Morgunblaðið - 12.10.2003, Blaðsíða 10

Þegar sekúndur s
V
ATNIÐ nálgast óðfluga,
áhöfnin situr kyrfilega fest
í sætum sínum og ræður
engu um atburðarásina.
Fyrr en varir skellur þyrlu-
búkurinn á yfirborðinu og
tekur þegar að sökkva.
Þetta er ekki þægilegt.
Vatnið leitar inn og loftið út úr þröngu rýminu.
Búkurinn hallast og vatnið leitar hærra. Menn
líta hver á annan, þögulir. Það er um að gera að
halda ró sinni. Kannski er það erfiðast. Að vera
rólegur. Hugsa rökrétt. Hafa stjórn á sjálfum
sér og gera allt rétt. Það eru síðustu forvöð að
fylla lungun. Skyndilega snýst veröldin á hvolf.
Alla vega þessi litla innilokaða tilvera í þyrlulík-
aninu. Vatnið þrýstist inn í vitin. Ætlar veltan
aldrei að hætta? Loks vaggar klefinn á hvolfi.
Það er ekkert auðvelt að halda í sér andanum við
þessar aðstæður. Númer eitt er að losa beltið,
svo að finna útgönguleiðina. Dyr eða glugga.
Hvað sem er! Bara út og upp á yfirborðið. Geta
teygað loftið og fyllt lungun. – Það er ekki einfalt
mál þegar allt snýr öfugt og er á hvolfi.
Ferðin út
Flugdeild Landhelgisgæslunnar fór tvær
ferðir til Aberdeen í september sl. Tilgangur
ferðanna var að sækja tveggja daga námskeið í
sjálfsbjörgun þyrluáhafna.
Undirritaður ljósmyndari fékk tækifæri til að
fara með í síðari ferðina. Hún hófst með mæt-
ingu í flugskýli Landhelgisgæslunnar á Reykja-
víkurvelli klukkan sex að morgni. Ætlunin var
að fara í loftið hálftíma síðar. Þarna var mættur
hluti af þyrluáhöfnum LHG og flugmenn far-
kostsins sem var Fokker F-27 flugvél Gæslunn-
ar, TF-SYN. Búið var að afla upplýsinga um
veður á leiðinni til Skotlands og var veðurútlit
gott. Eftir þriggja tíma þægilegt flug var lent á
flugvellinum við Aberdeen. Höfðum við, er sát-
um aftur í, orð á því að það myndi örugglega
vekja lukku skoskra flugáhugamanna að sjá og
heyra í tæplega 30 ára gömlum Fokkernum, vel
við höldnum og fallegum. Þessar vélar hafa víð-
ast hvar vikið fyrir nýrri flugvélum í flugrekstri í
Evrópu og eru orðnar sjaldséðar nú til dags.
Þjálfunarstöð í björgun
Ian Wark björgunarþjálfari tók á móti okkur í
RGIT Montrose-björgunarmiðstöðinni í Aber-
deen. Miðstöðin annast margháttaða þjálfun og
kennslu í flestu sem lýtur að björgunarstörfum.
RGIT stendur fyrir Robert Gordon Institute of
Technology og er miðstöðin samstarfsverkefni
Robert Gordon-háskólans og olíu- og gasiðnað-
arins í Skotlandi. Meginverkefni miðstöðvarinn-
ar í meira en aldarfjórðung hafa snúið að þjálfun
starfsfólks á olíuborpöllum og þyrluáhöfnum
sem stunda flug milli borpallanna og lands. Auk
þess að þjálfa sjálfsbjörgun þyrluáhafna æfir
miðstöðin menn í reykköfun, slökkvistarfi og yf-
irleitt flestu sem snýr að björgun mannslífa á
vettvangi. Íslendingar hafa notið góðs af þessu
starfi og sótt dýrmæta þjálfun til Skotlands,
bæði þyrluáhafnir Landhelgisgæslunnar og
liðsmenn björgunarsveita.
Lífsháski á laugarbakka
Dagskráin hófst á fræðilegri kennslu og var
farið í margt sem viðkom sjálfsbjörgun ef þyrla
færi í sjó. Leiðbeinandinn ræddi meðal annars
um lífslíkur og þann tíma sem menn hefðu ef
þeir færu í kaldan sjó án björgunarbúninga. Var
sá tími ótrúlega stuttur. Ian Wark nefndi sér-
staklega þá undantekningu frá reglunni sem
frægðarsund Guðlaugs sjómanns Friðþórssonar
frá Vestmannaeyjum var. Kunni hann sögu af
því björgunarafreki og rannsóknum sem voru
gerðar á Guðlaugi í kjölfar afreks hans. Vitnaði
hann í niðurstöður þeirra við kennslu sína.
Næst tók við verkleg kennsla í sundlauginni.
Menn klæddu sig í flotbúninga og hófu ýmsar
æfingar í vatninu. Ég hafði tekið með neðansjáv-
armyndavél til að geta ljósmyndað veltuæfing-
arnar undir vatnsborðinu. Samdist um að ég
fengi lánaðan flotbúning hjá stöðinni til að nota
við það verk. Kemur þá til mín Skoti stór og
skeggjaður, mjög áþekkur Ragnari „skjálfta“
Stefánssyni, með búning og segir mér að fara í
hann. Síðar ætlaði hann að koma með sundgler-
augu, sundfit og hjálm og þá yrði ég klár í laug-
ina. Þegar ég var kominn í flotgallann fann ég
fljótt að gúmmíkragi um hálsinn var alltof
þröngur. Ég kvartaði yfir þessu við Skotann, en
hann sagði að þetta væri allt eðlilegt. Ekki vildi
ég að vatnið flæddi niður með hálskraganum?
Ég jánkaði því en fannst þetta samt fullþröngt.
Fljótlega spratt fram sviti á enninu og köfn-
unartilfinning helltist yfir mig þarna á þurru
landi. Það var náttúrlega rétt hjá Skotanum að
ekki vildi ég að vatn streymdi ofaní hálsmálið, en
það var heldur ekki gott ef blóðið hætti að
streyma upp í hausinn á mér! Ég reyndi að létta
þrýstingnum af hálsinum með því að smokra
fingrunum niður með kraganum og toga hann út
á milli þess sem ég reyndi að ná myndum af
þjálfuninni í lauginni. Ég var enn á bakkanum
og treysti mér ekki út í laugina.
Samferðamenn mínir veittu því athygli að ég
var farinn að blána í framan og höfuðið allt orðið
þrútið. „Hvað er að sjá þig?“ stundi mannskap-
urinn upp á milli hlátraskallanna. „Hefurðu séð
þig í framan?“
Nei, það hafði ég ekki gert. Ákafinn við að ná
myndum af því sem var að gerast í lauginni var
svo mikill að lítill tími var til að hugsa um eigin
líðan. Friðrik Sigurbergsson, læknir í þyrlu-
áhöfninni, kom til mín og sagði að það væri
hroðalegt að sjá mig bláan og þrútinn. Æðarnar
voru útþandar og svitinn streymdi niður andlit-
ið. Það gat ekki verið eðlilegt með þetta hálsmál.
Ian Wark var nýbúinn að státa af því að það
hefði aldrei neinn drukknað hjá þeim í nær 30 ár
sem stöðin hefði starfað. Það skyldi þó aldrei
fara svo að fyrsta fórnarlambið myndi kafna á
laugarbakkanum vegna of þröngs hálsmáls á
björgunarbúningi! Að svo komnu reif ég mig úr
gallanum og bað vinsamlegast um aðra stærð.
Skánaði þá líðan mín mikið og gat ég nú farið of-
Hafsteinn Heiðarsson flugstjóri situr í stjórnklefa líkansins. sem marar í hálfu kafi. Líkanið gengur á braut sem gerir kleift að velta því heilan hring.
Í þjálfunarstöðinni eru tvær laugar til æfinga með þyrlulíkönum og björgunarbátum. Áhafnarmenn
hvíla lúin bein á bakkanum meðan kennt er hvernig hægt er að velta við gúmbjörgunarbáti. Skotinn
lengst til hægri útvegaði ljósmyndaranum björgunarbúning, sem næstum olli vandræðum.
Þyrluáhafnir Landhelgisgæslunnar (LHG) hafa nýlokið
strembnum björgunarnámskeiðum í Skotlandi. Þar voru liðs-
menn þjálfaðir í að bjarga sjálfum sér og öðrum úr sökkvandi
þyrlulíkani. Árni Sæberg ljósmyndari slóst í för með Gæslu-
mönnum til Skotlands og fylgdist með þjálfuninni.
10 SUNNUDAGUR 12. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ