Morgunblaðið - 21.12.2003, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21. DESEMBER 2003 11
’Dömur mínar og herrar, við náðum honum.‘Paul Bremer, yfirmaður bandaríska hernámsliðsins í
Írak, er hann tilkynnti á fréttamannafundi í Bagdad á
sunnudag að bandarískir hermenn hefðu handsamað
Saddam Hussein, fyrrverandi forseta Íraks.
’Veröldin er betri staður án þín, herraSaddam Hussein. Og mér finnst athygl-
isvert að þegar staða þín tók að versna þá
grófstu þér holu og þú skreiðst ofan í
hana.‘George W. Bush Bandaríkjaforseti á fréttamanna-
fundi í Washingon, aðspurður hvort hann hefði ein-
hver skilaboð til Saddams.
’Forsætisráðherra má einfaldlega ekkikomast upp með orðbragð og framkomu
af þessu tagi.‘Jón Ólafsson , kaupsýslumaður, sem höfðað hefur
meiðyrðamál á hendur Davíð Oddssyni forsætisráð-
herra, meðal annars vegna ummæla hans á þá leið að
sala Jóns á hlut sínum í Norðurljósum vekti grun-
semdir um að hann væri að reyna að skjóta undan fjár-
munum.
’Ég [...] viðhafði orð sem voru efnislega áþá lund að ég teldi að tilteknar gjörðir
hefðu ákveðinn brag í mínum huga og ef
að óheimilt er að halda slíku fram með
þeim miklu rökum sem að baki því
bjuggu, þá er lítið eftir af tjáningarfrels-
inu í landinu.‘Davíð Oddsson um stefnu Jóns Ólafssonar.
’Íslamska blæjan – eða hvað sem við köll-um hana – kollhúfa gyðinga og kross sem
er óhóflega stór eiga ekki að vera í rík-
isskólunum. Ríkisskólarnir verða áfram
veraldlegir. Til þess þarf að setja lög.‘Jacques Chirac , forseti Frakklands, lýsti stuðningi
við umdeilda tillögu um að banna íslamskar höf-
uðslæður og fleiri trúarleg tákn í ríkisskólum.
’Ráðgjafafyrirtæki og fjármálastofnanirkeppast um að falbjóða aðstoð við gjörn-
inga sem þeim sem öðrum má vera ljóst
að ekki eru til annars gjörðir en að kom-
ast hjá eðlilegum skattgreiðslum.‘Indriði H. Þorláksson ríkisskattstjóri sagði í for-
ystugrein í blaði embættisins, Tíund, að tilvikum þar
sem skattalög eru sniðgengin hafi fjölgað og að þau
væru orðin úthugsaðri en áður.
’Ég hyggst ekki bíða eilíflega eftir því aðPalestínumenn grípi til sambærilegra
ráðstafana [og Ísraelar] til lausnar vand-
anum.‘Ariel Sharon , forsætisráðherra Ísraels, hótaði á
fimmtudag að grípa til einhliða aðgerða gegn Palest-
ínumönnum, stæðu þeir ekki við sinn hluta Vegvís-
isins, áætlunar um frið í Mið-Austurlöndum.
’Ef öll olíufélögin eru tekin til skoðunarog öll sektuð, þannig að samkeppnisstaða
þeirra innbyrðis hefur ekkert breyst,
hver borgar þá sektina – olíufélögin? Það
held ég ekki, það verða ég og þú. Það
skiptir engu máli hve mikið þeir verða
sektaðir, verðið hækkar bara sem nemur
sektinni.‘Davíð Oddsson lét þá skoðun í ljós í nýju tölublaði Vís-
bendingar að hann væri ekki viss um að Samkeppnis-
stofnun virkaði sem skyldi.
Ummæli vikunnar
Reuters
„[Turninn mun] með áhrifamiklum hætti end-
urheimta þann hluta af landslagi New York-
borgar sem tapaðist ellefta september,“ sagði
Michael Bloomberg, borgarstjóri í New York,
um Frelsisturninn svonefnda, sem til stendur
að reisa á grunni World Trade Center. Líkan
af Frelsisturninum var afhjúpað á föstudag.
Frelsisturn
A
fskorið höfuð ungrar stúlku
fannst í strigapoka í hafn-
arborginni Puerto Cortes í
Hondúras í október. Í pok-
anum fannst einnig miði sem
stílaður var á Ricardo Mad-
uro, forseta Hondúras, en á
miðanum var að finna skilaboð frá Mara 18,
þarlendu glæpagengi, þar sem því er lýst yfir
að morðið hafi verið framið „í minningu“
glæpaforingja sem lögreglan felldi nýverið.
Fundur strigapokans áðurnefnda er til
marks um að vaxandi vandi steðji að í Hond-
úras. Aðstæður eru svipaðar í nágrannalönd-
unum El Salvador og Gvatemala. Hér geisuðu
áður blóðug borgarastríð en nú berast helst
fréttir úr þessum heimshluta af baráttu yfir-
valda gegn glæpagengjum sem sannarlega
hafa látið finna fyrir sér.
„Þessir glæpamenn eru bara drápsmask-
ínur,“ segir Oscar Arturo Alvarez, öryggis-
málaráðherra í Hondúras. „Lýðræðinu í landi
okkar stendur ógn af þeim. Þegar fólk sér ná-
granna sína myrta og dætrum þeirra nauðgað
hættir það að trúa því að lýðræðið geti virkað
sem skyldi.“
Borgarastyrjaldir geisuðu í ríkjum Mið-
Ameríku á níunda áratug síðustu aldar. Eftir
að beinum stríðsátökum lauk í löndum Mið-
Ameríku hafa glæpagengi hins vegar séð um
það hlutverk að halda almenningi í heljar-
greipum. Sökum langvarandi stríða er auðvelt
að komast yfir vopn, fátækt er síðan mikil og
atvinnuleysið og því vill það oft verða þannig
að ungmenni eiga fárra annarra kosta völ, en
gerast liðsmenn í glæpagengjunum. Oft eru
þau meira að segja neydd til þátttöku.
25.000 liðsmenn
Á sínum tíma flúðu margir borgarastríðin
og héldu til Bandaríkjanna. Flestir settust að í
Los Angeles, þar spruttu upp glæpagengi
flóttamanna frá Mið-Ameríku; Mara 18 og
Mara Salvatrucha þeirra helst.
Um þessar mundir framfylgja bandarísk
stjórnvöld hins vegar ötullega lögum sem
kveða á um að senda skuli þá flóttamenn úr
landi sem komist hafa í kast við lögin. Þúsund-
ir liðsmanna glæpagengjanna hafa því verið
sendar aftur til upprunalandanna, sem aftur
hefur valdið því að lögregla þar ræður ekki
neitt við neitt og öll fangelsi eru yfirfull.
Ekki þarf að taka fram að stefna banda-
rískra stjórnvalda veldur lítilli hrifningu hjá
ráðamönnum í Mið-Ameríku.
Embættismenn segja að um 25 þúsund
manns tilheyri nú glæpagengjum í Hondúras,
El Salvador og Gvatemala. Gengin hafa einnig
látið til sín taka í Nicaragua og Panama. Liðs-
menn þeirra merkja sig gjarnan í bak og fyrir
með tilheyrandi hörundsflúri en eiga þó oft
eins ólíka fortíð og hugsast getur; einn liðs-
manna Mara 18 í Hondúras er fyrrverandi fót-
boltastjarna frá menntaskóla í Houston.
Í Hondúras hafa liðsmenn gengjanna murk-
að lífið úr a.m.k. fjórtán manns á undanförnum
vikum. Níu manna fjölskylda var drepin í
ágúst og í október voru móðir og amma ungs
drengs drepnar eftir að drengurinn neitaði
boði um inngöngu. Dæmin eru fjölmörg og
ekki einskorðuð við Hondúras. Fjórar konur
voru hálshöggnar fyrr á þessu ári í El Salva-
dor, þ. á m. Zuleyma del Carmen Guevara, 22
ára gamall námsmaður, en höfuð hennar
fannst afskorið í ferðatösku sem skilin hafði
verið eftir á rútubílastöð.
„Draumarnir sem við höfðum um framtíð
barna okkar hafa verið eyðilagðir,“ segir Vict-
or Manuel Guevara, faðir Zuleyma.
Yfirvöld í Hondúras og El Salvador hafa ný-
verið samþykkt lög sem heimila að hart sé tek-
ið á glæpagengjunum. Svipuð löggjöf bíður af-
greiðslu í Gvatemala. Felur hún m.a. í sér að
aðild að glæpagengi geti haft í för með sér
margra ára fangelsisvist. Í El Salvador er nú
heimilt að dæma tólf ára og eldri sem full-
orðna, þyki sannað að þeir hafi átt aðild að
glæpagengi. Leiðtogi gengis á sjálfkrafa yfir
höfði sér tólf ára fangelsisdóm.
Þessi löggjöf hefur á hinn bóginn sætt gagn-
rýni frá mannréttindasamtökum. „Hún leysir
ekki þann vanda sem við er að etja,“ segir Luis
Armando Gonzalez, kennari við Mið-Ameríku-
háskólann í San Salvador. „Það eina sem menn
gera með þessu er að fleygja þeim í fangelsi
sem bera hörundsflúr eða ganga með rangt
höfuðfat.“
„Við erum ekki skepnur“
Í samtali við blaðamann The Washington
Post segir 28 ára gamall liðsmaður Mara 18 frá
því er hann lenti nýverið í skotbardaga við lög-
regluna. Hann á erfitt með hreyfingar, er
greinilega sárþjáður. Með honum eru þrír
yngri drengir, sá yngsti er sextán ára. Þeir
bera lambhúshettur til að fela andlit sitt og
síðerma skyrtur til að hylja hörundsflúrin. Yf-
irvöld huga nú að herferð gegn samtökum
þeirra og því hafa þeir samþykkt viðtal til að fá
tækifæri til að útskýra sína hlið málanna.
„Við viljum að réttindi okkar verði virt og að
hætt verði að koma fram við okkur sem skepn-
ur. Við erum ekki skepnur,“ segir leiðtogi
hópsins. Hann segir lögregluna hundelta liðs-
menn gengisins, stundum með aðstoð sjálf-
skipaðra löggæslumanna, og skjóta þá á færi.
„Þetta eru hálfgerðar mannaveiðar,“ segir
hann. „Það er búið að dæma okkur til dauða án
þess að nokkur viti af því.“
Pilturinn fullyrðir að liðsmenn Mara 18
drepi aðeins óvini sína, liðsmenn Mara Salvat-
rucha. Hann kennir eiturlyfjagengjum um öll
morðin, sem framin hafa verið á árinu. Lög-
reglan kenni hins vegar strætisgengjunum
um; markmið hennar sé að finna blóraböggul.
„Viljum engar viðræður“
Veruleikinn virðist þó flóknari en þetta.
Fulltrúar Mara 18 og Mara Salvatrucha byrj-
uðu að funda leynilega með erindrekum
stjórnvalda þegar umrædd löggjöf var sam-
þykkt í ágúst. Í september héldu þeir sögu-
legan fréttamannafund þar sem þeir fóru fram
á fund með forseta landsins og viðurkenndu að
„mistök“ hefðu verið gerð. Maduro forseti
sagðist þá reiðubúinn til að eiga fund með leið-
togum gengjanna en að hann myndi ekki veita
sakaruppgjöf vegna ofbeldisglæpa.
Fimm dögum seinna fannst strigapokinn í
Puerto Cortes er geymdi hið afskorna stúlku-
höfuð. Í síðasta mánuði gengu fimm menn svo
berserksgang á skemmtistað, skutu af sjálf-
virkum byssum og myrtu tvær konur. Á eftir
krotuðu þeir „Maduro, við viljum engar við-
ræður“ á vegginn. Lík einnar stúlku til við-
bótar fannst í plastpoka og hafði líkið verið
skorið í átta búta. Með fylgdi miði til Maduros.
Alvarez öryggismálaráðherra fullyrðir þrátt
fyrir þessi hrottalegu morð að hert löggjöf sé
farin að skila árangri. Glæpagengin hafi
neyðst til að brydda upp á viðræðum við
stjórnvöld og að ofbeldisglæpum hafi fækkað
verulega frá því í ágúst. Búið sé að handtaka
220 menn sem gegndu leiðtogahlutverkum í
gengjunum. Margir af verstu glæpamönnun-
um hafi séð þann kost vænstan að flýja land.
Ricardo Menesses, lögreglustjóri í El Salva-
dor, segir svipað uppi á teningnum þar. Glæp-
um hafi fækkað verulega frá því í sumar og að
búið sé að handtaka 4.330 liðsmenn glæpa-
gengjanna.
Séra Romulo Emiliani, kaþólskur biskup í
San Pedro Sula, næststærstu borg Hondúras,
segir umrædda löggjöf hins vegar aðeins til
þess fallna að „taka á sótthitanum, ekki því
sem veldur smitinu“. Hann segir að stjórnvöld
ættu frekar að koma á laggirnar endurhæfing-
armiðstöðvum fyrir skemmda unglinga sem nú
fari beint í fangelsi. Auðvitað beri að fangelsa
þá sem myrt hafa aðra manneskju en að að-
stoða eigi þá, sem gerst hafa sekir um minni-
háttar glæpi, við að aðlagast samfélaginu að
nýju með því t.a.m. að koma þeim fyrir í starfs-
þjálfun. „Við verðum að bjarga þeim, ekki út-
rýma þeim,“ segir Emiliani.
Séra Emiliani segir að gengin hafi sprottið
upp sökum þeirra vandamála sem steðja að í
samfélögum ríkjanna í Mið-Ameríku. „Geng-
in,“ segir hann, „eru ekki orsök þjóðarharm-
leiksins, þau eru afleiðing hans.“
Brostnir draumar
Reuters
Lögregla í San Salvador handtekur félaga í glæpagengi. Stjórnvöld í El Salvador samþykktu fyrir skömmu ný lög í baráttunni gegn glæpagengjum.
Glæpagengi halda íbúum landanna í Mið-Ameríku í heljargreipum
’ Þegar fólk sér nágrannasína myrta og dætrum
þeirra nauðgað hættir það
að trúa því að lýðræðið
geti virkað sem skyldi. ‘