Morgunblaðið - 18.10.2003, Blaðsíða 40

ÚR VESTURHEIMI
40 LAUGARDAGUR 18. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
HUGMYND að Snorraverkefninu
fæddist á kaffistofu Norræna félags-
ins sumarið 1997 og verkefnið varð að
veruleika á vegum Norræna félagsins
og Þjóðræknisfélags Íslendinga
tveimur árum síðar. Síðan hefur hóp-
ur ungmenna komið árlega til lands-
ins og samtals hafa 75 þátttakendur
tekið þátt í Snorraverkefninu. Sam-
bærilegt verkefni fyrir íslensk ung-
menni í Manitoba í Kanada, Snorri
West, hófst sumarið 2001 og hafa tíu
stúlkur farið vestur. Átta manns tóku
þátt í verkefninu Snorri-plús nú í
september og þar á meðal var Runa
Bjarnason, en hún var líka í fyrsta
hópnum, sem tók þátt í Snorraverk-
efninu 1999.
Spennandi land
„Ég upplifði töluverðan mun á
Snorraverkefninu og Snorra-plús-
verkefninu,“ segir hún um skipulagða
reynslu sína á Íslandi, en fyrrnefnda
verkefnið er með aldurinn 18 ára til 23
ára í huga og þess vegna upp undir
þrítugt en það síðarnefnda er hugsað
fyrir þátttakendur eldri en 30 ára.
„Munurinn felst fyrst og fremst í
heildarsýninni og væntingunum.
Ferðin með yngri hópnum fólst meira
í því að sjá Ísland, kynnast upprun-
anum og hvaðan við værum ættuð, en
áherslan var á íslenska menningu og
sögu. Núna var frekar einblínt á að
hitta ættingja og kynningu á íslensku
atvinnulífi. Fyrra verkefnið tók sex
vikur en þetta tvær vikur, fyrri ferðin
var um hásumar en þessi um haust og
svo má lengi telja. Í fyrri ferðinni féll
ég fyrst og fremst fyrir síbreytilegu
landslaginu en nú bræddi fólkið mig.
En þótt áherslurnar hafi verið mis-
munandi voru þetta tvær góðar ferðir
til Íslands og fólkið sem ég hef hitt,
einkum skyldfólkið, stendur upp úr.
Og ekki má gleyma matnum góða.“
Runa kom fyrst með ömmu sinni og
sjö öðrum fjölskyldumeðlimum til Ís-
lands 1995 og heillaðist strax af landi
og þjóð. Fjórum árum síðar starfaði
hún meðal annars í Bifröst í Borg-
arfirði í tengslum við Snorraverkefnið
og fjórum árum eftir það gafst henni
tækifæri til að kynna sér kennslu á Ís-
landi. „Þegar ég tók þátt í fyrsta
Snorraverkefninu hittum við meðal
annars Kanadamann á Austurvelli
fyrir fram Alþingishúsið. Hann sagði
að ef við vildum fara aftur heim yrð-
um við að gæta okkar á því að festast
ekki við landið, sem togaði fast. Ég
fann fyrir þessari tilfinningu, féll fyrir
Íslandi og naut þess út í ystu æsar að
vera hérna. Ísland er þægilegt land
og þegar maður hefur kynnst fólkinu
finnur maður vel vingjarnlegheitin.
Það er auðvelt að fara á milli staða og
tilfinningin er einstök. Það er eitthvað
dulið í loftinu sem gerir það að verk-
um að maður veit ekki hvað gerist
næst og það gerir dvölina hér enn
meira spennandi.“
Vill kenna á Íslandi
Runa er íslensk í föðurætt og á ætt-
ingja frá Borgarfirði norður í Skaga-
fjörð. Langafar og langömmur henn-
ar fluttu til Nova Scotia og Manitoba í
Kanada á árunum 1874 til 1900, en afi
hennar og amma ásamt börnum og
nokkrum skyldmennum fluttu síðan
til Golden 1946, þar sem íbúar eru um
4.000 en um 10.000 með nágranna-
byggðunum. Á þessu svæði búa um 50
manns af íslenskum ættum og segir
Runa að það sé í stórum dráttum fjöl-
skylda sín. „Ég er af skoskum og írsk-
um ættum í móðurætt en mamma
segir stundum við pabba að hugsan-
lega hafi forfeður hans tekið suma
fjölskyldumeðlimi sína nauðuga og
flutt sem þræla til Íslands,“ segir hún
og leggur áherslu á að þessi tenging
geri hana enn íslenskari.
„Mín kynslóð í Golden talar ekki ís-
lensku en ég er að reyna að læra mál-
ið,“ segir Runa, sem er kennari að
mennt. „Það var ánægjulegt að fá
tækifæri til að fara með ömmu og öðr-
um úr fjölskyldunni til Íslands 1995
og þegar mér bauðst að taka þátt í
Snorraverkefninu og dvelja sex vikur
á Íslandi þurfti ég ekki að hugsa mig
lengi um. Ég kynntist upprunanum
og hitti skyldfólk og þegar ég heyrði
af Snorra plús-verkefninu var ég ekki
lengi að skrá mig. Þetta hefur verið
sem eitt ævintýri og ég á mér þá ósk
heitasta að koma sem fyrst aftur til
Íslands til að styrkja enn frekar
tengslin. Ég hef kynnst það miklu á
Íslandi að ég er tilbúin að vera hér í
lengri tíma og starfa sem kennari. Ég
yrði að byrja á því að kenna ensku þar
sem ég er ekki nógu góð í íslensku en
það yrði vissulega ánægjulegt ef ég
fengi kennarastöðu hér. Þá fengi ég
jafnframt kærkomið tækifæri til að
læra íslenskuna í réttu umhverfi.“
Runa Bjarnason frá Golden í Bresku-Kólumbíu í Kanada var í
fyrsta hópnum sem tók þátt í Snorra-plús verkefninu hérlendis
fyrir skömmu og hún var líka frumkvöðull í Snorraverkefninu.
Steinþór Guðbjartsson settist niður með stúlkunni.
Frumkvöðull í Snorra-
verkefni í annað sinn
Morgunblaðið/Steinþór Guðbjartsson
Runa Bjarnason með skírteinið sem hún fékk fyrir þátttökuna.
steg@mbl.is
UM næstu helgi verður haldin
þriðja samstarfsráðstefna
Manitobaháskóla og Háskóla Ís-
lands og taka níu manns frá HÍ
þátt í ráðstefnunni.
Fyrir um fjórum árum undirrit-
uðu Manitobaháskóli og Háskóli
Íslands nýjan samstarfsamning,
þar sem meðal annars var kveðið
á um sameiginlegar ráðstefnur á
18 mánaða fresti, til skiptis í
Winnipeg og Reykjavík. Fyrsta
ráðstefnan fór fram í Winnipeg
haustið 2000, önnur í Reykjavík í
mars 2002 og ráðstefnan Cutting
Edges: New Directions in
Research fer fram við Manitoba-
háskóla 24. og 25. október næst-
komandi.
Ráðstefnunni
er ekki aðeins
ætlað að efla
tengslin milli
háskólanna
heldur einnig
við íslenska
samfélagið í
Manitoba, en
það er m.a. hlut-
verk íslensku-
deildar Manitobaháskóla, þar sem
dr. Birna Bjarnadóttir, yfirmaður
deildarinnar, og Kendra Wilson
hófu kennslu í haust undir stjórn
Davids Arnasons, sem er jafn-
framt deildarforseti enskudeildar
háskólans. Íslenskudeildin sér um
ráðstefnuna fyrir hönd Manitoba-
háskóla, en valnefnd skipuð af
Manitobaháskóla valdi úr inn-
sendum tillögum. Guðrún Guð-
steinsdóttir flytur aðalræðu ráð-
stefnunnar, en síðan flytja
fulltrúar HÍ fyrirlestra sem
fulltrúar Manitobaháskóla svara.
Íslensku fyrirlesararnir verða
Þórarinn Sveinsson, Hannes
Hólmsteinn Gissurarson, Þor-
steinn I. Sigfússon, Ebba Þóra
Hvannberg, Sigrún Aðalbjarn-
ardóttir, Gísli Pálsson, Agnar
Helgason og Helga Kress.
Páll Skúlason, háskólarektor,
flytur síðan fyrirlestur við Man-
itobaháskóla í boði skólans mánu-
daginn 3. nóvember næstkom-
andi.
Þriðja samstarfsráðstefnan
Páll Skúlason
H
ey, ekki halda með
henni!!!! Við eigum
öll að segja eitt-
hvað ljótt um þessa
geðvondu druslu
hérna á þræðinum svo hún skrifi
enn hlægilegri grein í næsta laug-
ardagssnepil. Það er skylda okk-
ar,“ sagði einn boðberi frjálsra og
nafnlausra skoðanaskipta undir
dulnefni á umræðuvef á Netinu
eftir að hafa lesið (eða ekki lesið)
skrif undirritaðrar um netvædd
umræðuborð fyrir tveimur vikum.
Frelsið er sannarlega ynd-
islegt. Mikið hefur það verið
dásamlegt fyrir nafnleysingjann
að geta komið skoðun sinni á
framfæri á þennan hátt. Að geta
komið mik-
ilvægu við-
horfi sínu til
skila á auð-
veldan hátt á
Netinu án
þess að vera
dreginn til ábyrgðar er auðvitað
bráðnauðsynlegt í lýðræðislegu
samfélagi, eins og upphafsorðin
bera með sér. Hefði nafnleysing-
inn ekki komið þessari skoðun
fyrir á umræðuvef þá er alls ekki
víst að heimurinn hefði haft nokk-
ur tök á að þekkja viðhorf hans til
skapgerðar undirritaðrar. Það er
vitanlega nauðsynlegt þegnunum
að vera frjálsir frá oki valdhaf-
anna og nýta frelsið til að geta
kallað hvern sem er geðvonda
druslu, eða hverju því nafni sem
viðeigandi þykir. Það þýðir ekki
að liggja á skoðunum sínum og
auðvitað varðar engan um hverjar
þær eru.
Að geta tjáð skoðanir sínar án
ábyrgðar er fullkomlega frábært.
Ekkert vesen. Bara nokkur slög á
lyklaborðið og þá geta orðin orðið
ódauðleg. Munnlegar kjaftasögur
og uppnefningar eru gamaldags
og hallærislegar. Nútímatækni
gerir það kleift að skella níðinu
beint á Netið svo það fari nú ekki
á milli mála hversu lágt er lagst.
Fyrst við eigum að teljast búa
við tjáningarfrelsi þá getur það
ekki verið annað en sjálfsagt að
hver og einn fái að tjá sig á hvern
þann hátt sem hann kýs, óháð því
hvernig öðrum líkar.
Sem betur fer, fyrir þá sem
vilja búa við lýðræði og gangast
undir það sem því fylgir, er þetta
ekki alveg svona einfalt. Eins leið-
inlegt og það nú er að eyða plássi í
þurran lagatexta á síðum dag-
blaða þá freistast ég til þess:
Hver maður á rétt á að láta í ljós
hugsanir sínar, en ábyrgjast verð-
ur hann þær fyrir dómi. Þessi orð
festa tjáningarfrelsið í lög í plagg-
inu sem við nefnum stjórnarskrá.
En þetta er nú bara lagatexti,
engin ástæða svosem fyrir nafn-
leysingja að taka svoleiðis alvar-
lega frekar en popplagatexta.
Það virðist vera þetta með
ábyrgðina sem vefst fyrir þeim
sem heimta að tjá sig nafnlaust á
Netinu og dreifa þar rógburði í
nafni frjálsra skoðanaskipta.
Hvað umræðuvefi á Netinu, eða
netvædd umræðuborð, varðar þá
er það alveg ljóst í hvers höndum
ábyrgðin er. Eigandi lénsins er
ábyrgur fyrir hverju orði sem birt
er á hans umræðuvef, enda er það
hans að ákveða hvaða viðhorf
birtast á skjá þeirra sem skoða
umræðuna. Hins vegar eru þessir
„ritstjórar“ jafnan ófúsir til að rit-
stýra, jafnvel þótt öllum megi
ljóst vera að einhver nafnleysing-
inn sem skrifar á vefinn fari með
rangt mál. Líklega hefur ekki enn
reynt á það fyrir hérlendum dóm-
stólum hvort hægt er að draga
lénseiganda til ábyrgðar fyrir
meiðandi ummæli nafnleysingja. Í
skjóli þess er hægt að dreifa allri
mögulegri vitleysu um netvædd
umræðuborð, meiðandi eða ekki.
Enda varðar nafnleysingja lítið
um þessa ábyrgð, hún er bara fyr-
ir aumingja sem þora ekki að
birta skoðanir sínar umbúðalaust
undir dulnefni á Netinu. Það
nafnlausa frelsi er sannarlega
yndislegt.
„Nafnleyndin er algert lyk-
ilatriði í því að allir geti tjáð sig
frjálslega um hvaða málefni sem
er,“ sagði annar snillingurinn í
kjölfar skrifa undirritaðrar. Það
er erfitt að sjá hvernig það getur
staðist að feluleikurinn sé lyk-
ilatriði frjálsra skoðanaskipta,
ekki síst þegar innlegg nafnleys-
ingjans sem ég vitnaði til í upp-
hafi er haft til hliðsjónar. Það eina
sem nafnleysið virðist hafa gert
fyrir hann er að opna fyrir skít-
kast.
Reyndar minnir þessi nafnleys-
isumræða mig stundum á einfald-
ari tíma. Það er ekki laust við að
hugurinn leiti aftur til þeirra tíma
þegar sandkassinn var nafli al-
heimsins. Foreldrarnir fylgdust
með því sem þar fór fram enda
ekki beinlínis ætlast til þess að við
sem lékum okkur í sandkassanum
köstuðum sandi hvert í annað,
lemdum hvort annað með skóflu
eða beittum uppnefnum. Ein-
hverra hluta vegna var samt alltaf
langskemmtilegast þegar foreldr-
arnir litu undan. Það var lyk-
ilatriði í því að hægt væri að kasta
eins og einni sandskóflu í áttina
að Lalla leiðindapúka og ulla svo á
hann. Ef það komst upp þá var
svo sem lítið við því að gera. For-
eldrarnir tóku á sig ábyrgðina,
reyndu að benda á að svona ætti
ekki að gera og hjálpuðu Lalla að
þerra tárin.
Lífið utan sandkassans er sann-
arlega flóknara en það var innan
veggja hans. Þetta óhindraða
frelsi sem skapaðist í sandkass-
anum þegar foreldrið sem stóð
vaktina þá stundina leit undan var
engu líkt. Sandklessan beint í
mark og Lalli leiðindapúki stóð á
öskri. Yndisleg tilfinning, sér-
staklega þegar enginn af valdhöf-
unum, foreldrunum, gat séð ná-
kvæmlega hver gerði þetta.
Það tekur tíma að læra inn á
frelsið sem ríkir utan sandkass-
ans, en einhvern veginn kemur
það með árunum. Manni lærist að
frelsið er miklu meira utan sand-
kassans, en ábyrgðin einnig. For-
eldrarnir eru hættir að fylgjast
eins grannt með því hvort ullað er
á Lalla og maður þarf eiginlega
bara að taka þá ákvörðun sjálfur
að hætta að uppnefna hann leið-
indapúka, hvort sem einhver
heyrir til eða ekki.
Upp úr sand-
kassanum
Það er ekki laust við að hugurinn
leiti aftur til þeirra tíma þegar
sandkassinn var nafli alheimsins.
Þar var ekki ætlast til þess að sandi
væri kastað eða uppnefnum beitt.
Samt var alltaf langskemmtilegast
þegar foreldrarnir litu undan.
VIÐHORF
Eftir Eyrúnu
Magnúsdóttur
eyrun@mbl.is
SNORRAVERKEFNIÐ var kynnt á
ráðstefnu ræðismanna Íslands í
Washington í Bandaríkjunum á dög-
unum og til stendur að kynna það
frekar vestra á næstunni.
„Ég kynnti verkefnið í heild sinni,
það er Snorraverkefnið á Íslandi,
Snorra West og Snorra-plús, fram-
kvæmd þess og framtíð,“ segir Al-
mar Grímsson, stjórnarformaður
Snorrasjóðsins, en fundinn sóttu
m.a. ræðismenn Íslands í Bandaríkj-
unum, Brasilíu, Chile, Panama og
Venesúela. Almar segir að tilgang-
urinn með aukinni kynningu sé að
vekja enn frekar athygli á verkefn-
inu með það í huga að fá þátttak-
endur víðar að og fjölga þeim. Jafn-
framt að ræða við fyrirtæki og
stofnanir um samvinnu. Í því sam-
bandi nefnir hann að hann og Ásta
Sól Kristjánsdóttir verkefnisstjóri
fari væntanlega til New York og
vesturstrandar Bandaríkjanna og
Kanada á næstunni vegna kynning-
arstarfa. „Við höfum hug á að fara
til New York, Seattle og Bresku-
Kólumbíu í Kanada,“ segir Almar.
Verkefnið kynnt vestra