Morgunblaðið - 22.12.2003, Blaðsíða 28

Tíðindalítið en árangurs
S
íðastliðinn mánudag var fundum Alþingis
frestað fram í janúar og er þar með lokið
fremur tíðindalitlu haustþingi. Hér var um
að ræða fyrstu mánuði þingstarfa að lokn-
um kosningum og má halda því fram að þar
hafi farið fram ákveðið styrkleikapróf bæði fyrir
stjórnarmeirihluta og stjórnarandstöðu. Kann það
próf að fela í sér ákveðna vísbendingu um kjör-
tímabilið framundan, þótt veðrabrigði geti vissulega
átt sér stað með skömmum fyrirvara eins og allir
áhugamenn um þjóðmál gera sér grein fyrir.
Farsælt starf en engin stórtíðindi
Í ljósi þess að kosningabaráttan síðastliðið vor var
óvenju langvinn og harðskeytt bjuggust margir við
því að sviptingasamara yrði í sölum Alþingis við upp-
haf kjörtímabilsins en raun varð á. Þar með er auðvit-
að ekki sagt að þingstörfin hafi gengið átakalaust fyr-
ir sig því vissulega sló oft í brýnu milli stjórnar og
stjórnarandstöðu. Ekki var þó um að ræða stórátök
eða nein meiriháttar vatnaskil eins og hugsanlega
hefði mátt gera ráð fyrir. Upphlaup stjórnarandstöð-
unnar vegna einstakra mála skilja lítið eftir sig og það
sem stendur upp úr er að ríkisstjórnin tók til við að
framfylgja áherslumálum sínum úr kosningabaráttu
og stefnuyfirlýsingu markvissum og öruggum skref-
um. Þingstörfin einkenndust af því, að almennur
skilningur er á því að framundan eru miklir mögu-
leikar í efnahags- og atvinnulífi þjóðarinnar og miklu
skiptir að ríkisstjórn og Alþingi búi vel í haginn þann-
ig að fyrirsjáanlegur hagvöxtur og aukin umsvif í at-
vinnulífinu leiði ekki til ofþenslu heldur skili raun-
verulega bættri afkomu til heimilanna í landinu.
Ábyrg stefna í ríkisfjármálum
Stærsta verkefni hvers haustþings er að ganga frá
fjárlögum komandi árs. Að þessu sinni gekk fjár-
lagavinnan vel og lauk fyrr en venja hefur verið. Á
undanförnum árum hafa verið stigin skref í þá átt að
flýta þessu ferli, en fyrir fáeinum árum var það nánast
viðtekin venja að afgreiðsla fjárlaga dróst allt fram
undir jól og jafnvel kom fyrir að kalla þurfti þing sam-
an milli jóla og nýárs til að ljúka vinnunni.
Annað sem einkenndi fjárlagavinnuna var að
gangur á fjárlögum jókst frá því frumvarpið var
lagt fram í haust og þar til fjárlögin voru samþyk
endanlegri mynd að lokinni þriðju umræðu. Þett
óvenjulegt, enda hefur oftast nær gengið á fjárla
afganginn í meðförum þingsins eða halli myndas
og algengt var á árum áður. Að þessu sinni stóðs
stjórnarmeirihlutinn þá freistingu að auka útgjö
til samræmis við fyrirsjáanlega tekjuaukningu o
það skýr skilaboð um þá auknu aðhaldssemi í rík
isfjármálum, sem boðuð hefur verið á næstu áru
Niðurstaðan í ríkisfjármálum er því vel viðuna
þótt sá sem þetta ritar hefði vissulega kosið að le
yrði gengið að þessu sinni í að draga úr umsvifum
isins með það að markmiði að lækka bæði tekju-
gjaldahlið fjárlaganna. Þær aðstæður skapast h
vegar ekki í einu vetfangi. Langtímastefna rík-
isstjórnarinnar gerir ráð fyrir því að samneysla
inu, þ.e. samanlögð útgjöld ríkis og sveitarfélaga
minnki sem hlutfall af landsframleiðslu frá ári ti
næstu fjórum árum og er ljóst að það markmið k
verulegs aðhalds í ríkisrekstrinum, jafnvel þótt
sé ráð fyrir verulegri aukningu landsframleiðslu
Mikils er um vert að þessi stefna nái fram að gan
enda er ljóst að með því móti er ríkisvaldið bæði
leggja sitt af mörkum til að halda aftur af ofþens
jafnframt að tryggja svigrúm til boðaðra skattal
Eftir Birgi Ármannsson
’ Iðulega er lítið samræmi msjónarmiða þeirra samfylking
armanna sem boða ábyrgð og
festu í ríkisrekstrinum og þei
þingmanna flokksins, sem ga
rýna allar aðhaldsaðgerðir og
búnir eru að styðja hverja ein
ustu tillögu sem fram kemur
þinginu um aukin útgjöld til
hinna ýmsu málaflokka. ‘
28 MÁNUDAGUR 22. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
F
rakkar og Þjóðverjar hafa
litið á sig sem „harða
kjarnann“ í Evrópusam-
bandinu, umkringdan sam-
miðja hringjum samstarfs-
ríkja sem létu sér ekki jafnumhugað um
Evrópusamrunann. Aðeins hinum þjóð-
unum fjórum sem tóku þátt í stofnun
Evrópubandalagsins – Ítölum, Belgum,
Hollendingum og Lúxemborgurum –
var hleypt inn í innsta hring hinna sönnu
bakhjarla Evrópuhugsjónarinnar.
Enginn vafi leikur á því að sættir
Frakka og Þjóðverja – sem elduðu lengi
grátt silfur saman – hafa verið aflvél Evr-
ópusamrunans í hálfa öld. Nú um stundir
virðist hins vegar þýsk-franska parið vera
orðið að veikasta hlekknum í Evrópusam-
bandinu. Vélin hefur breyst í hemla.
Óeining Vesturlanda í Íraksmálinu
innan öryggisráðs Sameinuðu þjóðanna
– og andstaða stjórna Jacques Chiracs
og Gerhards Schröders við innrás
Bandaríkjamanna og Breta í Írak –
sýndi að samband Frakka og Þjóðverja
getur haft slæmar aukaverkanir. Mörg-
um öðrum aðildarlöndum Evrópusam-
bandsins gramdist það að Frakkar og
Þjóðverjar virtust líta á sig sem tals-
menn sambandsins í málinu.
„Harði kjarni“ Evrópusambandsins
er ekki markmið í sjálfu sér. Tilgangur
hans er að vinna bug á þjóðareigingirni
og gefa gott fordæmi. Fransk-þýska
parið dregur Evrópuríkin saman starfi
það í anda fjölþjóðlegs samstarfs. Þetta
er hins vegar einmitt það sem Frakkar
og Þjóðverjar forðast núna á mörgum
sviðum Evrópusamrunans.
Í október í fyrra náðu Chirac og
Schröder samkomulagi, sem snerist um
sameiginlega landbúnaðarstefnu Evr-
ópusambandsins, til að tryggja að
Frakkland yrði áfram það ríki sem fengi
mest úr landbúnaðarsjóðum sambands-
ins eftir að aðildarríkjunum fjölgar um
tíu á næsta ári. Um helmingurinn af ráð-
stöfunarfé sambandsins rennur til land-
búnaðarins – sem er til lítils sóma fyrir
ríkjasamband sem stefnir að því að
gegna mikilvægu hlutverki á al-
þjóðavettvangi.
Nú hafa Frakkar og Þjóðverjar lagt
til atlögu við sáttmálann sem setti stoðir
undir sameiginlegu myntina, evruna.
Ríkin tvö hafa enn einu sinni myndað
„bandalag hinna óviljugu“ – í þetta sinn
gegn viðurlögum stöðugleikasáttmálans
sem kveður á um að fjárlagahalli aðild-
arríkja myntbandalagsins megi ekki
vera meiri en 3% af vergri landsfram-
leiðslu.
Evrópski seðlabankinn hefur gefið til
kynna að verði stöðugleikasáttmálinn
virtur að vettugi geti það leitt til vaxta-
hækkana á evru-svæðinu. Með öðrum
orðum myndu þau ríki sem fylgja
ákvæðum sáttmálans þurfa að bera
kostnaðinn af aðhaldsleysinu í ríkisfjár-
málum Frakklands og Þýskalands.
Framferði þýskra stjórnvalda er
einkar ergilegt vegna þess að Þjóðverjar
voru öflugustu stuðningsmenn stöð-
ugleikasáttmálans. Undir stjórn Hel-
muts Kohls féllust þeir á að leggja þýska
markið niður í þágu Evrópusamrunans,
en einnig til að sefa ótta Frakka við að
Þjóðverjar fengju forræði í peninga-
málum yfir grannríkjum sínum. Frakk-
ar þurftu að sætta sig við stöð-
ugleikasáttmálann til að sannfæra
þýskan almenning, sem var tregur til að
leggja ástkæran gjaldmiðil sinn niður,
um að evran yrði ja
markið.
Menn ættu að líta
hlut að þeim beri að f
jafnvel þótt það þýði
til óvinsælla sparnað
Það er skiljanlegt að
ópuþjóðir eins og Ho
geti ekki sætt sig við
Frakkar og Þjóðverj
vera rétthærri en mi
viðtekin venja í Evró
Evrópusamruninn g
Þjóðverjar taka e
að grafa undan orðs
sem efnahagslegs d
reipis stöðugleika í
Evrópusambandsin
grafið undan megin
alþjóðavettvangi – þ
gegna hlutverki „he
svo skírskotað sé til
Bismarcks.
Eftir síðari heims
anríkisstefna Þýska
til Bandaríkjanna, F
lands, smærri ESB
ur-Evrópu og Rúss
ríkiserindrekstri fó
velja á milli stjórnva
ington, Moskvu og V
bandsins og Atlants
stóru grannríkjann
Ef þeir komust ekk
Eftir Michael Mertes
Gerhard Schröder, kanslari Þýskalands, og Jacques Chirac F
á leiðtogafundi Evrópusambandsins fyrr í mánuðinum.
© Project Syndicate.
„Harði kjarninn“ o
að veikasta hlekk E
LÍBÝA OG VESTURLÖND
Tony Blair, forsætisráðherraBreta, skýrði frá því áföstudagskvöld, að sam-
komulag hefði tekizt við Líbýu um
að ríkið hætti algerlega við öll
áform um framleiðslu gereyðing-
arvopna. Jafnframt kom fram, að
Líbýumenn hefðu skýrt Bretum
frá því að þeir hefðu reynt að þróa
gereyðingarvopn og langdrægar
eldflaugar.
Í Morgunblaðinu í gær kom
fram, að brezkir og bandarískir
sérfræðingar hefðu fengið leyfi til
að skoða sumar af stöðvum Lýbíu-
manna og það hefði komið þeim á
óvart hve stutt hefði verið í að
þeir hefðu getað framleitt kjarna-
vopn.
Nú hafa Líbýumenn ákveðið að
leggja niður þær verksmiðjur sem
áður voru notaðar í þessu skyni og
þeir hafa samþykkt að takmarka
drægi eldflauga sinna við 300 km.
Áður höfðu Líbýumenn jafnan
neitað því að þeir ynnu að slíkri
framleiðslu og sagt að um væri að
ræða áburðarframleiðslu.
Þetta samkomulag er merkilegt
af mörgum ástæðum. Gaddafi hef-
ur ríkt lengi í Líbýu. Í stjórnartíð
hans hafa Líbýumenn verið afar
herskáir og fremur lagt sitt af
mörkum til þess að auka viðsjár í
Miðausturlöndum en draga úr
þeim. Líbýa hefur einnig verið
skjól og athvarf fyrir hryðju-
verkamenn, sem jafnvel hafa hlot-
ið þar þjálfun og Líbýumenn sjálf-
ir hafa staðið fyrir hryðjuverkum
á Vesturlöndum.
Athygli vekur, að fulltrúar Líb-
ýu nálguðust Breta í marzmánuði
sl. eða um svipað leyti og Bretar
og Bandaríkjamenn hófu innrás í
Írak. Miklar líkur eru á því, að
þarna séu bein tengsl á milli. Þeg-
ar stjórnendum Líbýu varð ljóst,
að Bandaríkjamönnum og Bretum
var full alvara að beita hervaldi til
þess að rífa upp með rótum valda-
stöðvar alþjóðlegra hryðjuverka-
manna hafa þeir ekki viljað taka
þá áhættu, að spjótunum yrði
beint að þeim sjálfum. Þess vegna
eru miklar líkur á því, að sam-
komulagið við Líbýu nú, sem mun
leiða til eðlilegra samskipta milli
þeirra og Vesturlanda sé vísbend-
ing um að hörð afstaða til hryðju-
verkamanna og þeirra ríkja sem
veita þeim skjól sé byrjuð að bera
verulegan árangur.
Augljóst er af viðbrögðum um-
heimsins að ákvörðun Gaddafis
þykir skipta miklu máli. Það eru
ekki bara Blair og Bush sem fagna
henni heldur hafa ríkisstjórnir
bæði Japans og Kína tekið í sama
streng.
Með samkomulaginu við Líbýu-
stjórn hefur ríki, sem hingað til
hefur stutt við bakið á alþjóðlegri
hryðjuverkastarfsemi, snúið við
blaðinu. Nú geta hryðjuverka-
menn ekki lengur leitað þangað.
Þeir eiga erfitt um vik að athafna
sig í Írak og stöðugt þrengir að
þeim í Afganistan. Þrátt fyrir allt
er einhver árangur að nást, þótt
Bandaríkjamenn búist nú við hinu
versta næstu daga og vikur.
DANSKA UTANRÍKISÞJÓNUSTAN
Danska ríkisstjórnin hefurákveðið að draga verulega úr
útgjöldum til utanríkisþjónustu
Dana. Á næstu tveimur árum
verða lagðar niður 130 stöður. Út-
gjöld verða skorin niður um sem
svarar 1.700 milljónum íslenzkra
króna.
Jafnframt verður ferðakostnað-
ur lækkaður svo og útgjöld vegna
húsnæðismála í útlöndum. Hingað
til hafa sendimenn Dana í öðrum
löndum fengið húsnæði, sem
danska ríkið hefur séð þeim fyrir
en nú fá þeir ákveðna fjárhæð
vegna húsnæðis og verða sjálfir að
leita sér að íbúðum eða húsum. Nú
þegar hefur einn danskur sendi-
herra verið beðinn um að flytja í
ódýrara húsnæði. Þá verður gert
meira af því að ráða fólk í viðkom-
andi löndum til starfa í sendiráð-
um Dana í stað þess að senda það
frá Danmörku, sem er dýrara.
Þetta er önnur umferð núver-
andi ríkisstjórnar í Danmörku í
sparnaðaraðgerðum í utanríkis-
þjónustunni. Í hinni fyrri voru
lögð niður 10 sendiráð og stöðum
fækkað um 120.
Þetta eru athyglisverðar fréttir.
Íslenzka utanríkisþjónustan hefur
frá upphafi tekið mjög mið af
hinni dönsku. Aðstaða íslenzkra
sendimanna erlendis hefur tekið
mið af því, sem gerist með smærri
þjóðum, þótt öllum sé ljóst, að
smáþjóð á borð við okkur Íslend-
inga hlýtur að sýna meira hóf en
önnur og stærri ríki.
Í ljósi þess, að við höfum jafnan
sniðið starfsemi utanríkisþjón-
ustu okkar að því, sem gert hefur
verið hjá Dönum er spurning,
hvort við getum ekki líka lært
eitthvað af þeim að þessu sinni.
Augljóst er að að því er varðar
húsnæðismál danskra sendimanna
eru Danir að hverfa til áþekks
kerfis og ríkti hér fyrir aldar-
fjórðungi. Eru einhver sérstök
rök fyrir því, að hið sama geti ekki
átt við um sendimenn íslenzka rík-
isins?
Sendiráðum hefur verið fjölgað
töluvert á nokkrum undanförnum
árum. Sterk rök eru fyrir opnun
alla vega sumra þeirra sendiráða.
En er kannski hægt að færa rök
fyrir því að loka öðrum í staðinn?
Það sýnist ástæða til að ríkis-
stjórn og fjárveitingavaldið, Al-
þingi, skoði hinar dönsku aðgerðir
ofan í kjölinn með það í huga að
kanna rækilega sparnaðarmögu-
leika í okkar utanríkisþjónustu.