Morgunblaðið - 11.11.2003, Síða 36

MINNINGAR
36 ÞRIÐJUDAGUR 11. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Bókhlöðustíg.
Síðar meir, sem skiptinemi í stjórn-
málafræði við Háskóla Íslands, sat ég
oft við kringlótta matarborðið við litlu
gluggana með útsýni yfir Lækjar-
götu. Margir lesendur minnast vafa-
laust líka með gleði og þakklæti
margra ánægjulegra stunda og fróð-
legra umræðna þar. Eftir góðan ís-
lenskan málsverð lagaði Vilborg „gott
kaffi“ handa okkur og á eftir fylgdu
svo umræður. Þessar heillandi og há-
fleygu umræður um skáldskap og
stjórnmál sem kenndu stjórnmála-
fræðinemanum margt um eðli valds-
ins og mikilvægi mannréttinda, sem
aldrei verður lært í stjórnmálafræði.
Hér fyrir innan vetrarmyrkvaðar
rúðurnar, á meðan að stormurinn
hvein um nakin tré Þingholtanna, og
gamla húsið brakaði undan vindinum
og fótataki, birtist sannur íslenskur,
norrænn og evrópskur gáfumaður.
Enginn munur var á lágri stofunni
langt í norðri og hæstu dómssölum
eða hugsjónum í Evrópu. Í þessu húsi
og við þetta borð, lærði ég hvernig
hugmyndir og hugsjónir eiga sér eng-
in takmörk. Hvernig lýðræðið og
mannréttindin geta aðeins lifað án
takmarkana.
Og við sem jusum af þessum þekk-
ingarbrunni, munum ávallt muna
skyndilegt bros og klakandi hlátur...
Rasmus Gjedssø Bertelsen.
Kveðja frá SÁL
Árið er 1972 og það hefur risið upp
hópur unglinga sem sögðust geta
framkvæmt sjálf það sem þunglama-
legt menntakerfið hafði ekki komið í
framkvæmd: að setja á stofn leiklist-
arakademíu sem stæði undir nafni.
Þau vildu ekki bíða. Lífið fer svo hratt
framhjá þegar maður er ungur. Engu
er líkara en að maður sitji uppi með
farseðil í hraðlest. Allt verður að ger-
ast núna og ekki tími til að láta lífið
bara líða hjá. Við vildum sitja á fyrsta
farrými til framtíðar, til lífsins.
Lífsmarkið var sýnt. Leiklistaraka-
demían var stofnuð í trássi við öll lög
og reglugerðir. Í flokkinn bættust
ungir kennarar sem höfðu daðrað við
róttækar hugmyndir, varla eldri en
nemendurnir sjálfir. Og „eldri“ mað-
ur. Já og þessi líka maður! Árið er
1972 og vart hægt að hugsa sér meiri
andstæður en uppivöðslusama ung-
linga með byltingarkenndar hug-
myndir um skólakerfi og listmenntun
og hinsvegar skeggjaðan „eldri“
mann sem brosti kíminn þegar hug-
myndaöldurnar risu hvað hæst og
skullu á steingeldu kerfinu. Eins og
ekkert væri meira gaman í heiminum
en að láta berast með þessum öldum.
Hvað gat þessi maður átt sameigin-
legt með ólátabelgjum sem varla voru
laus undan því undarlega og síbreyt-
anlega ástandi, líkamlega og andlega,
sem er kölluð gelgja og öllum þrosk-
uðum einstaklingum finnst hvað erf-
iðast að umbera? Hvaðan kom honum
þolinmæðin? – Og af hverju skildi
hann þetta betur en aðrir? Og af
hverju skipaði hann sér í sveit með
þessum hörðu, en þó óhörðnuðu ung-
lingum? Úr hvaða efni var svona mað-
ur? Leiklistarskóli SÁL stofnaður af
nemendum skólans í trássi við kerfið
sem hafði verið of svifaseint til að fylla
upp í það tómarúm sem hafði skapast
við að þeir leiklistarskólar sem fyrir
höfðu verið voru lagðir niður. Anark-
istísk aðgerð; bylting hinna óþolandi;
móðgun við alla leiklistarlega rétt-
hugsun. Framin af óhörðnuðum ung-
lingum með vaxtarverki sem áttu
bara að ná til líkamans en höfðu tekið
uppá því að setjast að í höfðum þeirra
og komið af stað slíkum gjörningi að
rétthugsandi fólk gat ekki á heilu sér
tekið. Fólk á breytingaskeiði er erfitt,
ef ekki hreinlega hættulegt, það gæti
nefnilega tekið uppá einhverju sem
enginn sæi fyrir og það gæti hrein-
lega eitthvað hlotist af því! Þarna
fannst Þorgeiri Þorgeirsyni gaman að
vera. Enda sagði hann að einræði
væri sæluríki stöðnunar og þeim sem
aðhylltust það stæði stuggur af lýð-
ræði, því þar gæti allt gerst.
Og þarna sat hann í miðjum hópn-
um, einn af okkur, en þó svo ólíkur, en
samt einn af okkur. Hann var sá eini,
af þó mjög svo framsæknum kenn-
urum, sem sagði aldrei: Þið og Ég.
Hann sagði alltaf: Við. Það var af
þeirri einföldu ástæðu að hann var
einn af hópnum. Þannig maður var
Þorgeir Þorgeirson.
Það þarf vart að lýsa fyrir neinum
hvaða hvalreki hann var á fjörur okk-
ar. Maður sem hafði litið svo á að til
þess að hægt væri að gera leiknar
myndir af einhverju viti, þyrfti að
skoða það samfélag sem myndirnar
ættu að endurspegla. Með kvik-
myndatökuvélina á lofti hafði hann
gert það, rannsakað það mannlíf sem
við ætluðum að leika og endurskapa í
rými leikhússins. Hann hafði þegar
gert það með heimildarmyndum eins
og Maður og verksmiðja, og Róður.
Ég man ekki eftir því að hafa setið
eina einustu kennslustund hjá Þor-
geiri, þó kenndi hann okkur næstum
uppá hvern dag í hartnær þrjú ár.
Þetta var samræða. Hann efldi með
okkur samræðulist um listina, um lífið
og hvernig ætti að búa til listaverk úr
lífinu. En fyrst og fremst opnaði hann
augu okkar; að horfa gagnrýnum aug-
um á umhverfið, afhjúpa það og
greina og umskapa í list. Hvort sem
það yrði til heimabrúks eða heims-
brúks.
Í þessu samfélagi fann Þorgeir sig
enda aðhylltist hann þá skoðun að
hver maður ætti að vera frjáls að
vinna að hugðarefnum sínum og hefði
því rétt á að stunda nám í hverju því
sem hugur hans stóð til. Listaskóli
átti að hafa margar vistarverur, en
enga dyraverði.
Hann útvíkkaði bókstaflega þessa
kenningu sína, því jafnan stóð heimili
hans og Vilborgar okkur opið. Þar
gengum við á fund samhentra hjóna og
þar sem Vilborg var fengu samræð-
urnar enn fleiri og magnaðri víddir.
Mörgum stóð stuggur af svo
hömlulausu lýðræði eins og SÁLskól-
inn aðhylltist, þar sem nemendurnir
skipulögðu námið eftir þörfum sínum.
Þegar varðhundar valdsins tóku að
glefsa í skólann, þá voru góð ráð dýr –
öllum nema Þorgeiri, sem á ögur-
stundu hélt ró sinni, því hann hafði
þann fágæta eiginleika að geta, á slík-
um stundum, greint flókna atburðar-
rás í einni sjónhendingu af einstakri
skarpskyggni. Yfirvegað og rólega
miðlaði hann af næmi sínu. Skil-
greindi og lagði okkur til á hógværan
hátt, efni í þau vopn sem við urðum
síðan sjálf að smíða til að verja tilvist
okkar og hugsjónir. Það urðu vopn
sem bitu. Enda maðurinn lagt stund á
heimspeki, sálfræði, listasögu og
kvikmyndaleikstjórn.
Að lokum fór það svo að ráðamenn
um leiklistarnám í landinu sáu sér
ekki annað fært en að kokgleypa
kenningar okkar um leiklistarnám og
námsmannahópinn sem hafði mynd-
ast á þeim þremur árum sem skólinn
starfaði – allt nema Þorgeir.
Hann var að sjálfsögðu of stór biti í
svo þröngan háls og auk þess illmelt-
anlegur. Hann, sem Leiklistarskóli
Íslands hefði þó þurft mest á að halda.
En kannski hefði Þorgeir aldrei un-
að þar, það var ekki í eðli hans að róa
á svo lygnum sjó. Það reyndist líka
bíða hans stærri og mikilvægari verk-
efni við að koma lýðræðislegri stjórn-
skipun á í landinu.
Leikrit Þorgeirs eru því miður ekki
mörg en engan leikritahöfund hef ég
staðið að meira næmi fyrir hinni
dramatísku list. Skarpleg greining
hans á eðli mannsins og skilningur á
því sem fær eina mannveru til að
þrauka lífið af, þar sem hver hefur
sína afsökun, – var einstök. Hann
leiddi okkur þannig um veröld sína,
sem var stærri en sú veröld sem blasti
við okkur dags daglega. Þessa veröld
lagði hann á borð fyrir okkur eins og
ekkert væri sjálfsagðara en að krak-
kagrislingar eins og við rifum hana í
okkur. Við erum enn að smjatta á
henni og verðum sjálfsagt að því með-
an eitthvert okkar tórir á þessari jörð.
Því vissulega hefur fátt af þessu verið
auðmelt – þó ekki tormelt, en alltaf
gómsætt. Og eftirbragðið höfugt og
seiðandi – og varir ...
Viðar Eggertsson.
ÞORGEIR ÞORGEIRSON
 Fleiri minningargreinar um Þor-
geir Þorgeirson bíða birtingar og
munu birtast í blaðinu næstu daga.
Ástkær faðir okkar, tengdafaðir, afi og langafi,
SIGURODDUR MAGNÚSSON
rafverktaki,
Miðleiti 5,
áður Brekkugerði 10,
sem andaðist á Landspítalanum við Hring-
braut miðvikudaginn 29. október, verður jarð-
sunginn frá Fríkirkjunni í Reykjavík í dag,
þriðjudaginn 11. nóvember kl. 15.00.
Magnús G. Siguroddsson, Guðrún R. Þorvaldsdóttir,
Einar Long Siguroddsson, Sólveig Helga Jónasdóttir,
Pétur R. Siguroddsson, Guðný M. Magnúsdóttir,
Sólrún Ó. Siguroddsdóttir, Halldór Jónasson,
Bogi Þór Siguroddsson, Linda Björk Ólafsdóttir
og aðrir aðstandendur.
Bróðir okkar og faðir minn,
ÞÓRÐUR SIGFÚSSON,
Hraunbæ 107e,
Reykjavík,
er látinn.
Jarðarförin auglýst síðar.
Inga Jóna Sigfúsdóttir,
Dísa Sigfúsdóttir,
Gylfi Þórðarson.
Elskuleg eiginkona mín, móðir okkar, tengda-
móðir og amma,
GUÐRÍÐUR ÁSA MATTHÍASDÓTTIR,
Dofraborgum 26,
andaðist á heimili sínu fimmtudaginn
6. nóvember.
Útförin fer fram frá Bústaðakirkju föstudaginn
14. nóvember kl. 13.30.
Blóm og kransar afþakkaðir, en þeim, sem vilja
minnast hennar, er bent á Félag krabbameinsveikra barna.
Sigurvin Kristjónsson,
Bjarni Bender, Jenný Gísladóttir,
Jóhanna K. B. Bender, Hjörtur Hjartarson,
Rut Sigurvinsdóttir, Jóhann A. Oddgeirsson
og barnabörn.
Elskulegur eiginmaður minn og faðir okkar,
VIÐAR MAGNÚSSON,
Skarðsbraut 15,
Akranesi,
sem lést miðvikudaginn 5. nóvember, verður
jarðsunginn frá Akraneskirkju miðvikudaginn
12. nóvember kl. 14.00.
Þeim, sem vilja minnast hans, er bent á Sjúkra-
hús Akraness.
Marsibil Sigurðardóttir,
Ásdís Viðarsdóttir,
Helga Viðarsdóttir,
Magnús Viðarsson.
Innilegar þakkir til allra þeirra sem auðsýndu
okkur samúð og hlýhug við andlát og útför
elskulegrar eiginkonu minnar, móður okkar,
tengdamóður, ömmu og langömmu,
EMILÍU SJAFNAR KRISTINSDÓTTUR.
Sérstakar þakkir til starfsfólks deildar L4 á
Landspítala Landakoti fyrir góða og hlýja um-
önnun.
Björn Hallgrímsson,
Áslaug Björnsdóttir, Gunnar Sch. Thorsteinsson,
Kristinn Björnsson, Sólveig Pétursdóttir,
Emilía Björg Björnsdóttir,
Sjöfn Björnsdóttir, Sigurður Sigfússon,
barnabörn og barnabarnabörn.
Elskulegur eiginmaður minn, faðir, tengdafaðir,
afi og langafi,
GUÐJÓN ELÍASSON,
Víðilundi 20,
lést á hjúkrunarheimilinu Seli laugardaginn
8. nóvember.
Helga Ingimundardóttir,
Ásmundur Guðjónsson, Erna Melsted,
Þorsteinn Guðjónsson, Sigríður H. Ármannsdóttir,
Helga Guðjónsdóttir, Jón B. Arason,
Haukur Guðjónsson, Guðrún Hilmarsdóttir,
barnabörn og langafabörn.
Faðir okkar, tengdafaðir og afi,
SÍMON GUÐJÓNSSON,
Hrafnistu,
Reykjavík,
lést á sjúkradeild Hrafnistu í Reykjavík föstu-
daginn 7. nóvember.
Útförin verður gerð frá Fríkirkjunni í Hafnarfirði
föstudaginn 14. nóvember kl. 13.30.
Þeim, sem vilja minnast hans, er bent á LAUF,
Landssamtök áhugafólks um flogaveiki.
Ólafur Haukur Símonarson, Guðlaug María Bjarnadóttir,
Birgir Svan Símonarson, Stefanía Erlingsdóttir,
Guðjón Símonarson, Jóna Karen Jensdóttir,
Freyr Gunnar Ólafsson,
Elín S. M. Ólafsdóttir,
Unnur Sesselía Ólafsdóttir,
Steinar Svan Birgisson,
Símon Örn Birgisson,
Berglind Guðjónsdóttir,
Árný Guðjónsdóttir,
Guðjón Ágúst Guðjónsson.
Elskuleg móðir mín,
BJARNÝ MÁLFRÍÐUR JÓNSDÓTTIR,
lést á öldrunardeild Landspítala, Landakoti, föstudaginn 7. nóvember.
Útför hennar fer fram frá Hallgrímskirkju mánudaginn 17. nóvember
kl. 13.30.
Fyrir hönd fjölskyldu hinnar látnu,
María Halldórsdóttir.