Morgunblaðið - 22.12.2003, Blaðsíða 40

MINNINGAR
40 MÁNUDAGUR 22. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Benedikt Ólafs-son fæddist í
Reykjavík 19. ágúst
1910. Hann lést á
Landspítala – há-
skólasjúkrahúsi við
Hringbraut 15. des-
ember síðastliðinn.
Foreldrar hans
voru Ólafur Gunn-
ar Einarsson, f. 1.9.
1887, d. 19.6. 1974
og Magdalena Mar-
grét Benediktsdótt-
ir, f. 13.5. 1891, d.
7.6. 1930. Þau eign-
uðust tíu börn.
Ólafur gekk að eiga Guðrúnu
Halldórsdóttur, f. 14.7. 1908, d.
29.4. 1993, eftir fráfall Magda-
lenu og átti með henni þrjú börn.
Benedikt Ólafsson ólst upp í
Reykjavík og bjó þar allan sinn
aldur. Hann var þríkvæntur.
Fyrstu konu sinni Ingibjörgu
Lilju Pálsdóttur, f. 29.11. 1911,
d. 18.4. 1934, kvæntist Benedikt
árið 1931 og átti með henni tvær
dætur, Magdalenu Margréti Wo-
od, f. 12.1. 1932, maki William E.
Wood, f. 27.4. 1931, hún missti
fyrsta barn sitt á unga aldri og á
tvö börn, sjö barnabörn og eitt
barnabarnabarn; og Ólöfu I.P.,
f. 11.4. 1933, maki Höskuldur
Jónsson, f. 6.4. 1929, þau eiga
fimm börn og átján barnabörn
og ellefu barnabarnabörn.
1939 kvæntist Benedikt Svövu
Árnadóttur, f. 16.4. 1914, d.
17.11. 1971, sem gekk börnum
Benedikts í móðurstað. Svava
var ekkja frá fyrra hjónabandi
og átti fyrir tvö börn sem Bene-
mönnum. Á togurum var hann
lungann úr þriðja og fjórða ára-
tug síðustu aldar og stóð uppi á
síðari tíma sjómennsku sinnar
með tvö ungbörn í ómegð, eins
og tveggja ára, við fráfall fyrstu
konu sinnar. Benedikt hætti sjó-
mennsku á seinni hluta fjórða
áratugarins og hóf þá störf sem
lagermaður í Ísafoldarprent-
smiðju og starfaði þar og síðan í
prentsmiðjunni Odda í fáein ár
til ársloka 1958 eða þar til hann
stofnaði Dún- og fiðurhreinsun-
ina á Kirkjuteigi 29 í Reykjavík,
í ársbyrjun 1959. Meðan Bene-
dikt starfaði hjá prentsmiðjun-
um tók hann einnig að sér að
steypa prentvalsa í aukavinnu
til að hafa í og á ört stækkandi
fjölskyldu með Svövu Árnadótt-
ur. Benedikt keypti núverandi
húsnæði Dún- og fiðurhreinsun-
arinnar á Vatnsstíg 3 í Reykja-
vík og hóf starfsemi fyrirtækis-
ins þar 3. ágúst 1963 og rak
fyrirtækið allt fram til 1. októ-
ber 2000 að hann seldi það 4
börnum sínum þá níræður að
aldri. Þótt Benedikt seldi fyrir-
tækið börnum sínum stóð hugur
hans og hönd til þess starfs sem
þar fór fram og tók hann þátt í
starfinu innan þess þar til kraft-
ar hans brustu nú undir það síð-
asta enda orðinn 93 ára gamall.
Setti Benedikt sinn svip á mið-
borg Reykjavíkur meðan hann
rak fyrirtækið í þessi 40 ár í
hjarta borgarinar.
Sjö árum eftir fráfall Svövu
kvæntist Benedikt eftirlifandi
eiginkonu sinni Þórunni og
bjuggu þau sér heimili á Tungu-
bakka 4 þar til þau fluttu í ný-
byggða íbúð í Hvassaleiti 58 í
Reykjavík þar sem Benedikt bjó
til dauðadags.
Útför Benedikts fer fram frá
Fossvogskirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 15.
dikt gekk í föður-
stað. Þau eru Sús-
anna Kristinsdóttir,
f. 13.7. 1935, maki
Kristinn Kai Ólafs-
son, f. 14.5. 1932,
þau eiga tvö börn og
sjö barnabörn; og
Reynir Kristinsson,
f. 2.10. 1937, maki
Pálína Ágústa Jóns-
dóttir, f. 7.8. 1937,
þau eiga þrjú börn
og tvö barnabörn.
Saman áttu Benedikt
og Svava þrjú börn:
Lilju, f. 23.12. 1939,
maki Guðjón Petersen, f. 20.11.
1938, þau eiga tvö börn, fjögur
barnabörn og eitt barnabarna-
barn; Ólaf, f. 4.2. 1944, maki
Ólöf Ólafsdóttir, f. 18.1. 1949,
þau eiga sex börn og níu barna-
börn; og Geir, f. 24.9. 1946.
Árið 1978 kvæntist Benedikt
eftirlifandi eiginkonu sinni Þór-
unni Sigurjónsdóttur, f. 12.2.
1930, sem var ekkja og átti eina
dóttur frá fyrra hjónabandi,
Birnu Garðarsdóttur, f. 7.10.
1953, maki Guðmundur Jónsson,
f. 30.6. 1949, þau eiga þrjú börn.
Beinir afkomendur Benedikts
eru að framansögðu 67 og með
stjúpbörnum teljast þeir 88.
Benedikt Ólafsson ólst upp í
Reykjavík eins og áður sagði, á
fjölmennu alþýðuheimili sem
krafðist vinnufúsra handa. Því
fór hann fljótlega upp úr ferm-
ingu til sjós og varð á þeim tíma
þeirrar gæfu njótandi að komast
á togara, sem einungis var fært
harðduglegum og ósérhlífnum
Pabbi er dáinn. Þau hljóma ótrú-
lega þessi orð. Hann var sterki per-
sónuleikinn í lífi okkar, nánast þjóð-
sagnapersóna, glæsilegur maður sem
gekk beinn með reisnarbrag og
keyrði bílinn sinn R 147 svo lengi sem
kraftar hans leyfðu. Líf hans byrjaði í
fátækt og basli eins og einkenndi líf
margra á fyrri öld. Hann var elstur í
systkinahópnum og það kom í hans
hlut að hjálpa móður sinni með yngri
systkinin átta.
Hann fór ungur á sjóinn, það mót-
aði ungan mann af dug og elju.
Ungur missti hann fyrstu konu
sína frá tveimur litlum stúlkum.
Fimm árum síðar kynntist hann móð-
ur minni, sem þá var nýlega orðin
ekkja með tvö lítil börn. Þau giftust
og hófu sambúð með sín börn, sem þá
voru 4. Saman eignuðust þau 3 börn.
Börnin voru því 7 glókollar, og öll
ótrúlega svipuð. Þegar spurt var,
hver ætti hvað og hver væri „hvurs“,
þá hafði hann gaman af að koma með
gátuna sína og sagði: „Konan á 5
börn og ég á 5, en samtals eru þau 7.
Hann hafði skemmtilegan húmor
og var hrókur alls fagnaðar í vina-
hópi. Hann var ákveðinn og fylginn
sér, kenndi okkur börnunum að
hjálpast að á heimilinu og ekki að
geyma til morguns, það sem við gæt-
um gert í dag. Við vorum öll jöfn í
hans augum, sátum við sama borð.
Það einkenndi systkinahópinn, að við
bárum virðingu fyrir foreldrum okk-
ar.
Hann komst að því að ekki var
hægt að lifa á verkamannalaunum
svo hann tók alls konar aukavinnu og
fékk dyggan stuðning konu sinnar og
okkar elstu systranna við ræstingar.
Á sjötta áratugnum opnuðu móðir
mín og hann í bílskúr á Kirkjuteigi
þjónustufyrirtæki sem hreinsaði
sængur.
Þetta varð síðar Dún- og fiður-
hreinsunin á Vatnsstíg 3. Fyrirtækið
blómstraði fljótt í höndum þeirra. Í
nær 20 ár vann ég við þetta fyrirtæki
og áttum við pabbi ætíð góða sam-
vinnu með gagnkvæmri virðingu
hvort fyrir öðru. Móðir mín dó í
blóma lífsins þegar allt var farið að
ganga vel hjá þeim og þau byrjuð að
njóta afraksturs fyrirtækisins, sem
þau höfðu byggt upp með dugnaði og
samheldni.
Pabbi var þá aftur orðinn ekkill
eftir 32 ára sambúð með móður
minni. Fimm árum síðar kynntist
hann eftirlifandi konu sinni Þórunni
Sigurjónsdóttur. Hún vann einnig við
fyrirtæki hans í nær 15 ár ásamt
þremur hálfsystkinum mínum. Pabbi
og Þórunn áttu 25 ára brúðkaupsaf-
mæli á sl. ári. Þau áttu hamingjusamt
líf saman og hann reyndist Birnu
dóttur Þórunnar sem besti faðir og
dætur hennar eignuðust góðan afa.
Ég kveð pabba með söknuði og hef
ætíð verið stolt af því að vera stjúp-
dóttir hans.
Blessuð sé minning hans.
Súsanna Kristinsdóttir.
Það fellur nú frá hvert af öðru það
fólk sem bar á herðum sér íslenskt
þjóðfélag úr basli örbirgðar og nið-
urlægingar fyrri alda til bjargálna og
framfara á síðustu öld.
Benedikt Ólafsson, sem nú er lát-
inn, var einn af þessu fólki, fæddur í
fátækt, sótti sjó til bjargar sér og sín-
um í þrældómi togaraútgerðar milli
styrjalda og stundaði síðan lager-
störf í helstu prentsmiðjum landsins,
Ísafoldarprentsmiðju og prentsmiðj-
unni Odda. Vitandi af reynslu að
launþegar hljóta aðeins þann tak-
markaða skammt úr hnefa sem rétt-
ur er, braust hann til sjálfstæðis fyrir
sig og sína með því að stofna eigið
fyrirtæki, Dún- og fiðurhreinsunina,
og byrjaði starfsemi hennar í bílskúr
að Kirkjuteig 29 í Reykjavík. Fyrir-
tækið var fyrst hugsað sem búbót
stórrar fjölskyldu ásamt með laun-
uðu starfi en gæði framleiðslunnar og
sú þjónusta sem veitt var urðu til
þess að fjöldi viðskiptavina þrýsti á
stærra húsnæði, betur í sveit sett og
fulla starfskrafta Benedikts og ann-
arra í fjölsyldunni. Því keypti hann
verslunar- og iðnaðarhúsnæði að
Vatnstíg 3 og flutti Dún- og fiður-
hreinsunina þangað 1963 þar sem
hann rak hana allt til ársins 2000 að
hann seldi hana fjórum af börnum
sínum, þá níræður að aldri. Benedikt
átti það gen í sér, eins og nú er sagt,
að kunna ekki að láta sér verk úr
hendi falla og hélt því áfram að láta til
sín taka í framleiðslu fyrirtækisins,
þótt komið væri í hendur annarra,
allt til dauðadags. Þar munaði mest
um þá takmarkalausu ráðdeild og
nýtni sem harður skóli lífsins hafði
kennt honum, og flestum er hulin í
dag.
Benedikt setti sem iðnrekandi og
verslunarmaður í Reykjavík svip á
umhverfi sitt fyrir ófrávíkjanlega
snyrtimennsku, staðfestu og einurð í
framsetningu þeirra mála sem hon-
um voru hugleikin og ekki síst þann
mikla húmor sem hann miðlaði öðr-
um, og mörgum þótti kaldhæðinn á
köflum. Hann var reglufastur maður
sem þoldi engum leti eða lufsugang
og síst þoldi hann niðurlægjandi
framgöngu við þá sem minna máttu
sín því hann þekkti stöðu þeirra vel.
Benedikt þekkti einnig sorgina,
sem hann bar öðrum betur, og ekki
síður þá hamingju sem fylgir góðum
förunautum. Fyrstu konu sína Ingi-
björgu Lilju Pálsdóttur missti hann
frá tveim ungabörnum í upphafi lífs-
hlaupsins og aðra konu sína Svövu
Árnadóttur missti Benedikt á besta
aldri þegar basl og barnauppeldi var
að baki. Hann bugaðist ekki þrátt
fyrir þau áföll og fann hamingjuna á
nýjan leik þegar hann kvæntist eft-
irlifandi konu sinni Þórunni Sigur-
jónsdóttur, sem hann naut samvist-
um við allt þar til yfir lauk.
Ég kynntist Benedikt þegar ég
byrjaði að skjóta mér í dóttur hans
Lilju 1956, þá unglingsræfill í villu
bjartsýnna drauma. Í upphafi sam-
vistartíma okkar Lilju, með ótíma-
bærri barneign og fylgjandi fjöl-
skyldustofnun, fyrir menntun og
manndóm, var það ekki síst stuðn-
ingur Benedikts og Svövu sem fleytti
okkur fram á veginn í gegnum skóla
og til þeirra starfa sem þurfti til við-
urværis. Tel ég það með minni mestu
auðnu að fá að hafa fylgt Benedikt og
fjölskyldu hans í þau tæp 50 ár sem
ég hef verið kvæntur Lilju Bene-
diktsdóttur. Þegar ég nú kveð Bene-
dikt tengdaföður minn með söknuði
veit ég að ég tala fyrir munn barna
okkar Lilju, barnabarna og barna-
barnabarns, þegar ég bið Guð að
geyma með okkur minninguna um
þann mann og að leiða hann til þess
vegar sem bíður okkar allra. Einnig
biðjum við Guð að vera eiginkonu
hans Þórunni Sigurjónsdóttur styrk-
ur í sorg hennar svo og þeim fjölda
barna sem nú sjá eftir föður, afa,
langafa, langalangafa og langalanga-
langafa.
Guðjón Petersen.
Alinn upp í sárri fátækt, í bragga
sem vindurinn næddi um; þar sem
frostið komst í gegnum glufur og olli
dauða systur hans. Fjórtán ára kom-
inn til sjós og ákvað þá að standa allt-
af með sjálfum sér og vera aldrei upp
á aðra kominn.
Þetta var afi minn, Benedikt Ólafs-
son, framkvæmdastjóri Dún- og fið-
urhreinsunarinnar við Vatnsstíg.
Drífandi, atorkusamur, sívinnandi og
stýrði sínu fyrirtæki eins og góður
leiðtogi gerir. Hann stofnaði Dún- og
fiðurhreinsunina í bílskúr við heimili
sitt, þar sem þau amma mín, Svava
Árnadóttir, unnu hlið við hlið að upp-
byggingunni. Afa var tíðrætt um það
á efri árum hversu mikla alúð amma
hafði lagt í vinnu sína og vandað öll
sín verk. Hún lést árið 1971 og afi
syrgði hana sárt, eins og kom fram í
útvarpsviðtali við hann fyrir fjórum
árum.
Við vorum báðir ljón. Vörðum það
sem við áttum, en vernduðum það um
leið. Stundum gustaði á milli okkar
afa og mátti vart sjá hvort hafði betur
þegar ljónin tvö voru ósammála um
eitthvað! Á níræðisafmælisdegi hans,
19. ágúst árið 2000, mætti hann eins
og alla aðra daga fyrir klukkan sjö að
morgni á Range Rovernum sínum,
lagði honum í stæðið sitt við Vatns-
stíginn og gekk hnarreistur inn í fyr-
irtæki sitt. Við félagarnir í hljóm-
sveitinni Furstunum og faðir minn
höfðum ákveðið að koma honum á
óvart og lékum fyrir hann afmælis-
sönginn í beinni útsendingu á Stöð 2.
Þá fyrst sá ég annað sem við áttum
sameiginlegt. Hvorugum leiddist
sviðsljósið og í viðtali við Þorgeir Ást-
valdsson varð afi ungur í annað sinn.
Ég bar alltaf mikla virðingu fyrir
afa mínum og mun gera það svo lengi
sem ég lifi. Hann var og er fyrir-
myndin mín, sá maður sem ég vil
helst líkjast. Ég er stoltur af að hafa
átt svona afa.
Kvöldið áður en hann kvaddi sat ég
við rúmstokk hans á Landspítalanum
og hélt í hönd hans. Ég gat sagt hon-
um það sem mig hafði svo oft langað
til að segja; hvað mér þætti vænt um
hann og virti. Afi vissi á þeirri stundu
að líf hans var að fjara út og sagði af
æðruleysi: ,,Nú er þetta að verða bú-
ið.“
Langri ævi er lokið og ég þakka afa
mínum samfylgdina, samstarfið og
vináttuna.
Guð geymi þig, afi minn, og blessi
minningu þína.
Geir Ólafsson.
Elsku afi. Það er undarlegt að
hugsa til þess að þú sért farinn frá
okkur og yfir í annan heim. Þú varst
alltaf svo glæsilegur, mikill húmoristi
og ávallt með svör á reiðum höndum.
Amma og afi voru gift í rúm 25 ár
og því var afi Ben eini móðurafinn
sem við systurnar höfum kynnst. En
mamma okkar missti pabba sinn að-
eins 17 ára gömul.
Við eigum margar góðar minning-
ar um hann afa okkar og rúmast þær
ekki allar hér en nokkrar standa þó
uppúr.
Gott dæmi um það hvað afi var
sniðugur var þegar Ásta og Þorgerð-
ur voru í pössun hjá ömmu og afa.
Var þá alltaf farið í fiskbúð til að
kaupa soðningu í hádegismatinn.
Ásta vildi nætursaltaða ýsu og Þor-
gerður nýja. Eitt sinn voru þær að
kýta um þetta og tók afi þá af skarið
og sagði að ýsan væri „ný-nætursölt-
uð“ og þar með voru allir sáttir.
Þegar við vorum litlar var afi oft að
fá okkur til að hrópa „Húrra!“ eins
hátt og við mögulega gátum og
fannst þá ömmu nóg um hávaðann í
okkur. Fyndnast var þó að Þorgerð-
ur var svo lítil að hún gat ekki sagt
húrra og úr varð „Húlla!“
Fyrir mörgum árum vorum við öll í
sumarhúsi úti í Þýskalandi. Vaknaði
Þorgerður (þá 4 ára) eldsnemma einn
morguninn og var enginn vaknaður
nema afi. Læddist hún inn til ömmu
og afa og fór að spjalla við hann. Sá
hún þar tennur í náttborðsskúffunni
hans, fannst það dálítið skrýtið og
spurði afa hvaða tennur þetta væru
eiginlega. Afi svaraði að bragði að
þetta væru „barnatennurnar“ hans!
Fannst henni rosalega sniðugt að
geyma barnatennurnar og trúði
þessu alveg.
Þegar Þórunn var í Ísaksskóla
sótti afi hana oft í skólann. Fóru þau
alltaf mismunandi leiðir heim og voru
þetta kallaðar „leynileiðirnar“. Setti
afi þá í „bláfjalla-gírinn“ og stundum
sögðust þau jafnvel hafa bakkað
heim.
Í gegnum árin hefur afi verið
ömmu mikil stoð og stytta, sérstak-
lega eftir hennar veikindi. Það verður
skrýtið að halda jólin án þín, elsku
afi, því þú og amma hafið alltaf verið
hjá okkur öll jól og áramót. Við mun-
um öll sakna þín og amma mun sakna
þín sérstaklega sárt, missir hennar
er mikill. Við munum hugsa vel um
ömmu fyrir þig.
Ásta Björg, Þorgerður og
Þórunn.
Fólk með ríka kímnigáfu nærir
samferðafólk sitt og lýsir upp til-
veruna. Kímnigáfa var aðalsmerki
Benedikts Ólafssonar. Benedikt var
mikið glæsimenni, bar aldurinn sér-
lega vel, var alltaf kátur og gat enda-
laust sagt gamansögur. Hann var
einstaklega barngóður, lagði sig eftir
að kynnast börnunum. Það eru ótal
sögur sem fara í gegnum hugann
þegar ég rifja upp heimsóknir þeirra
hjóna til okkar. Eitthvað snerist orð-
ið „langafi“ hjá eldri syni okkar Tyrf-
ingi og varð honum á að kalla hann
„afa langa“ sem Benedikt fannst al-
veg frábært og var hann aldrei kall-
aður annað eftir það. Einir yngri son-
ur okkar var aðeins 2ja ára þegar afi
langi tók upp á því að heilsa honum
með kveðjunni „þú hrausti sonur
þessa kalda lands“, þetta var kveðja
sem yljaði litlum dreng um hjarta-
rætur. Benedikt hafði ótrúlega þol-
inmæði að hlusta á börnin segja frá
og kom svo gjarnan með gamansög-
ur, t.d. að hann hefði líka æft íþróttir,
– hástökk en verið látinn hætta, því
hann stökk svo hátt að dómarinn
nennti ekki að bíða eftir að hann
kæmi niður. Hann hafði líka gaman
af að segja þeim hvað hann væri orð-
inn fjörgamall og lét gjarnan fylgja,
„þeir deyja ungir sem guðirnir elska,
lengi lifi Benedikt, húrra, húrra,
húrra“! Þetta vakti yfirleitt miklar
umræður hjá krökkunum þegar afi
langi var farinn. Þau voru öll sam-
mála um að þetta hlyti að vera mikill
misskilningur hjá afa, guð hlyti að
elska hann svo mikið að hann tímdi
bara ekki að láta hann deyja.
Benedikt var maður sem lifað hafði
tímanna tvenna. Þótt hann kysi frek-
ar að segja okkur gamansögur, þá
deildi hann líka með okkur erfiðum
minningum. Hann hafði kynnst mik-
illi fátækt, þekkti það að eiga vart til
hnífs og skeiðar. Fór til sjós aðeins 13
ára gamall. Það var skrýtið að hlusta
á þetta mikla snyrtimenni lýsa vos-
búð um borð, óþrifnaði og því hvernig
rottur átu sig inn í „matressurnar“ og
drápust og fundust ekki fyrr en kom-
ið var í land mánuðum seinna. Sorg-
ina þekkti hann líka, missti tvær eig-
inkonur. Fyrri eiginkonu sína missti
hann úr berklum, rúmlega tvítugur
frá tveimur dætrum sem voru á 1. og
2. ári. Hann lýsti því átakanlega þeg-
ar hann flutti sem vinnumaður út í
sveit með dóttur sína og dauðveika
barnshafandi eiginkonu í von um að
sveitin og næg mjólk myndu færa
eiginkonunni heilsuna á ný.
Benedikt varð oft tíðrætt um aldur
sinn og gerði óspart grín að. Ég man
að ég svaraði honum yfirleitt þannig
að ég héldi að hann yrði eilífur. Hann
var alltaf hress og leit alltaf út eins og
nýsleginn túskildingur. Í sumar
veiktist Benedikt alvarlega af
krabbameini og barðist hann hetju-
lega við veikindin. Það var ótrúlega
gaman að heimsækja hann á sjúkra-
húsið. Hann var fljótur að kynnast
stofufélögunum, „barnungum mönn-
um um sjötugt“. Það má eiginlega
segja að það hafi ríkt hálfgerð „partí-
stemning“ á stofunni og fór ég yfir-
leitt skellihlæjandi frá honum.
Enn á ný beitti hann kímnigáfunni
til að hughreysta sína nánustu. Eitt
sinn hringdum við í hann á spítalann
og vorum hissa að hann hefði ekki
fengið helgarleyfi, hann var fljótur til
svars, „veistu ekki að ég er andlegur
BENEDIKT
ÓLAFSSON