Morgunblaðið - 12.10.2003, Blaðsíða 26

LISTIR
26 SUNNUDAGUR 12. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
TAIZE-MESSA
Í FRÍKIRKJUNNI
SUNNUDAGINN
12. OKTÓBER KL. 20.30
Kirkjukórar Fríkirkjunnar og Lágafellssóknar
leiða sönginn í þessari ljúfu tónlist Taize.
Tónlistarmenn heimsækja okkur en þeir eru:
Söngvararnir Páll Rósinkranz og Anna Sigríður Helgadóttir
og hljóðfæraleikararnir Jónas Þórir á píanó,
Gunnar Kv. Hrafnsson á kontrabassa, Erik Qiuk á trommur
og Hjörleifur Valsson á fiðlu.
Presturinn úr Fríkirkjunni, sr. Hjörtur Magni Jóhannsson og
Lágafellssókn, sr. Jón Þorsteinsson, sjá um ritningalestrur, alm.
bæn, fyrirbænir og stutta hugleiðingu.
Þessi stund er hugsuð sem lofgjörð í húsi Drottins.
Allir velkomnir - Fríkirkjan í Reykjavík - Lágafellssókn
RITHÖFUNDASAMBAND Ís-
lands og kanadíska sendiráðið
standa fyrir málþingi um bók-
menntir í Iðnó í kvöld og hefst það
kl. 20. Málþingið ber yfirskriftina
„How geography influences liter-
ature“ eða Hvernig landafræði
mótar ritlistina, en þátttakendur
eru Steinunn Sigurðardóttir, Sjón
og Rúnar Helgi Vignisson, auk
kanadísku rithöfundanna Wayne
Johnston, Wajdi Mouawad og
Jane Urquhart. Umræðum stýrir
Sigurður A. Magnússon.
Málþing um bókmenntir
J
ANE Urquhart hóf feril
sinn sem ljóðskáld og hafði
gefið út þrjár ljóðabækur
áður en hún sneri sér að
skáldsagnaforminu. Raun-
ar segist hún ekki hafa viljað skil-
greina fyrstu skáldsögu sína sem
skáldsögu fyrr en hún kom út á
prenti. Spurð hvers vegna það hafi
verið svarar Urquhart því til að hún
hafi hreinlega ekki ímyndað sér að
hún gæti skrifað skáldsögu. „Á þeim
tíma var ég raunar farin að skrifa
ljóðaseríur og ég veitti því vissulega
eftirtekt að ljóðin mín urðu sífellt frá-
sagnarkenndari. Persónur og mis-
munandi raddir fóru að birtast í ljóð-
um mínum og pínulitlar sögur fóru að
skjóta upp kollinum. Þótt ég hafi alls
ekki verið mér meðvitandi um það á
þeim tíma þá sé ég eftir á að ég var
greinilega að fikra mig yfir í skáld-
sagnaformið.
Sjálf leit ég á fyrstu skáldsögu
mína á þessum tíma einfaldlega sem
röð prósaljóða, en eftir á að hyggja sá
ég að það er auðvitað alls ekki rétt.
Það var hins vegar mun auðveldara
fyrir mig að skilgreina hana sem
slíka, því ég var sannfærð um að ég
gæti ekki skrifað neitt jafn langt og
flókið og skáldsögu,“ segir Jane Ur-
quhart og hlær. Fyrsta skáldsaga Ur-
quhart, The Whirlpool (1986), var
kosin besta erlenda bókin í Frakk-
landi árið 1992, fyrst kanadískra
bóka, og þriðja bók hennar, Away
(1993), var samtals 132 vikur á alþjóð-
legum metsölubókalistum. Árið 1997
hlaut hún æðstu viðurkenningu kan-
adískra rithöfunda þegar henni voru
veitt rithöfundaverðlaun landstjóra
Kanada fyrir fjórðu bók sína, The
Underpainter (1997).
Enn að uppgötva okkur sjálf
Hvenær byrjaðir þú að skrifa?
„Líklega um leið og ég byrjaði að
lesa, sem er mjög langt síðan. En ég
fór ekki að taka sjálfa mig alvarlega
sem rithöfund fyrr en eftir að ég
eignaðist dóttur mína. Þá fyrst vissi
ég að ég væri orðin fullorðin mann-
eskja og mér fannst tímabært að gera
eitthvað fyrir alvöru við skrif mín.
Þannig veitti foreldrahlutverkið mér
þann styrk og hugrekki sem til þurfti
til að reyna að fá verk mín útgefin.“
Hvert sækir þú innblásturinn að
bókum þínum?
„Það er erfitt að segja og auðvitað
er það afar breytilegt eftir hverri bók
fyrir sig. Ég fæ einfaldlega áhuga á
einhverju og ef ég verð nógu áhuga-
söm um viðkomandi viðfangsefni þá
fylgir yfirleitt skáldsaga í kjölfarið.
Þannig var það t.d. þegar ég skrifaði
síðustu bók mína, The Stone Carver
(2001). Þá fékk ég mikinn áhuga á
kanadísku minningarmerki um fyrri
heimsstyrjöldina sem er í Frakk-
landi. Þetta er einstaklega stórt og
fallegt minnismerki og mig langaði
einfaldlega til þess að vita meira um
það.
Fjórða bók mín, The Underpainter
(1997), er hins vegar sprottin af
áhuga mínum á málurum á borð við
Rockwell Kent og Lauren Harris,
sem höfðu mikinn áhuga á hugmynd-
inni um norðrið sem yfirnáttúrulegan
stað er veitt gæti innblástur. Heim-
speki þeirra hreif mig og það þýddi
aftur að skáldsaga var í burð-
arliðnum. Skáldsagan fer síðan oft á
sitt eigið flug út frá upphaflega við-
fangsefninu.“
Nú gerast atburðir fyrstu þriggja
skáldsagna þinna að mestu á nítjándu
öldinni, heillar það tímabil þig meira
en önnur?
„Já og að stórum hluta held ég að
það megi rekja til þess að þegar ég
var að vaxa úr grasi þá var skóla-
krökkum kennd saga breska heims-
veldisins í stað kanadískrar sögu.
Þessa eyðu í eigin söguvitund hafa
margir kanadískir rithöfundar síðan
reynt að fylla. Forvitnin sem drífur
mig til þess að skrifa skáldsögu teng-
ist tvímælalaust sögunni sem mér var
ekki kennd, sem þýðir að ég verð sjálf
að vinna rannsóknarvinnuna til þess
að komast að því hvað raunverulega
gerðist á öldum áður. En mér finnst
mjög gaman að vinna að frumrann-
sóknum og komast í skjalasöfnin til
að skoða heimildirnar sjálfar, per-
sónuleg bréf og því um líkt, til þess að
átta mig betur á gangi sögunnar. Við
Kanadabúar eigum í raun enga op-
inbera sögu, líkt og t.d. Bandaríkin og
aðrar þjóðir eiga, og því má segja að
við séum miklu leyti enn að uppgötva
okkur sjálf.“
Gott að skrifa á Írlandi
Myndir þú segja að umhverfið þar
sem þú dvelur hafi áhrif á skrif þín?
„Já, tvímælalaust. Ég tel að staðir
hafi afar mótandi áhrif á alla sem
skrifa, sérstaklega staðirnir þar sem
maður dvaldist sem barn. Staðurinn
þar sem þú fæðist og byrjar fyrst að
skilja heiminn er nokkuð sem þú not-
ar í skrifum þínum hvort sem það er
augljóst eða ekki og hvort sem þú ert
þér meðvitandi um það eða ekki. Ég
held að þessi meðvitund um staði sé
ekki síst einkennandi meðal kan-
adískra rithöfunda, því nær allir íbú-
ar landsins eru innflytjendur, hvort
sem fjölskyldur okkar settust að í
landinu fyrir hundrað árum eða fyrir
sex mánuðum. Afleiðingin er sú að við
höfum flestöll á tilfinningunni að það
sé einhver annar staður í heiminum,
auk Kanada, sem við ættum að hafa
tengsl við. Oft syrgjum við t.d. staði
sem við höfum skilið eftir á sama tíma
og við tökumst á við staðina þar sem
við búum og það skapar afar áhuga-
verðar samræður milli staða.“
Lengir þig þannig eftir einhverjum
stað?
„Já, Írlandi, en forfeður mínir
komu þaðan þegar þeir settust að í
Kanada. Ég hafði svo mikla heimþrá
að ég endaði á því að kaupa mér lítið
hús á Írlandi fyrir níu árum og dvel
þar við skriftir stóran hluta ársins.“
Finnst þér betra að skrifa á Írlandi
en í Kanada?
„Að sumu leyti er það auðveldara.
Írska sagnahefðin er mér mikil
hvatning, auk þess sem ég fæ miklu
meiri vinnufrið þar. Meðan ég dvel í
Kanada er ég alltaf önnum kafin við
t.d. að flytja fyrirlestra og kynna
bækur mínar og það getur stundum
haft truflandi áhrif á ritstörfin, því
mér veitist mun erfiðara að finna
bæði tíma og næði til þess að hlusta
nægilega á innri röddina svo ég geti
skrifað.“
Nú fjalla margar skáldsögur þínar
um tvo heima, hvort sem þeir birtast í
tveimur löndum líkt og í Away, eða á
tveimur tímaskeiðum eins og í
Changing Heaven (1990). Heldur þú
að það tengist þránni eftir öðrum
stað?
„Já, vissulega. Ég held að þráin
eftir öðrum stöðum eða heimalandi
sem er manni glatað sé oft bara þrá
eftir breyttu hugarástandi. Hjá fólki
sem lifir við öll forréttindi vestræns
samfélags felur löngunin eftir öðrum
stað ekki endilega í sér þrá eftir betra
lífi hvað lífsgæði varðar. Við sem
njótum mikilla lífsgæða leitum frem-
ur að einhverjum andlegum auði, því
við finnum kannski oft fyrir ein-
hverjum tómleika sem við viljum
reyna að eyða. Við þyrftum kannski
að verja meiri tíma til að horfa inn á
við og íhuga, til þess að njóta þessa
andlega auðs,“ segir Jane Urquhart
sem ætlar að lesa úr verkum sínum í
Máli og menningu á Laugaveginum í
dag kl. 18. Að sögn Urquhart mun
hún m.a. lesa ný ljóð sem tengjast Ír-
landi en Ingibjörg Haraldsdóttir mun
lesa íslenskar þýðingar sínar á ljóð-
um Urquhart.
„Þyrftum að
verja meiri tíma
til íhugunar“
„Ég var sannfærð um að ég gæti ekki skrifað neitt jafn langt og flókið og
skáldsögu,“ segir kanadíski rithöfundurinn Jane Urquhart.
Kanadíski rithöfundurinn Jane Urquhart er
stödd hér á landi í tengslum við opinbera
þriggja landa heimsókn landstjóra Kanada.
Silja Björk Huldudóttir ræddi við Urquhart
sem er meðal frummælenda á málþingi um
bókmenntir sem fram fer í Iðnó í kvöld kl. 20.
silja@mbl.is
Morgunblaðið/Sverrir
,,KRISTUR á stökkbretti!“ segir
Jonathan Gibbs í upphafi leikdóms
sem birtist eftir hann í vikuritinu
Time Out. Leikdómar um uppfærslu
leikhópsins Vesturports á Rómeó og
Júlíu í The Young Vic hafa verið
einróma og lofað sýninguna í há-
stert fyrir kraft, hugrekki og
ímyndunarafl. Að margra mati er
þessi sýning vítamínsprauta í rass-
inn á leikhúslífinu í London. Bæði
Time Out og What’s On (In London)
mæla eindregið með því við les-
endur sína að þeir skelli sér á ís-
lensku útgáfuna af Rómeó og Júlíu.
,,Krafturinn og ímyndunaraflið æðir
í gegnum þennan undraverða inn-
flutning frá Íslandi, og sumt er
meira að segja eftir Shakespeare,“
segir Gibbs í Time Out. Hann segir
að leikhópurinn skeri texta skálds-
ins niður við trog og valti svolítið yf-
ir hann með útlenskum framburði
sínum og jafnvel gormi eina og aðra
setningu á sínu eigin undarlega
móðurmáli þegar mikið liggur við
en á móti öllu þessu ,,stjórnleys-
islega sirkuspönki“ komi atriði sem
sýna djúpa virðingu fyrir anda
verksins. Gibbs telur að þó að sýn-
ingin sé eins og hönnuð fyrir ungt
fólk og að fullorðnir ,,muni lyfta
augabrún yfir sumum sérviskuleg-
ustu uppátækjunum munu þeir
verða heillaðir eigi að síður“.
What’s On gefur sýningunni fjór-
ar af fimm mögulegum stjörnum og
segir þetta fjörugustu, skrýtnustu
og djörfustu útgáfu af þessu verki
síðan West Side Story var sett á fjal-
irnar. Af þeim sjö sýningum sem fá
leikdóm og stjörnugjöf í What’s On
eru bara tvær sem fá fjórar stjörn-
ur. Þar er sagt m.a.: „Þetta er leik-
hús sem fer sínar eigin leiðir og er
frábær sýning fyrir þá sem eru ung-
ir í anda, sýningin verður enn róm-
antískari þegar bundið mál á ensku
er flutt með íslenskum hreim og bút-
ar af alvöru íslensku skjóta skyndi-
lega upp kollinum þegar leikrænu
tilþrifin ná hápunkti.“ Kannski kem-
ur mesta hrósið er leikstjóranum er
líkt við eina helstu stórstjörnu
Bretaveldis: ,,Gísli Örn Garðarsson,
sem leikstýrir verkinu af öryggi
jafnframt því að leika Rómeó, lítur
út eins og svar Reykjavíkur við Dav-
id Beckham …“ What’s On endar
sinn dóm á því að hvetja lesendur til
að flykkjast á sýninguna: ,,Ef lyktin
af saginu kemur þér ekki í gott
(sirkus) skap þá munu fagnaðar-
orgin í lokin örugglega gera það.“
Bæði þessi vikurit skrá alla við-
burði, sýningar og skemmtanir sem
stórborgin London hefur upp á að
bjóða hverju sinni. Time Out er oft
kallað biblía Lundúnabúans og
What’s On er mikið keypt af ferða-
mönnum sem vilja fá góð ráð, þann-
ig að það er ljóst að þessi meðmæli
eiga örugglega eftir að skila sér í
mikilli aðsókn og góðri landkynn-
ingu.
Fleiri lofsamlegir dómar um Rómeó og Júlíu í London
Undraverður innflutningur
Björn Hlynur Haraldsson og
Gísli Örn Garðarsson í uppsveiflu.
London. Morgunblaðið.