Morgunblaðið - 18.11.2003, Blaðsíða 2

FRÉTTIR
2 ÞRIÐJUDAGUR 18. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
HÚSLEIT HJÁ BAUGI
Um tuttugu fulltrúar embættis
skattrannsóknarstjóra ríkisins
gerðu í gær húsleit hjá Baugi Group
og fjárfestingarfélaginu Gaumi.
Lögreglurannsókn hefur farið fram
undanfarið ár á meintum lögbrotum
forsvarsmanna Baugs Group og seg-
ir Hreinn Loftsson, stjórn-
arformaður fyrirtækisins, að sér hafi
verið tjáð að húsleitin væri sprottin
úr þeirri rannsókn.
Teknir vegna ráns
Lögreglan í Reykjavík hefur
handtekið tvo menn um tvítugt í
tengslum við ránið í Búnaðarbank-
anum á Vesturgötu í gær. Annar
mannanna hefur játað. Talið er að
þar sé um að ræða þann sem framdi
ránið og vitorðsmann á rauðri bif-
reið sem notuð var til undankom-
unnar eftir ránið. Þá hefur lögreglan
leitað þriðja mannsins vegna rann-
sóknar sinnar.
Rússneska ríkið treysti tök
Sergei Ívanov, varnarmálaráð-
herra Rússlands, hvatti í gær til
meiri yfirráða ríkisins yfir olíu-
auðlindinni og sakaði helztu olíufé-
lögin í landinu um að hafa látið leit
að nýjum lindum sitja á hakanum.
Sagði hann þetta í viðtali um sak-
sóknina á hendur olíufélaginu Yukos
og helzta eiganda þess, Mikhaíl Kho-
dorkovskí, en hann er nú í fangelsi,
sakaður um skattsvik og annað mis-
ferli. Margir telja, að saksóknin sé
að undirlagi svokallaðra „sílóvíkí“ í
Kreml, fyrrverandi starfsmanna
sovézku leyniþjónustunnar en Vlad-
imír Pútín forseti og Ívanov eru í
þeim hópi.
Schwarzenegger í embætti
Hollywood-kvikmyndastjarnan
Arnold Scwharzenegger sór emb-
ættiseið sem ríkisstjóri Kaliforníu í
gær, fjölmennasta ríkis Bandaríkj-
anna. Hét hann því að gera allt sem
hann gæti til að koma efnahagslífi
„gullna ríkisins“ í samt lag en
skuldabyrði þess er mikil.
BÆKUR
Loftandar og eldtröll
Rætt við
Iðunni Steins-
dóttur um bók
hennar Kynja-
verur í Kverk-
fjöllum
Kristmann Guðmundsson var ótví-
rætt einn af litríkustu Íslendingum
tuttugustu aldar. Hann hélt ungur
til Noregs og gat sér á skömmum
tíma miklar vinsældir sem rithöf-
undur þar í landi. Bækur hans voru
þýddar á fjölmörg tungumál og þeg-
ar hann sneri aftur heim til Íslands
seint á fjórða áratugnum naut hann
meiri frægðar í álfunni en áður
þekktust dæmi um meðal íslenskra
rithöfunda.
Stóð við
sannfæringu sína
Heimkoman reyndist skáldinu
hins vegar erfið. Kristmann batt
ekki bagga sína sömu hnútum og
samferðamennirnir, einkalíf hans
þótti skrautlegt með afbrigðum og
hann var ekki handgenginn þeim
stjórnmálaskoðunum sem flestir rit-
höfundar aðhylltust í þá daga.
Það var því löngum stormasamt í
lífi Kristmanns; um hann spunnust
ótrúlegar sögur, skáldskapur hans
átti ekki upp á pallborðið hjá róttæk-
um menningarvitum þessa tíma og
þeir drógu ekki dul á þá skoðun sína.
Ef til vill má segja að atlagan að
orðstír Kristmanns hafi þó náð há-
marki árið 1964, en þá átti hann í
málaferlum við Thor Vilhjálmsson
vegna ummæla sem Thor hafði við-
haft um Kristmann í tímaritinu Birt-
ingi árið áður.
Sigurjón Magnússon hefur Krist-
mann í aðalhlutverki í nýútkominni
bók sinni, Borgir og eyðimerkur, og
sviðsetur atburðarás snemma í rétt-
arhöldunum gegn Thor. Sigurjón
hefur áður sent frá sér skáldsög-
urnar Góða nótt, Silja (1997) og Hér
hlustar aldrei neinn (2000) og þótt
þær sögur séu ekki byggðar á raun-
verulegum atburðum segir Sigurjón
nýju söguna ekki alls óskylda þeim.
„Það liggja þræðir þarna á milli. Í
fyrri bókunum er ég að lýsa fólki
sem stendur höllum fæti í samfélag-
inu og býr við einsemd og ein-
angrun. Hér skoða ég þær aðstæður
einfaldlega í öðru ljósi. Kristmann
fór sínar eigin leiðir og stóð við sann-
færingu sína. Hann fékk að líða fyrir
það. Í vissum skilningi má vafalaust
segja að hann hafi kallað örlög sín
yfir sig, en hafði sterka sannfæringu
og fylgdi henni.“
Sigurjón segir að þar sem sagan
sé byggð á ævi Kristmanns hafi sér
verið kappsmál að huga vel að heim-
ildum og sú vinna hafi verið ærin.
„Það verður þó aldrei við öllu séð,“
bætir hann við og leggur jafnframt
áherslu á að þetta sé auðvitað skáld-
skapur fyrst og síðast. „Þannig
verða menn að lesa Borgir og eyði-
merkur. Svona sé ég atburðina fyrir
mér. Þetta er skáldsaga.“
Hvorki uppgjör né
dómsniðurstaða
Hann segir söguna fjalla öðrum
þræði um efni sem sér sé hugleikið,
en það er andrúm Kalda stríðsins.
„Ég ólst upp á þessum viðsjárverðu
og öfgafullu tímum og ég hafna al-
gerlega þeirri hugmynd sem stund-
um heyrist að það sé á einhvern hátt
óviðeigandi að rithöfundar fjalli um
deilurnar sem þá geisuðu. Ég veit að
mörgum finnst það óþægilegt og tala
menn þá gjarnan með nokkru yf-
irlæti um kaldastríðshugsunarhátt
eða uppgjörsbókmenntir. En það er
auðvitað ekkert annað en hrein-
ræktuð forpokun. Menn geta gert
upp með sér í nútímanum – en er yf-
irleitt hægt að gera upp fortíðina?
Ég er hvorki á höttunum eftir ein-
hvers konar uppgjöri eða endanlegri
dómsniðurstöðu. Ég sæki einfald-
lega viðfangsefni mitt í það andrúm
sem ríkti á Íslandi á bernskuárum
mínum og lýsi þeirri heimsmynd
sem blasti við mér í æsku og fram á
fullorðinsár. Ef menn þola ekki slík-
an skáldskap þá er það einungis til
marks um að þessu ömurlega stríði
sé enn ekki lokið.“
Sigurjón getur þess að það hafi
verið plagsiður margra að hnjóða í
Kristmann og hæðast að verkum
hans til þess að opinbera, ef svo má
segja, hvar í flokki þeir stæðu.
„Þannig myndaðist með tímanum
sú firra sem fram kom í skrifum
Thors í Birtingi að Kristmann hafi
verið handbendi valdastéttanna í
landinu. Kristmann fór gegn
straumnum og sagði pólitískri rétt-
hugsun meðal rithöfunda og
menntamanna í vissum skilningi
stríð á hendur. Hann var því rang-
lega sakaður um að ganga erinda
hægri aflanna í þjóðfélaginu. Hann
var jafnaðarmaður alla tíð og myndi
kannski styðja Samfylkinguna ef
hann væri uppi nú á dögum, en lok-
aði hins vegar ekki augunum fyrir
því sem átti sér stað í Sovétríkjum
Stalíns. Sannleikurinn um það var
honum endanlega orðinn ljós árið
1935.“
Lítið lesnir höfundar
Sigurjón víkur aftur að þessari
rétthugsun og áréttar að enn í dag
þyki oft nánast sjálfgefið að rithöf-
undar standi fyrir tilteknar skoðanir
í pólitískum efnum og oft gefi þeir
sjálfir nokkuð tilefni til þess.
„Kristmann er ekki mikið lesinn
núorðið, en það sama má segja um
flesta rithöfunda frá þessum tíma,
jafnvel afburðamenn eins og Gunnar
Gunnarsson, Thomas Mann eða
Knut Hamsun. Og þeir höfundar
sem veittust að Kristmanni eru
reyndar ekki mikið lesnir heldur ef
út í það er farið. Ég tel mig hafa
kynnst honum ansi náið sem manni
fyrir tilverknað þeirrar heimilda-
vinnu sem ég þurfti að inna af hendi.
Mér þykir vænt um þennan mann,
en það er á engan hátt í mínum
verkahring að gerast hans málsvari í
einu eða öllu. Hann var stórbrotinn
maður sem átti sjálfur ríkan þátt í að
skapa örlög sín, ekkert síður en við
hinir.“
Morgunblaðið/Kristinn
„Menn geta gert upp með sér í nútímanum – en er yfirleitt hægt að gera upp fortíðina?“ segir Sigurjón Magnússon.
Er hægt að gera upp fortíðina?
havar@mbl.is
SÉRRIT MORGUNBLAÐSINS UM BÆKUR þriðjudagur 18.nóvember 2003
Yf ir l i t
Í dag
Sigmund 8 Þjónusta 31
Viðskipti 12/13 Viðhorf 34
Úr verinu 14 Minningar 32/33
Erlent 14/16 Kirkjustarf 34
Minn staður 17 Bréf 38
Höfuðborgin 18 Skák 39
Akureyri 19/20 Dagbók 40/41
Suðurnes 20 Staksteinar 40
Austurland 21 Íþróttir 42/45
Landið 22 Leikhús 46
Daglegt líf 23 Fólk 46/53
Listir 24/25 Bíó 50/53
Forystugrein 30 Ljósvakar 54
Umræðan 26/27 Veður 55
* * *
REGÍNA Diljá Jónsdóttir, fulltrúi
Íslands í keppninni Ungfrú heimur,
sést hér bregða á leik með papp-
írsskutlu ásamt ungfrú Wales, við
góðgerðarsamkomu í Shanghæ í
gær. Keppnin um Ungfrú heim fer
fram á eyjunni Sanya 6. desember
næstkomandi en þangað til munu
keppendurnir 110 ferðast um Kína.
Regína Diljá Jónsdóttir lenti í
þriðja sæti í keppninni Fegurð-
ardrottning Íslands.
Reuters
Styttist í Ungfrú heim
ÞYRLA Landhelgisgæslunnar, TF-
LÍF, sótti í gær alvarlega veikan
mann í Kárahnjúkavirkjun. Læknir
á virkjanasvæðinu taldi nauðsynlegt
að sækja manninn með þyrlu.
Óskað var eftir aðstoð Landhelg-
isgæslunnar klukkan 14.52 og fór
þyrlan í loftið klukkan 15.18. Lent
var við Kárahnjúkavirkjun um
klukkan 16.40. Þá var ákveðið að
fljúga með manninn til Akureyrar og
lenti þyrlan við Fjórðungssjúkra-
húsið á Akureyri klukkan 17.28.
TF-LÍF sótti
veikan mann
við Kára-
hnjúka
SIGURÐI Björnssyni var vikið frá
störfum sem yfirlæknir lyflækninga
krabbameina á Landspítala – há-
skólasjúkrahúsi í gær og Helgi Sig-
urðsson ráðinn í hans stað. Sú ráðn-
ing er þó tímabundin og starfið
verður auglýst laust til umsóknar á
næstu dögum en Sigurður mun
starfa áfram sem sérfræðingur í
lyflækningum krabbameina.
Sigurður hefur starfað sem yf-
irlæknir til fjölda ára en hann hefur
jafnframt starfað á sinni eigin
læknastofu utan vinnutíma.
Að því er fram kemur á vef
Landspítalans er það afdráttarlaus
stefna sjúkrahússins að yfirmenn
gegni fullu starfi þar og sinni ekki
öðrum störfum á meðan nema við
háskóla eða setu í nefndum á veg-
um opinberra aðila. Ástæðan fyrir
þessu er meðal annars sögð sú að
það sé í anda góðrar stjórnsýslu að
yfirmenn stofnunar eigi ekki hags-
muna að gæta utan hennar og að
starfið sé ábyrgðarmikið og eril-
samt og krefjist óskiptra starfs-
krafta.
Einar Páll Tamimi, lögfræðingur
Sigurðar, segir að að Sigurður hafi
fundið sig knúinn til að skrifa undir
samkomulag þess efnis að eftir 31.
október myndi hann ekki samtímis
gegna launuðum störfum utan spít-
alans og stjórnunarstöðu innan
spítalans. Honum hafi m.a. verið
hótað uppsögn. Sigurður hefur hætt
störfum á einkastofu sinni en í bréfi
sem lögfræðingur hans sendi yf-
irmönnum spítalans í byrjun nóv-
ember var tekið fram að Sigurður
myndi leita réttar síns fyrir dóm-
stólum þar sem látið væri á það
reyna hvort heimilt sé að meina yf-
irlæknum að stunda eigin stofu-
rekstur samhliða stjórnunarstörf-
um.
Gekkst við öllum kröfum
Vegna þessa bréfs ákvað yfir-
stjórn Landspítalans að víkja Sig-
urði frá störfum þar sem hann hefði
ákveðið að standa ekki við eigið
samkomulag við stjórnina og ynni
þannig gegn samþykkt stjórnar-
nefndar og framkvæmdastjórnar
um forsendur fyrir ráðningu í störf
yfirmanna á sjúkrahúsinu.
Einar Páll bendir á að Sigurður
hafi gengist við þeim kröfum sem
yfirmenn spítalans settu fram en á
sama tíma hafi ekki verið höfð af-
skipti af öllum yfirlæknum sem eru
í launuðum störfum utan spítalans.
„Svo ætla þeir ekki að leyfa honum
að njóta sinna borgaralegu réttinda
að láta reyna á málið fyrir dóm-
stólum. Það er í raun verið að kné-
setja sjálfstætt starfandi stofur,“
segir Einar Páll.
Á vefsíðu Læknafélags Íslands
gagnrýnir Gunnar Ármannsson,
framkvæmdastjóri félagsins,
ákvörðun yfirmanna Landspítalans
vegna þessa máls. Þar segir hann
að með einhliða frásögn séu for-
svarsmenn Landspítalans að reyna
að láta líta svo út sem málið sé ein-
göngu bundið við einn lækni. „For-
svarsmenn spítalans þurfa að svara
því hvað hafi breyst í samfélaginu
sem geri það að verkum að áratuga
framkvæmd þykir ekki lengur hæfa
og þeir þurfa að réttlæta það að
stjórnarskrárbundið atvinnufrelsi
sé takmarkað á þennan hátt,“ segir
Gunnar.
Sigurði Björnssyni vikið
frá störfum sem yfirlækni
Samþykkti að hætta stofurekstri en leita réttar síns og
var þá vikið frá störfum af yfirstjórn Landspítalans
ENGIN röskun verður á far-
símaþjónustu Og Vodafone á
Vesturlandi eins og útlit var
fyrir að yrði eftir að Landssími
Íslands tilkynnti að lokað yrði
fyrir aðgang Og Vodafone að
farsímasendum á svæðinu á
miðnætti. Samkomulag hefur
tekist um reikiaðgang Og Voda-
fone að 10 farsímasendum
Landssíma Íslands á Vestur-
landi. Forsvarsmenn félaganna
skrifuðu undir samning síðdegis
í gær sem kveður á um aðgang
að sendunum til 10. maí eða
þess tíma þegar Og Vodafone
hefur lokið uppbyggingu eigin
farsímanets á Vesturlandi. Þetta
kemur fram í fréttatilkynningu
frá Og Vodafone.
Landssíminn mun eftir sem
áður slökkva á 40 sendum á
Suður- og Vesturlandi. Sú ráð-
stöfun hefur hins vegar engin
áhrif á þjónustu Og Vodafone
þar sem félagið lauk uppbygg-
ingu eigin farsímanets á Suður-
landi í sumar og hafði þegar í
rekstri farsímanet á Vesturlandi
sem lokið verður við að efla fyr-
ir 1. maí 2004, segir í tilkynn-
ingunni.
Og Vodafone og Landssími Íslands
semja um reikiþjónustu
Engin röskun á
farsímaþjónustu
HEIMSÓKN forseta Íslands, Ólafs
Ragnars Grímssonar, til Atlanta
lauk í gær, en forsetinn dvaldi þar í
boði Emory-háskólans og Carter-
stofnunarinnar. Í gær flutti forset-
inn fyrirlestur Alþjóðlegrar mennta-
viku við Emory-háskólann þar sem
hann fjallaði um framtíð lýðræðis og
mannréttindi. Í heimsókn sinni til
Atlanta átti forseti Íslands m.a. fund
með Shirley Franklin borgarstjóra.
Á sunnudagsmorgun var forsetanum
boðið að taka þátt í messu í kirkju
blökkumanna í einu af fátækari
hverfum Atlanta og flutti forsetinn
ávarp í messugjörðinni. Þá hefur for-
setinn átt viðræður við stjórnendur
og vísindamenn læknadeildar
Emory-háskólans og forystusveit
Hjúkrunarháskólans, m.a. um aukið
samstarf þessara heilbrigðisstofn-
ana við Íslendinga. Stefnt er að
heimsóknum fulltrúa þessara stofn-
ana til Íslands í því skyni.
Heimsókn for-
seta Íslands til
Atlanta lokið
HRINGT var á sunnudagskvöldið í
húsráðendur í húsi í austurbæ
Reykjavíkur og þeim tilkynnt að
þeir ættu pakka úti á tröppum. Á
tröppunum var lokaður kassi og
þegar skoðað var í kassann voru
þar tveir heimiliskettir. Á kass-
anum stóð: „Til hamingju með dag-
inn, frá jólasveininum.“
Lögreglan í Reykjavík segir í
dagbók sinni eftir helgina að ann-
aðhvort sé jólasveinninn mjög
snemma á ferðinni í ár eða einhver
hafi brugðið sér í gervi hans en
kettirnir fengu að minnsta kosti að
fara frjálsir ferða sinna eftir athug-
un lögreglu, enda merktir.
Kisur frá jóla-
sveininum?
♦ ♦ ♦
♦ ♦ ♦