Morgunblaðið - 21.12.2003, Blaðsíða 50

SKOÐUN
50 SUNNUDAGUR 21. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Á HÁTÍÐARSTUNDUM og
þegar mikið liggur við eru oft við-
höfð stór orð og miklar framtíð-
arfyrirætlanir kynntar. Má í því
sambandi minna á að í kosningabar-
áttunni sl. vor kepptust allir flokkar
og frambjóðendur við að dásama
þýðingu íslensks landbúnaðar fyrir
þjóðarbúið og gefa fögur fyrirheit
til eflingar hans. Efnd-
irnar vilja því miður
oft gleymast er frá líð-
ur og grár hversdags-
leikinn tekur við og
ekki er hægt að segja
að mikil málefnaleg
reisn hafi verið í um-
ræðum um landbún-
aðarmál að kosningum
loknum.
Undanfarna mánuði
hafa mál landbúnaðar-
ins þó verið mikið í
fjölmiðlum og í um-
ræðum á Alþingi.
Einkum hafa vandamál sauð-
fjárræktarinnar verið til umræðu.
Segja má að umræður þessar hafi
einkum einkennst af tvennu:
Í fyrsta lagi fjölmiðlaumræðu
sem einkum gengur út á það að
hætta allri opinberri aðstoð við
landbúnaðinn og aflétta öllum inn-
flutningshömlum og tollum af land-
búnaðarafurðum.
Í öllum okkar nágrannalöndum
eru umtalsverðir opinberir styrkir í
ýmsu formi við landbúnað og stór-
felldar niðurgreiðslur og/eða út-
flutningsbætur á útfluttar búvörur.
Þannig eru langstærstu út-
gjaldaliðir EBS styrkir í ýmsu
formi við landbúnað aðildarríkj-
anna, og útflutningsbætur á land-
búnaðarvörur. Einnig eru duldar
viðskiptahindranir á landbúnaðar-
afurðum víða í gangi.
Á sama tíma er annað aðal-
umræðuefni fjölmiðla innflutningur
á (ódýru) vinnuafli við virkj-
unarframkvæmdir (Kárahnjúka), á
kaupskipaflotanum og hjá flug-
félaginu Atlanta. Öllum þykir sjálf-
sagt að Íslendingar manni þessi
störf eins og hægt er og þess alfarið
krafist að ef útlendingar eru ráðnir
þá hlíti þeir íslenskri vinnulögjöf í
einu og öllu hvað varðar aðbúnað,
kaup og kjör.
Hver er munurinn á því tvennu,
að flytja inn ódýrt vinnuafl eða nið-
urgreiddar landbúnaðarafurðir oft
framleiddar með ódýru vinnuafli í
Suður-Evrópu eða jafnvel þróun-
arlöndunum? Hví skyldu bændur
ekki hafa sama rétt til að verja kjör
sín og aðrar stéttir þjóðfélagsins?
Eru bændur kannski annars flokks
Íslendingar?
Í öðru lagi eru það umræður á Al-
þingi, í ríkisstjórn og hjá Bænda-
samtökunum. Þessar umræður ein-
kennast einkum af karpi, víli og voli
en minna er um tillögur eða aðgerð-
ir til raunhæfra úrbóta.
Nýlega var í utandagskrár-
umræðum á Alþingi mikið karpað
um landbúnaðarmál, einkum vanda-
mál sauðfjárræktarinnar. Brigsl og
stóryrði gengu á víxl milli stjórn-
arandstöðu og stjórnarliða en lítið
fór fyrir málefnalegum tillögum til
úrbóta. Reyndar benti landbún-
aðarráðherra á það einu sinni enn
að „íslenska lambakjötið væri besta
kjöt í heimi“, en það dugir víst
skammt þótt satt sé ef það ekki
selst.
Hjá Bændasamtökunum og
bændaforystunni er svipað upp á
teningnum. Það er vílað og volað og
kallað á ríkisvaldið til
hjálpar, en minna um
tilburði til að kryfja
málið til mergjar eða
finna lausn á vand-
anum.
En hver er vandinn,
er eitthvað hægt að
gera til úrbóta? Ekki
ætla ég mér þá dul að
geta leyst úr því, en
mig langar til að benda
á nokkur atriði sem
vert væri að skoða og
geta ef til vill orðið vís-
ir að aðeins faglegri
umræðu um þessi málefni en verið
hefur.
Vandinn er vissulega mikill. Af-
koma og búsetumöguleikar heilla
héraða eru í húfi. Aðalvandamálið
er að framleitt er meira lambakjöt
en tekist hefur að selja með góðu
móti. Þetta hlýtur að vera öllum
augljóst sem um það vilja hugsa og
annaðhvort þarf því að finna viðbót-
armarkað eða draga úr framleiðsl-
unni, nema hvort tveggja sé. Þetta
er þó ekki eins einfalt og það sýnist.
Búin mega vart minnka ef bóndinn
á að hafa lífvænlega afkomu, og
flestir bændur geta ekki með góðu
móti hætt búskap, þótt þeir vilji og
séu jafnvel komnir á eftirlauna-
aldur, af eftirfarandi ástæðum:
Í fyrsta lagi er lífeyrissjóður
bænda handónýtur. Lánað var úr
honum m.a. til gjaldþrota flugfélags
úti í heimi yfir hundrað milljónir
króna, sem aldrei fengust greiddar
til baka, og þeir sem að því stóðu
aldrei látnir bera á því ábyrgð, að-
eins ráðnir í betri stöður. Lífeyr-
isgreiðslur til bænda í dag eru yf-
irleitt í kringum 15.000 krónur á
mánuði og ná ekki nema upp í rúm
30.000 hjá þeim sem lengst og mest
hafa borgað í lífeyrissjóð. Það lifa
ekki margir á slíkum eftirlaunum.
Í öðru lagi þurfa bændur að
borga fullan skatt af söluhagnaði
jarða sinna (íbúðarhús þó undan-
skilið). Aðrir jarðeigendur sem ekki
reka búskap á jörðum sínum þurfa
við sölu aðeins að borga 10% skatt,
eða fjármagnstekjuskatt af sölu-
verðmæti jarðar. Sama er að segja
um hlunnindatekjur, t.d veiði-
tekjur. Hjá bændum eru þær að
fullu skattskyldar en hjá öðrum
jarðeigendum aðeins með sem svar-
ar fjármagnstekjuskattprósentu
eða 10%.
Flestir bændur sem stunda bú-
skap hafa í gegnum árin lagt allt
sem þeir hafa getað til uppbygg-
ingar og ræktunar á jörðum sínum.
Það er því í raun þeirra sparifé og
óeðlilegt að það sé við sölu jarða
skattlagt umfram það sem gildir
hjá öðrum jarðeigendum eða spari-
fjáreigendum. Til viðbótar fram-
ansögðu hafa flestir bændur þurft
að taka lán til framkvæmda á jörð-
um sínum, sem þá eru veðsettar
lánastofnunum (enda hafa lána-
stofnanir næstum aldrei tapað á
lánum til bænda í hefðbundnum
landbúnaði). Það er því oft lítið sem
ekkert eftir af söluverði þegar upp
er staðið og þá engan veginn nægi-
legt til að koma sér fyrir á nýjum
stað og skapa sér lífvænlega af-
komu.
Einnig er vert að benda á að
margir sauðfjárbændur hafa að
undanförnu farið illa út úr við-
skiptum við sláturleyfishafa og
kjötvinnslufyrirtæki. Má þar m.a.
nefna fyrirtækin Goða og Ferskar
afurðir, sem fóru nýverið á hausinn
og skulduðu bændum stórfé fyrir
innlegg, jafnvel allt innlegg fyrra
árs samanber grein í Morg-
unblaðinu hinn 15. október sl.
Búnaðarbankinn og aðrir kröfu-
hafar virðast hafa við gjald-
þrotaskipti forgangskröfu í af-
urðabirgðir á undan bændum, þótt
þeir hafi aldrei fengið innleggið
greitt og eigi það raunverulega enn,
og standa þeir því uppi með tvær
hendur tómar. Hvaða réttlæti er í
slíku?
Bændur borga tryggingargjald í
Ábyrgðasjóð launa. Sá sjóður
tryggir launþegum greiðslu launa
þeirra í gjaldþrotamálum fyr-
irtækja. Innlegg bænda hjá af-
urðastöðvum eru í raun launin
þeirra og því ætti að tryggja þeim
svipaðan rétt og öðrum þegnum
þjóðfélagsins undir slíkum kring-
umstæðum. Eru þeir ef til vill ekki
fullgildir þjóðfélagsþegnar?
Ég benti á það í upphafi þessarar
greinar að aðalvandi sauð-
fjárbænda er sá að meira er fram-
leitt en það sem hægt er að selja
með góðu móti. Því þarf annaðhvort
að útvega markað eða draga úr
framleiðslu með því að minnka búin
eða fækka bændum.
Til að fækka bændum er eðlileg-
ast að byrja á því að gera þeim
bændum sem vilja hætta búskap
það kleift á sómasamlegan hátt.
M.a. þarf þá að efla Lífeyrissjóð
bænda.
Að selja Hótel Sögu
Á fjölmennum bændafundi sem
boðaður var af Bændasamtökum
Íslands og haldinn var á Hvanneyri
í fyrravetur lagði undirritaður til að
selja bæri Hótel Sögu og leggja
andvirðið í Lífeyrissjóð bænda.
Þetta fékk miður góðar undirtektir
hjá fulltrúum Bændasamtakanna
sem sátu fundinn. Ekki gat eg var-
ist brosi þegar eg heyrði að einn
þeirra lagði hið sama til á aðalfundi
Landssambands kúabænda sl vor.
Batnandi mönnum er best að lifa;
Það eru engin rök fyrir því að
bændur eða Bændasamtök Íslands
eigi hótel í Reykjavík í dag. Upp-
haflegt markmið þeirrar byggingar
var að byggja yfir Bændasamtökin,
en síðan hljóp eins konar krabba-
meinsvöxtur í framkvæmdina sem
endaði með átta hæða hóteli. Bygg-
ingin var m.a. fjármögnuð með
skattlagningu á bændur um árabil
samkvæmt lögum um sérstakan
Bændahallarsjóð (sem vafasamt er
að hafi staðist stjórnarskrá) og
framlögum úr Búnaðarmálasjóði,
sem einnig er fjármagnaður með
skatti („búnaðargjaldi“) á bændur.
Það er því ekki óeðlilegt að
bændur njóti þess í auknum lífeyr-
Mörg er búmannsraunin
Eftir Ingimar Sveinsson ’Hver er munurinn áþví tvennu, að flytja inn
ódýrt vinnuafl eða nið-
urgreiddar landbún-
aðarafurðir oft fram-
leiddar með ódýru
vinnuafli í Suður-Evr-
ópu eða jafnvel þróun-
arlöndunum?‘
Ingimar Sveinsson
ÁLFTAMÝRI - GLÆSILEG HÚSEIGN
ÓSKAST
Glæsileg húseign miðsvæðis í Reykjavík.
Um er að ræða tvo eignarhluta í húsunum
nr. 1-3 og nr. 5 við Álftamýri, samtals 1,603
fm. Eignin er mjög vel staðett og með góðri
aðkomu. Laus strax. Sala eða leiga kemur til
greina. Nánari uppl. veitir Óskar hjá Eigna-
miðlun. 3804
HJALLABREKKA
GLÆSILEGT ATVINNUHÚSNÆÐI
Glæsilegt 820 fm atvinnuhúsnæði á götu-
hæð með mikilli lofthæð (5 m), góðum
gluggafrontum og tvennum innkeyrsludyr-
um. Mikill fjöldi bílastæða er á lóð. Eignin
hentar vel fyrir ýmiss konar starfsemi s.s.
sérverslanir, lager og heildsölur. Til greina
kemur að selja eða leigja eignina í hlutum.
Laus strax. 3465
SÍÐUMÚLI - HEIL HÚSEIGN
Erum með í einkasölu þessa húseign við
Síðumúlann. Um er að ræða framhús á
tveimur hæðum u.þ.b. 360 fm og bakhús á
einni hæð með tvennum stórum innkeyrslu-
dyrum og góðri lofthæð (ca 6 m). Húsið er í
allgóðu ástandi og stendur á góðri 1.260 fm
sérlóð. Getur hentað vel undir ýmiss konar
atvinnustarfsemi. V. 42 m. 3029
ÞVERHOLT
GLÆSILEGT SKRIFSTOFUHÚSNÆÐI
Erum með í sölu eða leigu mjög gott skrif-
stofuhúsnæði í þessu nýlega og vandaða
skrifstofuhúsi rétt við miðbæinn. Um er að
ræða einingu á bilinu 200 fm og er plássið
laust nú þegar. Stæði í bílageymslu geta
fylgt. Plássið er innréttað með gólfefnum,
lýsingu og nokkrum herbergjum sem má
breyta. 2806
HRINGBRAUT - JL-HÚSIÐ
HEIL HÆÐ M. LEIGUSAMNING
Góð og fullbúin u.þ.b. 1.173 fm skrifstofu-
hæð á 3. hæð í þessu stóra steinhúsi með
miklu sjávarútsýni (JL-húsið). Um er að
ræða alla 3. hæð hússins sem skiptist í fjöl-
mörg skrifstofu og vinnurými. Einn traustur
leigutaki er með eignina á leigu fram í des-
ember árið 2005 og er mánaðarleiga nú ca
915 þús. á mánuði. V. 88 m. 3181
KAPLAHRAUN - VÖNDUÐ EIGN
Um er að ræða nýlegt steinst. verslunar-,
skrifstofu- og þjónustuhúsnæði á tveimur
hæðum, skráð alls 531 fm. Eignin skiptist í
góða götuhæð með verslunargluggum og
tveimur innkeyrsludyrum á bakhlið. Vandað-
ur frágangur. Á efri hæð er gert ráð fyrir
skrifstofu- og þjónusturými. Vandað parket
er á gólfum og er hæðin nánast nýinnr. með
hurðum, gólfefnum o.fl. en ekkert notuð. Gæti nýst undir ýmiss konar starfsemi. 2609
SKEIFAN
Erum með í einkasölu og einkaleigu mjög
gott húsnæði við Skeifuna 6 í Reykjavík. Um
er að ræða húsnæði í kjallara hússins sem
þó er með góðri aðkomu, glugga, göngu-
dyrafronti, innkeyrsludyrum og rampi. Hæð-
in er samtals u.þ.b. 1.288 fm og skiptist í
þrjú meginrými. Í framhluta sem er u.þ.b. 508 fm er innréttað vandað skrifstofupláss með
fundarherbergi og vinnusal og auk þess fylgir plássinu iðnaðar- og lagerpláss. Önnur rými
á hæðinni eru u.þ.b. 440 fm og 338 fm og eru að mestu vinnusalir og með innkeyrsludyr-
um niður ramp. Góð starfsmannaaðstaða og kaffistofur. Mjög gott ástand á húsi að utan.
Góð eign á eftirsóttum stað. Sala og leiga kemur jafnt til greina. 2913
BAKKABRAUT
ÓVENJU STÓRT HÚSNÆÐI TIL SÖLU
Erum með í sölu óvenjulega stórt u.þ.b.
2.200 fm atvinnuhúsnæði með mjög mikilli
lofthæð (áður vélsm. Gils). Þrennar inn-
keyrsludyr og á 2. hæð eru skrifstofur og
starfsmannaaðstaða. Húsið er laust nú þegar
og gæti hentað undir ýmiss konar atvinnu-
starfsemi, iðnað, lager o.fl. þar sem þörf er á
miklu plássi og óvenjulega mikilli lofthæð. Í húsinu er stór og mikill vörukrani (hlaupaköttur)
sem fylgir. Samtengt þessu húsi er annað stórt lager- og atvinnuhúsnæði til leigu eða sölu
og er þar um að ræða u.þ.b. 700 fm hús með þrennum innkeyrsludyrum og mikilli lofthæð.
Húsin eru laus nú þegar. Staðsetning eignanna er rétt við höfnina. V. 160 m. 2389
SKRIFSTOFUHÆÐ VIÐ MIÐBORGINA ÓSKAST (KAUP -
LEIGA) Traust fyrirtæki óskar eftir 200-250 fm skrifstofuhæð í miðborginni eða ná-
grenni. Nánari uppl. veitir Sverrir Kristinsson. 1,1
RAÐHÚS, PARHÚS EÐA EINBÝLISHÚS Í VESTUR-
BORGINNI ÓSKAST Traustur kaupandi óskar eftir eign eins og lýst er í fyrir-
sögn. Æskileg stærð 250-350 fm. Eignin má kosta á bilinu 25-40 millj. Nánari uppl. veit-
ir Sverrir Kristinsson. 1,1