason, sem er
annar af fulltrúum Sjálf-
stæðisflokksins hjá stofn-
uninni. Hann getur þess, að
Byggingarsjóð skorti a.m.k.
700 milljónir nú þegar, og á
næsta 18 mánaða tímabili
sé fjárskorturinn um 2000
milljónir króna.“
Fory s tugre inar Morgunb laðs ins
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
ORMAR OG VEIRUR
Mikið álag hefur verið á tölvu-samskiptum undanfarnadaga vegna stórvirkrar
tölvuveiru, sem farið hefur um Netið
eins og eldur í sinu. Á föstudag hélt
veiran áfram að valda usla á póst-
þjónum fyrirtækja og fór töfin á
tölvupóstsendingum hjá Símanum
Interneti í um fimm klukkustundir þá
um daginn. Friðrik Skúlason, hjá fyr-
irtækinu Friðriki Skúlasyni ehf. sem
þróar og framleiðir veiruvarnabúnað,
segir í samtali við Morgunblaðið í
gær að svo virðist sem nokkur hundr-
uð tölvur hafi sýkst af veirunni So-
Big.F hér á landi og útbreiðsla sýk-
ingarinnar sé því tiltölulega lítil.
Hver tölva geti hins vegar gert nokk-
uð mikinn skaða sökum þess að veir-
an er þannig hönnuð að hún nýtir sér
alla þá bandvídd, sem sýkt tölva hef-
ur yfir að ráða, til að senda út póst.
Skaðinn af völdum veirunnar So-
Big er sennilega ekki fólginn í því að
hún valdi skemmdarverkum á sýkt-
um tölvum heldur því álagi, sem hún
veldur í öllum tölvusamskiptum. Þó
er vitað til þess að hún hafi valdið því
að merkjakerfi járnbrautarlestanna
á austurströnd Bandaríkjanna fór úr
skorðum og lestarsamgöngur riðluð-
ust. Þá komst tölvuormur, sem fór á
kreik fyrir rúmri viku, inn í tölvukerfi
bandaríska sjóhersins án þess þó að
valda tjóni að vitað sé. Sérfræðingar
telja þó ástæðu til þess að hafa
áhyggjur og benda á að í raun komi
ekkert í veg fyrir að höfundur orms
skrifi hann þannig að hann eyði skjöl-
um eða breyti hugbúnaðinum í tölv-
um þannig að þær hætti að virka.
Ástæðan fyrir því að tölvuormar og
-veirur valda jafnmiklum usla og
raun ber vitni er sú að lítil áhersla er
lögð á öryggi við hönnun stýrikerfa
og um leið er notandinn ekki var um
sig.
Friðrik Skúlason bendir á það í við-
tali við Morgunblaðið í dag að í þeim
efnum beinist spjótin að Windows-
kerfi fyrirtækisins Microsoft. Ástæð-
an sé ekki sú að önnur stýrikerfi séu
öruggari, heldur eyði forritarar ekki
tíma í að skrifa veirur fyrir kerfi með
litla markaðshlutdeild. Á Windows-
kerfinu eru margar gloppur. „Micro-
soft er að reyna að taka á þessu,“ seg-
ir Friðrik. „Bill Gates sendi þá til-
skipun til starfsmanna Microsoft
fyrir alllöngu að huga betur að örygg-
ismálum, en það hefur ekki enn dug-
að. Microsoft er eins og risaeðla. Þótt
hausinn ákveði að beygja af leið
fylgir skrokkurinn ekki strax á eftir,
hvað þá ef taka á U-beygju.“
En vandinn er ekki eingöngu
tæknilegur. Notandinn á einnig snar-
an þátt í honum.
„Stór hluti vandans er á milli stóls-
ins og skjásins. Á meðan hægt er að
plata notendur til að opna torkenni-
leg viðhengi og sleppa vírusum laus-
um munu vírusar lifa. Það væri hægt
að koma í veg fyrir vírusvandamál að
miklu leyti, ef Microsoft hefði ekki
leyft að keyra vírusa innan úr póst-
forritum, þ.e. opna viðhengi beint í
póstforritunum. Þetta var fáránleg
ákvörðun, enda líta menn svo á að
Microsoft beri ábyrgð á þessum
vanda að miklu leyti.“
Friðrik segir að ef vel ætti að vera
ættu notendur að vista viðhengi í sér-
stakri skrá, fara svo út úr póstforriti
og opna viðhengið þar. „Windows-
stýrikerfið hefur ekki verið hannað
með öryggi í huga, heldur þægindi
notenda. Árið 1988 höfðu engir að-
gang að tölvupósti nema háskólanem-
endur í tölvufræðum og starfsmenn
einstakra rannsóknarstofnana. Núna
eru lítil börn með heimasíðu og póst-
fang og meira að segja hundar geta
haft póstfang. Meðalnotandinn hefur
ekki þekkingu á tölvum og vill þæg-
indi. Öryggi og þægindi eiga sjaldn-
ast samleið. Þeir sem ganga inn í
fyrirtæki, þar sem miklar öryggis-
ráðstafanir eru, þurfa að nota lykil-
kort, láta skanna á sér fingraför eða
augnhimnu og sæta vopnaleit. Auð-
vitað er þægilegra að geta gengið
beint inn, en þá hverfur öryggið.
Microsoft hefur látið öryggið sitja á
hakanum. Ef fyrirtækið hefði ekki
staðið sig svo illa ræki ég ekki 50
manna fyrirtæki sem berst við vír-
usa.“
Það er kominn tími til þess að við
temjum okkur nýja siði. Hryðjuverk
á Netinu eru ekki fjarstæðukennd
hugmynd og láti hryðjuverkamenn til
skarar skríða verða markmið þeirra
mun hættulegri en tölvuþrjótanna,
sem hafa látið að sér kveða undan-
farna daga.
V
IÐBRÖGÐ umheimsins við
ákvörðun íslenzkra stjórn-
valda um að hefja hvalveið-
ar í vísindaskyni eru nú
farin að koma í ljós, tveim-
ur vikum eftir að ákvörðun
um að hefja veiðarnar var
tilkynnt. Í frétt á baksíðu
Morgunblaðsins í gær, föstudag, kemur fram að
ferðaþjónustufyrirtæki hafa nú þegar misst við-
skipti vegna veiðanna, sem hófust í vikunni. Haft
er eftir Clive Stacy hjá Arctic Experience, sem er
umsvifamesta ferðaskrifstofa í Bretlandi í Ís-
landsferðum, að hrefnuveiðarnar séu áfall fyrir
ferðaþjónustuna. „Nýhafnar hvalveiðar hafa
strax áhrif á starf okkar, fólk hringir og afpantar
ferðir. Á því leikur enginn vafi að hvalveiðarnar
hafa neikvæð áhrif á ferðaþjónustuna. Meirihluti
Breta er á móti hvalveiðum, og mörg ár tekur að
laga skaðann, sem unninn hefur verið á ímynd Ís-
lands,“ segir Stacy í fréttinni. Hann hyggst
krefjast staðfestingar hjá öllum samstarfsaðilum
Arctic Experience á Íslandi á að fyrirtæki þeirra
séu á móti hvalveiðum. „Ef þau undirrita ekki yf-
irlýsinguna munum við ekki halda samstarfi við
þau áfram. Það er eina leiðin fyrir okkur til þess
að geta fullyrt við okkar viðskiptavini, að með
ferð til Íslands séu þeir ekki að styðja hvalveið-
ar,“ segir Stacy.
Í sömu frétt kemur fram hjá Knúti Óskarssyni,
sem rekur ferðaskrifstofuna Destination Iceland,
að 18 manna hópur ljósmyndara og fyrirsætna
frá Bandaríkjunum hafi hætt við myndatöku hér
á landi. „Ætlunin var að taka tískuljósmyndir hér
á landi, sem og forsíðumyndir, til dæmis við Jök-
ulsárlón. Þau ætluðu að vera hér í tíu daga, og
efnið átti að birtast í stórum tímaritum bæði á
austur- og vesturströndinni,“ segir Knútur.
„Við áttum von á hópnum nú í byrjun sept-
ember, en nú fengum við tölvupóst frá forsvars-
mönnum útgáfunnar, sem aflýsa komu hópsins.
Ástæðan er sögð vera hvalveiðar Íslendinga. Út-
gáfan sé umhverfissinnuð, og vilji ekki kynna fyr-
ir lesendum sínum staði sem styðji hvalveiðar.“
Sigrún Sigmundsdóttir, sölu- og markaðsstjóri
hjá innanlandsdeild Ferðaskrifstofu Íslands,
upplýsir að einn hópur frá Frakklandi hafi þegar
afbókað ferð sína til landsins vegna hvalveiða.
„Við höfum trú á að það sé aðeins byrjunin,“ segir
Sigrún í fréttinni.
Ímynd Íslands
bíður skaða
Fréttir af hvalveiðun-
um hafa augljóslega
vakið athygli víða. Á
spjallþráðum á vef
ferðaskrifstofunnar Lonely Planet hafa t.d. und-
anfarna daga birzt hvatningar til ferðalanga um
að leggja leið sína ekki til Íslands vegna hvalveið-
anna. Þar fer reyndar fram lífleg umræða fólks af
ýmsu þjóðerni um réttmæti hvalveiða og sitt sýn-
ist hverjum.
Mynd fréttaritara Morgunblaðsins í Ólafsvík,
sem birtist á forsíðu blaðsins sl. þriðjudag og sýn-
ir skipstjóra eins hrefnubátsins halda á hjarta
fyrstu hrefnunnar, sem veiddist, hefur birzt í fjöl-
miðlum víða um heim og vakið talsverð viðbrögð.
Í yfirlýsingu frá Samtökum ferðaþjónustunnar,
sem birtist í Morgunblaðinu í dag, laugardag,
segir: „Einn stærsti söluaðili Íslandsferða í Bret-
landi hefur sagt að hann hafi aldrei séð neina
mynd sem skaði ímynd Íslands jafnmikið og þessi
mynd.“ Í laugardagsblaði Morgunblaðsins segir
Erna Hauksdóttir, framkvæmdastjóri Samtaka
ferðaþjónustunnar, jafnframt að ímynd Íslands á
Bretlandsmarkaði hafi skaðazt. „Það er auðvelt
að skaða ímynd en gríðarlega erfitt að vinna hana
til baka. Auðvitað vonum við að þetta fari ekki
jafnilla og margir eru hræddir um en skaðinn er
byrjaður,“ segir Erna.
Íslenzk sendiráð erlendis hafa greint frá því að
þeim hafi borizt þúsundir tölvupóstskeyta, þar
sem hvalveiðar Íslendinga eru fordæmdar. Þar
er oftast nær um að ræða staðlaðan texta, sem
sendandinn fær á heimasíðu náttúruverndarsam-
taka, en breytir ekki því að þúsundir einstaklinga
hafa séð ástæðu til að senda slíkt skeyti. Rit-
stjórn Morgunblaðsins hafa borizt margir tugir
tölvupóstskeyta af þessu tagi, sum eru stöðluð,
önnur frumsamin. Í einu slíku, sendu í gærmorg-
un frá hollenzkri konu, segir: „Ég er mjög döpur
yfir þeim fréttum að Ísland hafi á ný hafið hval-
veiðar. Að einhver skuli vilja drepa þessar fallegu
skepnur er mér ráðgáta. Er ekkert líf öruggt í
þessum heimi fyrir kaldrifjuðum drápum? Vin-
samlegast látið lesendur ykkar vita hvað okkur í
Hollandi finnst um þessar vondu fréttir. Og að Ís-
land sem ferðamannaland hafi glatað aðdráttar-
afli sínu.“
Í mörgum bréfanna, sem berast, kemur enn-
fremur fram að sendandinn hyggist sneiða hjá ís-
lenzkum vörum og hvetji aðra til þess sama. Ýmis
náttúruverndarsamtök hafa nú þegar hvatt til
slíks, t.d. Greenpeace, International Fund for
Animal Welfare og Konunglegu brezku dýra-
verndunarsamtökin, Royal Society for the Pre-
vention of Cruelty to Animals (RSPCA). Allt eru
þetta samtök með tugi eða jafnvel hundruð þús-
unda félaga og fréttir af baráttunni gegn hval-
veiðum Íslendinga tróna efst á heimasíðum
þeirra sumra. Þá hefur hvalveiðum Íslendinga
verið mótmælt á götum úti í London, bæði við ís-
lenzka sendiráðið og á Trafalgar-torgi.
Neikvæð við-
brögð ríkis-
stjórna
Viðbrögð ríkisstjórna
í ýmsum helztu við-
skiptalöndum Íslands
hafa verið á sama veg.
Í Morgunblaðinu sl.
sunnudag var haft eft-
ir Lenu Sommerstad, umhverfisráðherra Sví-
þjóðar, að Svíþjóð og fleiri ríki, þ.á m. Bretland,
hygðust leggja fram formleg mótmæli vegna
hvalveiða Íslendinga. Fram kom í máli Sivjar
Friðleifsdóttur umhverfisráðherra í sömu frétt
að Elliot Morley, brezki sjávarútvegsráðherrann,
hefði sömuleiðis lýst vonbrigðum sínum með
ákvörðun Íslendinga á fundi með henni fyrir
skömmu og sagt að hún gæti valdið þrýstingi frá
umhverfisverndarsamtökum um að verzlanir
hættu viðskiptum við Íslendinga.
Renate Künast, neytendamálaráðherra Þýzka-
lands, sagði í vikunni að hvalveiðarnar væru
ónauðsynlegar og hvatti Ísland til að endurskoða
afstöðu sína.
Mestu viðbrögðin komu hins vegar frá Banda-
ríkjunum, þar sem viðskiptaráðuneytið hóf í vik-
unni formlega athugun á því, hvort ástæða væri
til að grípa til viðskiptaþvingana gegn Íslandi
vegna hvalveiðanna. Bandaríska utanríkisráðu-
neytið lýsti strax eftir að ákvörðunin um að hefja
hrefnuveiðarnar varð kunn miklum vonbrigðum
með hana og minnti á að til efnahagslegra refsi-
aðgerða gæti komið. Degi síðar var gefin út önn-
ur yfirlýsing, þar sem vísindaveiðunum var enn
mótmælt, þær harmaðar og Íslendingar hvattir
til að endurskoða ákvörðun sína. Þegar AFP-
fréttastofan spurði embættismann í utanríkis-
ráðuneytinu hvers vegna gefin væri út yfirlýsing
um málið tæpum sólarhring eftir að fjallað var
um það á blaðamannafundi ráðuneytisins sagði
hann að þetta endurspeglaði þá þýðingu sem
Bandaríkin teldu málið hafa. „Við vildum að öll-
um væri ljós afstaða okkar,“ sagði embættismað-
urinn.
Hvar er upplýs-
ingaherferðin?
Þessi viðbrögð stjórn-
valda og almennings í
nágrannalöndum okk-
ar koma auðvitað eng-
um á óvart. Þau voru fyrirséð. Enn er ekkert
hægt að fullyrða um það hvort nýhafnar vísinda-
veiðar muni skaða hagsmuni Íslands svo ein-
hverju nemi. Um það eru þó ákveðnar vísbend-
ingar, ekki sízt á vettvangi ferðaþjónustunnar.
Það vekur athygli að dæmin, sem þegar eru kom-
in fram um afpantanir erlendra ferðamanna,
varða ekki hvalaskoðunarferðir eins og margir
óttuðust, heldur annars konar ferðalög. Greini-
legt er að Samtök ferðaþjónustunnar hafa miklar
áhyggjur af málinu.
Það, sem frekar kemur á óvart, eru viðbrögð ís-
lenzkra stjórnvalda við þeirri athygli, sem hval-
veiðarnar hlutu óhjákvæmilega að vekja, og það
hversu flausturslega var staðið að bæði ákvörð-
uninni um vísindaveiðarnar og sjálfu upphafi
þeirra. Morgunblaðið hefur árum saman bent á
þá óumdeilanlegu staðreynd, að mikill meirihluti
almennings í helztu viðskiptalöndum Íslands er
algerlega andsnúinn hvalveiðum. Margir trúa því
að hvalir séu almennt í útrýmingarhættu. Jafnvel
þótt menn telji hvalastofnunum ekki ógnað líta
margir svo á að hvaladráp séu óréttlætanleg
vegna þess hvað hvalirnir séu tignarlegar og gáf-
aðar skepnur. Hvalirnir hafa að mörgu leyti öðl-
azt sérstakan sess sem tákn hinnar óspilltu nátt-
úru, sem aðgerðir mannsins stefna í hættu.
Menn geta verið ósammála þessum skoðunum
– kannski væri réttara að tala um tilfinningar –
en þær eru engu að síður staðreynd sem taka
verður mið af. Þær eru hluti af viðskiptaumhverf-
inu í þeim löndum, sem Íslendingar selja vörur
sínar til, rétt eins og efnahagsástandið eða mat-
arsmekkur einstakra þjóða. Sú hætta hefur lengi
verið fyrir hendi, að veiðar á hvölum myndu
skaða hagsmuni Íslands á sviði fiskútflutnings og
ferðaþjónustu, ekki sízt í ljósi þess að þeir, sem
áhugasamastir eru um íslenzka náttúru og hrein-
leika íslenzks hráefnis, eru jafnframt þeir, sem
líklegastir eru til að vera andvígir hvalveiðum á
forsendum umhverfisverndar.
Morgunblaðið hefur því fært rök fyrir að for-
senda þess, að hefja mætti hvalveiðar á nýjan leik