Morgunblaðið - 25.09.2003, Blaðsíða 37

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 25. SEPTEMBER 2003 37
✝ Helga Markús-dóttir fæddist á
Fagurhóli í Landeyj-
um 31. janúar 1906.
Hún lést á Sólvangi í
Hafnarfirði 27. ágúst
síðastliðinn. Foreldr-
ar hennar voru
Markús Sigurðsson
húsasmíðameistari, f.
4. nóvember 1878, d.
30. október 1957, og
Sigríður Helgadóttir,
f. 18. desember 1879,
d. 11. maí 1968.
Helga var þriðja í
röð sjö systkina, hin
eru: Hermannía Sigríður Anna, f.
5.11. 1901, d. 19.5. 1995; Markús-
ína Sigríður, f. 25.4. 1904, d. 14.2.
1996; Kristín, f. 26.1. 1914, d. 9.9.
1998; Gunnþórunn, f. 30.10. 1915,
d. 27.8. 2001; Árni Byron, f. 13.8.
1918, d. 3.2. 1921; og Þorbjörg
Alda, f. 1.7. 1920.
Helga giftist 8.7. 1930 Kristni
B. Jónassyni stýrimanni, f. 26.6.
1899, d. 23.12. 1976. Sonur þeirra
er Markús B. Krist-
insson vélfræðing-
ur, f. 2.10. 1930, eig-
inkona hans er
Soffía Sigurðar-
dóttir, f. 29.4. 1933.
Sonardæturnar eru
sjö: a) Helga, f. 10.3.
1951, b) Fjóla f.
19.6. 1952, c) Hulda,
f. 11.6. 1954, d)
Svala, f. 18.8. 1955,
e) Lilja, f. 2.6. 1962,
f) Árdís, f. 11.10.
1964, og g) Sædís, f.
9.2. 1975. Barna-
barnabörnin eru
nítján og barnabarnabarnabörnin
eru fimm.
Helga fluttist með foreldrum
sínum til Vestmannaeyja og átti
þar heima til tíu ára aldurs, að
hún flutti til Hafnarfjarðar og bjó
þar alla tíð eftir það. Helga stund-
aði almenna verkamannavinnu í
Hafnarfirði.
Útför Helgu hefur farið fram í
kyrrþey að ósk hinnar látnu.
Elskuleg amma mín og alnafna er
látin. Hún var búin að lifa tímana
tvenna því að hafði lifað í hartnær 98
ár þegar hún lést. Það eru alveg sér-
stök forréttindi að hafa fengið að
eiga slíka ömmu sem amma Helga
var. Hún var mjög stórlynd kona og
alls ekki allra, en ég naut þess að
vera alnafna hennar og fyrsta barna-
barn og því var ég í sérstöku uppá-
haldi. Það var þó ekki alltaf dans á
rósum að vera uppáhaldsbarnið
hennar, því amma Helga gerði mikl-
ar kröfur bæði til sjálfrar sín og ann-
arra. Sérstaklega gerði hún miklar
kröfur til uppáhaldssonardóttur
sinnar sem átti auðvitað að vera fyr-
irmynd annarra og fullkomin í hví-
vetna. Því miður tókst mér ekki allt-
af að lifa þannig að ég uppfyllti
kröfur hennar, en ég reyndi svo
sannarlega langt fram eftir aldri að
gera henni til geðs.
Í uppvextinum naut ég þess að fá
að vera hjá Kidda afa og ömmu
Helgu. Þau báru mig á höndum sér
og hjá þeim var ég alltaf litla prins-
essan. Þar átti ég sérstök leikföng
og sérstök föt sem ég klæddist þeg-
ar ég var hjá þeim. Ég átti mér bú
uppi á háalofti þar sem ég lék mér
löngum stundum. Þar sem ég var
niðursokkin í leikinn hrökk ég
ósjaldan upp við að Kiddi afi gægðist
upp á skörina og sagði eitt snöggt
bú! og hló innilega þegar ég hentist
hæð mína í loft upp vegna þess að
mér brá svo mikið. Ég var oft hjá
þeim um helgar og ef ég var ekki
sátt við að fara heim, þá var ekki far-
ið með mig fyrr en ég var búin að
samþykkja það og þá gekk líka allt
vel. Ég var augasteinn afa og ömmu
og er ég mjög þakklát fyrir að hafa
kynnst þeirri tilfinningu að finnast
ég vera sérstök og elskuð, það er
gott veganesti inn í framtíðina og
gerir stórkostlega hluti fyrir sjálfs-
myndina.
Þegar kom fram á unglingsárin
flutti ég til ömmu og afa um tíma. Þá
var það alltaf þannig að afi færði
ömmu kaffi í rúmið á morgnana.
Auðvitað færði hann mér líka kaffi
og kringlur í rúmið, kaffið var með
mjólk og miklum sykri og kringlurn-
ar skornar í sundur og smurðar með
þykku smjöri. Hann vakti mig
kannski klukkan 7 á morgnana með
þessum kræsingum og ég verð nú að
segja að það var nú ekki alltaf sem
ég hafði beint lyst á þessu, en ég gat
ekki fengið það af mér að segja það
við hann, svo að ég gerði mér þetta
að góðu og svo var honum alveg
sama þótt ég færi aftur að sofa.
Þetta var hans leið til að segja að
honum þætti vænt um mig og maður
tekur við öllu slíku með þökk.
Afi minn dó á Þorláksmessu 1976
og ég skrifaði aldrei neina minning-
argrein um hann, ég treysti mér ein-
faldlega ekki til þess þá. En afi var
besti maður sem ég hef nokkru sinni
þekkt og þó að það séu nú 27 ár síð-
an hann dó stend ég mig enn að því
að finna til mikils saknaðar, vegna
þess að hann er ekki lengur hjá mér.
Amma Helga og Kiddi afi voru afar
samrýnd og samhent hjón. Allt gekk
vel svo lengi sem afi gerði allt sem
amma sagði. Þannig að þetta var hið
fullkomna hjónaband að ég tel, líka
vegna þess að afi var svo fullkom-
lega sáttur við að láta ömmu ráða.
Þetta hafði auðvitað æxlast þannig
þegar afi var á sjónum að amma
þurfti að sjá um allt á heimilinu og
svo þegar afi kom í land þá fannst
hvorugu þeirra nein ástæða til að
breyta nokkru í þessari tilhögun.
Amma var afar hagsýn húsmóðir
og nýtti allt mjög vel. Það var stór-
glæpur að hennar áliti að henda mat
og þú kláraðir það sem þú settir á
diskinn þinn þegar þú borðaðir hjá
henni. Amma ólst upp í sárri fátækt
og var oft svöng sem barn og ung-
lingur. Þess vegna gat hún aldrei
skilið hvernig unga fólkið umgekkst
mat og aðrar eigur sínar. Amma fór
vel með alla hluti og var ábyggilega
hreinlegasta kona sem ég hef haft
spurnir af. Amma sagði mér sjálf þá
sögu að þegar hún bjó í fyrstu íbúð-
inni þeirra afa sem var lítil risíbúð,
þá entist henni ekki dagurinn til að
þrífa og þegar afi kom af sjónum
skrúfaði hann ljósperurnar úr peru-
stæðunum svo að hún hætti nú ein-
hverntíma að skrúbba og kæmi sér í
bólið. En ömmu fannst mjög mik-
ilvægt að kolafatan væri fægð svo
hægt væri að spegla sig í henni og
annað í þeim dúr svo hún hélt áfram
fram á rauða nótt.
Eftir að ég gifti mig og eignaðist
dóttur mína breyttist samband okk-
ar ömmu og varð á margan hátt nán-
ara. Hafi ég verið í uppáhaldi hjá
henni, þá má segja að hún hafi bók-
staflega tilbeðið jörðina sem dóttir
mín gekk á. Hún hafði óendanlega
gaman af að fylgjast með henni vaxa
úr grasi og hún vildi veg hennar sem
mestan á öllum sviðum. Hún var af-
ar stolt yfir því að stúlkan sýndi
tónlistarhæfileika frá unga aldri og
lét sig aldrei vanta á neinar uppá-
komur þar sem hún átti von á að fá
að heyra hana spila. Amma var frek-
ar ströng og kröfuhörð við mig þótt
hún væri líka afskaplega góð við
mig, en dóttur minni leyfði hún bók-
staflega allt og var henni mjög svo
eftirlát í alla staði. Ég var oft mjög
undrandi á því að dóttir mín fékk að
komast upp með ýmsa hluti sem mér
hefði ekki einu sinni flogið í hug að
reyna að gera.
Amma eyddi jólunum með okkur í
mörg ár, eða meðan heilsan leyfði,
og var alltaf yndislegt að fá að hafa
hana hjá okkur. Henni fannst það
mikils virði að fá að vera með okkur
og fá að horfa á litla augasteininn
sinn og sjá svipinn á henni þegar
hún opnaði gjafirnar sínar. Amma
átti alltaf mjög erfitt með að halda
gjöfunum sínum leyndum, hún var
svo spennt að sjá viðbrögðin við
þeim að oftast var hún búin að kjafta
frá löngu fyrir jól. Við reyndum
samt að vera voðalega hissa þegar
við opnuðum pakkana. Eitt fannst
mér alltaf voðalega dapurlegt varð-
andi ömmu og jólin, en amma sagði
mér það sjálf að alla hennar barn-
æsku fékk hún aðeins einu sinni jóla-
gjöf. Þá fékk hún dúkku og dúkku-
rúm með sængurfötum, en faðir
hennar hafði smíðað rúmið og móðir
hennar saumað sængurfötin í rúmið.
Ekki veit ég hvernig dúkkan var en
sjálfsagt hefur hún verið heimagerð.
Mér verður oft hugsað til þessa þeg-
ar maður sér allsnægtirnar í kring-
um sig og börnin nú til dags eiga svo
mikið af leikföngum að það flæðir út
úr herbergjunum þeirra. Þessi eina
jólagjöf ömmu var henni samt meira
virði en allar jólagjafir sem hún fékk
samtals á sinni löngu ævi. Einnig
sagði hún mér að ein jólin hefði fjöl-
skyldan hennar verið svo fátæk að
hún fékk enga nýja spjör til að klæð-
ast á jólunum. En allir vita jú að
jólakötturinn étur þá sem ekki fá ný
föt á jólunum. Amma fékk þá lánaða
svuntu hjá einhverri konu og vafði
henni utan um sig svo hún þyrfti
ekki að klæðast gömlu leppunum á
aðfangadag. Þetta er sem betur fer
heimur sem ég hef aldrei þurft að
kynnast nema af afspurn, en mér
finnst það samt dýrmætt veganesti
að hafa heyrt þessar sögur beint frá
ömmu. Þannig hef ég reynt að setja
mig í hennar spor og reynt að skilja
hvaða kjör fólk bjó við á þessum ár-
um, því að heimili ömmu var síður en
svo það eina sem þannig var ástatt á.
Einmitt vegna þess að jörðin sem
fjölskylda ömmu bjó á var kostalítil,
þá tókst foreldrum hennar ekki að
framfleyta þeim á þessari jörð. Þá
fluttust þau til Vestmannaeyja í von
um betri hag. En það vænkaðist víst
ekkert mikið hagur þeirra þar, því
amma var send í vist til föðurbróður
síns í Hafnarfirði þegar hún var 10
ára gömul. Hún kom aldrei aftur
heim í föðurhús en vann fyrir sér
upp frá því sem vinnukona hjá kaup-
mannshjónum og svo í fiskvinnslu.
Það væri eflaust kallað barnaþrælk-
un í dag, en svona voru tímarnir í þá
daga, þetta þurfti hún að gera til að
lifa af og það gerði hún líka svo sann-
arlega.
Pabbi minn var einkasonur ömmu,
en afi átti þrjú börn frá fyrra hjóna-
bandi. Amma vildi hag pabba og
mömmu sem mestan og var tilbúin
til að leggja á sig aukavinnu til að
hjálpa þeim að koma upp heimili
sínu og sjá til þess að við sonardæt-
urnar, en við erum sjö talsins, liðum
engan skort. Mamma hefur heldur
betur endurgreitt ömmu fyrir allt
því hún hefur verið vakin og sofin að
hugsa um ömmu eftir að hún varð
veik og þurfti að fara á Sólvang. Ég
dáist að þrautseigju hennar við að
heimsækja hana oft í viku í heil átta
ár. Pabbi fór auðvitað líka mjög oft
til hennar, en hún var löngu hætt að
gera sér grein fyrir hver við hin vor-
um svo það var orðið erfitt að fara til
hennar. Starfsfólkið á Sólvangi var
allt afskaplega elskulegt, bæði við
ömmu og eins við pabba og mömmu
og vil ég færa því kærar þakkir fyrir
alla hlýjuna og umönnunina.
Ég bið nú algóðan guð um að
varðveita ömmu mína. Hún átti
sterka barnatrú og ég veit að hún er
komin heim núna í þau föðurhús sem
hún yfirgaf svo ung og nú líður henni
vel. Ég bið guð almáttugan um að
styrkja okkur öll og blessa þegar við
kveðjum ömmu Helgu í hinsta sinn.
Helga Markúsdóttir.
Þegar ég nú horfist í augu við þá
staðreynd að elskuleg langamma
mín er dáin langar mig að rifja upp
nokkur atriði af mjög mörgum sem
mér eru minnisstæð úr barnæskunni
og tengdust ömmu Helgu, eins og
hún var alltaf kölluð.
Amma Helga var örugglega lang-
besta langamma sem til er í öllum
heiminum. Hún hafði sérstakt dá-
læti á mér og naut ég þess að vera
dóttir alnöfnu hennar og uppáhalds-
barnabarns. Mamma hefur sagt mér
að amma hafi fallið fyrir mér strax
þegar hún sá mig í vöggunni nokk-
urra daga gamla og hún hélt þessu
dálæti alla ævi svo lengi sem heilsan
leyfði henni.
Þegar ég var sex ára keypti amma
fyrsta hestinn minn, hann Fálka.
Hún sagði bara sem svo, nú, barnið
hefur svo mikinn áhuga á hestum að
hún þarf að eignast sinn eigin hest
og svo lét hún mig fá peningana og
ég fór með mömmu til mannsins sem
seldi mér hestinn og greiddi fyrir
hann sjálf, mjög stolt. Ég átti Fálka í
nokkur ár og hann var einstakur
ljúflingur sem passaði alveg ljóm-
andi vel fyrir svona litla hestakonu.
Alltaf þegar amma átti afmæli
fengum við krakkarnir gersamlega
að rústa svefnherberginu hennar
með því að setja fullt af dýnum á
gólfið, tókum dýnurnar úr rúminu
hennar og færðum rúmið þannig að
gólfplássið væri meira og svo feng-
um við að djöflast þarna inni þangað
til foreldrar okkar voru orðnir
þreyttir og vildu fara heim. Þá þurfti
að draga okkur út með afli því það
var svo gaman hjá okkur.
Þegar ég, mamma og pabbi bjugg-
um í Borgarnesi gistum við alltaf hjá
ömmu Helgu þegar við vorum í bæn-
um og þá fékk ég að horfa á „Með
afa“ í græna ruggustólnum hennar
með sæng og kodda, sem ég hlakk-
aði alltaf til því við vorum ekki með
Stöð 2 í Borgarnesi. Þegar við gist-
um sváfu mamma og pabbi í rúminu
hennar ömmu og ég svaf á saman-
settum borðstofustólum sem voru
settir upp við rúmið hennar svo ég
myndi ekki detta fram úr, en amma
svaf á dýnum frammi á gangi. Henni
fannst alveg sjálfsagt að ganga úr
rúmi fyrir okkur og tók ekkert ann-
að í mál.
Eftir að við fluttum aftur í Hafn-
arfjörð kom ég alltaf til hennar eftir
skóla til að borða „ömmugraut“ og
svo spiluðum við saman þangað til
mamma eða pabbi voru komin heim
úr vinnunni. Þetta eru ómetanlegar
stundir sem ég mun aldrei gleyma.
Ég byrjaði að læra á fiðlu sex ára
gömul og amma dáðist alltaf að því
þegar ég spilaði fyrir hana á fiðluna
jafnvel þótt það hafi eflaust ekki ver-
ið sérstaklega gaman að hlusta á
mig svona fyrstu árin. En hún kom á
alla tónleika sem ég spilaði á meðan
heilsan leyfði og hlustaði með að-
dáun þótt ég vissi aldrei hve mikið
hún heyrði, því hún var mjög heyrn-
arskert. Einnig hafði hún óendan-
lega gaman af því þegar ég klæddi
mig upp sem Whitney Houston og
söng með lögunum hennar og dans-
aði fyrir hana. Ömmu fannst alltaf
alveg ótrúlegt að það væri ekki ég
sem var að syngja, en fyrst furðaði
hún sig mikið á því hvað ég hefði
mikla rödd.
Það væri eflaust hægt að fylla
heila bók með minningum um ömmu
Helgu en ég læt hér staðar numið.
Ég bið algóðan Guð að varðveita
ömmu mína um alla eilífð. Minningin
um ömmu Helgu mun ávallt lifa
meðal okkar sem vorum svo lánsöm
að fá að kynnast henni. Ég vil þakka
henni fyrir allt það góða sem hún
gerði fyrir mig í uppvextinum, það
verður mér gott veganesti inn í
framtíðina og ég mun segja börnum
mínum og barnabörnum sögur af
ömmu Helgu.
Elfa Björk Rúnarsdóttir.
Elsku amma mín er dáin.
Amma Helga hefði orðið 98 ára í
janúar á næsta ári, hún var búin að
búa á Sólvangi í Hafnarfirði í átta ár.
Mig langar til að færa starfsfólkinu
á Sólvangi innilegar þakkir fyrir frá-
bært starf, þar voru allir svo ynd-
islegir og ekki bara við ömmu heldur
líka pabba og mömmu. Pabbi er
einkabarn ömmu svo það féll því öll
ábyrgðin á hans herðar að hugsa um
móður sína. Það var oft erfitt þar
sem minnið var farið að förlast hjá
ömmu. Pabbi og mamma stóðu sig
vel og með aðstoð starfsfólksins á
Sólvangi gátu þau látið ömmu líða
vel.
Amma Helga var alltaf góð við
mig og á ég henni margt að þakka.
Það var gott að koma til hennar,
spila við hana og borða pönnsur með
fullt af sykri. Ég á margar góðar
sögur að rifja upp af henni ömmu og
langar mig að minnast einnar
slíkrar: Það var einn dag er ég,
mamma, pabbi og hundurinn minn
Trýni vorum í heimsókn hjá ömmu
og drukkum kaffi með tilheyrandi
krásum. Amma hafði gaman af að
gefa Trýna pönnukökur og lét hún
viljandi nokkrar mistakast við
baksturinn til að geta gefið hund-
inum. Hundurinn vissi vel hvað til
stóð þegar húsið ilmaði og sat slef-
andi fyrir framan ömmu. Amma tók
sér pönnsu í hönd og spurði Trýna
hvort hann vildi köku og eins hundar
gjarnan gera hallaði hann undir flatt
og horfði sultaraugum á ömmu. Þeg-
ar ömmu var farið að lengja eftir
svari setti hún hendur á mjaðmir og
horfði ákveðið á hundinn og sagði:
„Settu ekki upp þennan hundshaus.“
Það er mikið búið að hlæja að þess-
ari setningu. En hvað gat aumingja
hundurinn annað gert?
Þegar ég kynntist manninum mín-
um þurfti amma að fá hann í heim-
sókn svo hún gæti metið hvort hann
væri nógu góður fyrir mig. Ég fór
því með kærastann í heimsókn.
Amma spjallaði mikið, úðaði í okkur
pönnukökum, flatkökum og fíniríi og
horfði bæði á hann og mig og svo að
heimsókn lokinni hvíslaði hún að
mér að þetta væri gæðapiltur og
henni litist vel á hann. Við áttum svo
eftir að vera tíðir gestir hjá ömmu
og hjálpuðum henni að hugsa um
garðinn.
Svo þegar við eignuðumst börn
varð amma afskaplega hrifin, en við
eigum í dag fjögur börn, það yngsta
fæddist í mars sl. Og er það mér
mikils virði að hafa farið með hana
til ömmu tveimur dögum áður en
hún lést.
Þótt amma hafi verið mjög veik-
burða sá maður samt ánægjuglampa
í augunum þegar hún sá barnið og
hún reyndi að rétta fram höndina til
að snerta litlu telpuna.
Minningin um ömmu mun alltaf
ylja okkur og hún lifir áfram í hjarta
okkar. Við vitum að nú líður henni
vel.
Guð veri með henni. Guð styrki
pabba, mömmu og fjölskylduna í
sorginni. Guð veri með ykkur öllum.
Sædís, Rafn og börn.
HELGA
MARKÚSDÓTTIR
Símar 581 3300 - 896 8242
Allan sólarhringinn - Áratuga reynsla
Suðurhlíð 35 — Fossvogi — www.utforin.is
Sverrir Olsen,
útfararstjóri.
Sverrir Einarsson,
útfararstjóri.
Bryndís Valbjarnardóttir,
útfararstjóri.
Baldur Frederiksen,
útfararstjóri.
ÚTFARARSTOFA ÍSLANDS