Morgunblaðið - 18.12.2003, Qupperneq 16

Reuters
Íraskir lögreglumenn skoða brakið úr tankbíl sem sprakk í Bagdad í gær.
til hann yrði leiddur fyrir rétt í Írak.
Bandarískir hermenn gerðu
áhlaup á bæinn Samarra, norður af
Bagdad, í fyrrinótt og handtóku
a.m.k. tólf menn sem grunaðir eru
um að hafa tekið þátt í árásunum í
Írak að undanförnu. Áður höfðu um
80 manns verið teknir höndum í
bænum, þeirra á meðal maður sem
er talinn hafa fjármagnað andspyrn-
una gegn hernámsliðinu.
The Washington Post sagði að í
skjali, sem fannst þegar Saddam
Hussein var handtekinn um helgina,
væru ýtarlegar upplýsingar um allt
að fjórtán hópa, alls um þúsund
manns, sem hefðu tekið þátt í árás-
unum í Írak. Þessar upplýsingar
hefðu gert Bandaríkjaher kleift að
handtaka þrjá fyrrverandi herfor-
ingja sem hefðu stjórnað árásum í
Bagdad og nágrenni.
TÍU manns biðu bana og fimmtán
særðust í Bagdad í gær þegar
sprenging varð í tankbíl á fjölförnum
gatnamótum. Bandaríkjaher sagði í
gærkvöldi að þetta hefði ekki verið
árás, heldur slys.
Talsmaður hersins sagði að tank-
bíllinn hefði lent í árekstri við rútu
með þeim afleiðingum að eldur kom
upp og mikil sprenging varð.
Talsmaðurinn sagði að í tanknum
hefði aðeins verið bensín. Áður hafði
lögreglustjóri Bagdad-borgar sagt
að bíllinn hefði verið hlaðinn
sprengiefni og ökumaðurinn hefði
ætlað að sprengja hann við lögreglu-
stöð.
Muaffak al-Rubaie, sem á sæti í
íraska framkvæmdaráðinu í Bagdad,
skýrði frá því í gær að Saddam
Hussein væri haldið í grennd við höf-
uðborgina og hann yrði þar þangað
Sprenging ban-
ar tíu í Bagdad
Saddam Hussein haldið í grenndinni
Bagdad. AFP, AP.
ERLENT
16 FIMMTUDAGUR 18. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
FLESTIR einræðisherrar og harð-
stjórar seinni tíma hafa annaðhvort
orðið að gjalda fyrir afbrot sín með
lífinu eða þeir hafa farið í útlegð.
En nú virðist sem Saddam Hussein,
fyrrverandi forseti Íraks, muni
verða dreginn fyrir rétt og hann fái
meðferð í anda réttarríkisins.
Í grein AP-fréttastofunnar er
rifjað upp að skæruliðar á Ítalíu
sem handsömuðu Benito Mussolini
og ástkonu hans, Clöru Petacci,
hafi, eftir að hafa skotið þau til
bana, hengt líkin upp á fótunum.
Adolf Hitler fyrirfór sé í byrgi sínu
í Berlín ásamt Evu Braun er stríð-
inu var að ljúka í Evrópu vorið
1945. Rauði herinn var þá aðeins í
nokkur hundruð metra fjarlægð frá
byrginu en Hitler slapp við að
svara til saka fyrir glæpi sína í
Nürnberg-réttarhöldunum þar sem
margir af nánustu samverkamönn-
um hans voru dæmdir.
Nicolae Ceausescu og kona hans,
Elena, voru bæði líflátin í bylting-
unni í Rúmeníu 1989. En Jósef
Stalín var við völd til dauðadags og
er sagður hafa dáið í rúmi sínu af
völdum heilablóðfalls. Hinn blóði
ataði einræðisherra Úganda, Idi
Amin, flúði land óskaddaður og bjó
síðustu áratugina við allsnægtir í
Sádi-Arabíu. Mobutu Sese Seko í
Kongó, sem þá hét Zaire, fékk
einnig að fara úr landi en lést
skömmu síðar og naut því ekki
lengi allra auðæfanna sem hann
stal af þjóð sinni.
Íraskar hefðir grimmúðlegar
Abdel Karim Kassem velti síð-
asta konungi Íraks af stóli í bylt-
ingu 1958 og konungurinn, sem var
liðlega tvítugur, var þegar tekinn af
lífi. En nokkrum árum síðar var
Kassem einnig steypt og þá hlaut
hann sömu örlög. Það væri því í
samræmi við hefðina að Saddam
Hussein fengi ekki að kemba hær-
urnar.
Slobodan Milosevic, fyrrverandi
forseta Júgóslavíu, tókst um hríð að
sveipa sig ljóma ættjarðarsinnans
með því að verjast af krafti í stríðs-
glæparéttarhöldum í Haag. En nú
mun fylgi hans loks vera hrunið
meðal almennings í Serbíu.
Ímynd sterka leiðtogans skiptir
hann öllu. Gary J. Bass, prófessor í
stjórnmálafræði við Princeton-
háskóla í Bandaríkjunum, segir að
myndirnar af Saddam í haldi
Bandaríkjamanna, sem sýndar voru
í sjónvarpi og hafa sums staðar
vakið hneykslun þeirra sem finnst
meðferðin á fanganum ómannúðleg,
hafi gegnt úrslitahlutverki: að
sundra ímynd harðstjórans meðal
Íraka.
En Bass segir að ekki skipti síð-
ur máli að Saddam hafi fengið að
halda lífi.
Sýnir að lýðræðisþjóðir
haga sér öðruvísi
„Þannig hafa flestir íraskir leið-
togar ekki látið völdin af hendi,“
segir hann. Myndirnar af Karim
Kassem í haldi hafi verið svipaðar
og myndirnar af Saddam núna en
með þeim reginmun að Saddam sé
á lífi; Kassem hafi verið myndaður
eftir aftökuna. Bass segir aðdáun-
arvert að menn hafi haft hemil á
sér og væg meðferðin á Saddam
sýni öllum heiminum að lýðræðis-
þjóðir hagi sér öðruvísi en einræð-
isherrar.
Reed Brody, talsmaður mann-
réttindasamtakanna Human Rights
Watch í New York, segir að síðasta
áratuginn hafi orðið gerbreyting á
afstöðu manna til þess hvernig fara
skuli með fyrrverandi einræðis-
herra. Líkurnar á því að þeir verði
dregnir fyrir rétt hafi stóraukist.
„Í fyrsta sinn í sögunni er svo
komið að raunverulegar líkur eru á
því að sá sem fremur glæpi gegn
mannkyninu verði sóttur til saka,“
segir Brody.
Misjöfn örlög harðstjóra
Vaxandi líkur síðustu árin á að þeir
séu látnir svara til saka fyrir rétti
Lík Mussolinis í Mílanó 1945.
Skæruliðar tóku hann af lífi og
hengdu líkið upp á fótunum.
STJÓRNMÁLAMAÐURINN
Jörg Haider hefur enn á ný vald-
ið uppnámi í Austurríki með um-
mælum sínum en hann segist
ekki sannfærður um að Banda-
ríkjamenn hafi raunverulega
handsamað Saddam Hussein,
fyrrverandi forseta Íraks. Haid-
er, sem þykir um-
deildur í meira lagi,
telur hugsanlegt að
um einhvern fjöl-
margra tvífara
Saddams sé að
ræða.
Haider, sem er
fylkisstjóri Kärnten
og ræður flestu í
austurríska Frels-
isflokknum, kallar
handtöku Saddams
sl. laugardag „ansi
hreint sviksamlegar
æfingar“ og „annars
flokks farsa af hálfu
Bandaríkjamanna“.
„Munnvatnssýnið
sem þeir tóku úr honum er
gagnslaust því þeir höfðu ekkert
eldra sýni,“ sagði Haider í sjón-
varpsviðtali á þriðjudagskvöld.
„Það er ekki hægt að bera sýnið
saman við neitt.“
Þá sagði Haider að maðurinn
sem Bandaríkjaher handsamaði
„gæti allt eins verið einhver tví-
fara Saddams“.
Haider heimsótti Saddam í
febrúar 2002 og vakti síðan
mikla úlfúð skömmu áður en
ráðist var á Írak í mars sl. er
hann lýsti sig tilbúinn til að
bjóða Saddam öruggt hæli.
Líkir Bush og
Saddam saman
Á þriðjudag sagði Haider að
lítill munur væri á Saddam og
George W. Bush Bandaríkja-
forseta. „Ég myndi
eiga erfitt með að
gera upp á milli
þeirra tveggja. Báð-
ir hafa gerst brotleg-
ir við alþjóðalög og
framið mannrétt-
indabrot. Annar er
að vísu svo heppinn
að fara fyrir stór-
veldi [...] á meðan
hinn var bara aumur
einræðisherra.“
Bætti Haider því
við að Saddam hefði
engan veginn verið
versti einræðisherr-
ann sem nú væri
uppi. „Í samanburði
við aðra einræðisherra, s.s. í
Kína og Ísrael, verð ég að segja
að ég á erfitt með að sjá mun-
inn.“
Ýmsir andstæðingar Haiders í
austurrískum stjórnmálum for-
dæmdu ummæli hans í gær. „Að
bera saman blóði drifinn einræð-
isherra og lýræðislega kjörna
forseta eða ríkisstjórnir er að
mínu mati algerlega út í hött,“
sagði m.a. Benita Ferrero-
Waldner utanríkisráðherra.
Kallar handtöku
Saddams farsa
Vínarborg. AP, AFP.
Jörg Haider