Morgunblaðið - 03.03.2004, Blaðsíða 27

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 3. MARS 2004 27
ÉG þakka Sigurði Bessasyni svör
hans í Morgunblaðinu laugardaginn
28. feb. sl. við grein
minni í blaðinu 19.
febr. sl. Ég get tekið
undir það að þegar
tveir kjarasamningar
eru bornir saman sé
mikilvægt að þeir séu
um sambærilega hluti.
Ég er ósamála þér
Sigurður þegar þú
segir að samningur við
starfsmenn Öryggis-
miðstöðvarinnar sé
formlega mjög ólíkur
samningi við starfs-
menn Securitas, að
ekki sé hægt að bera þá saman.
Það er og verður alltaf erfitt að
bera saman samninga þegar aðeins
annar sér dagsins ljós en hinn ekki.
Ef að ég ber saman það sem ég veit
um þá báða það er launatöflurnar
þá er uppsetning þeirra alveg eins,
sama 39% vaktaálagið fyrir nætur-
vinnu, en eini munurinn á þeim eru
tölurnar sem í flokkunum standa.
Annað dæmi: í 8. kafla í sérsamn-
ingi Securitas kafli 8.3 stendur
„Starfsmenn skulu að auki fá 48, 84
eða 96 klst. frí að vetri miðað við
fullt starf, en hlutfallslega sé um
hlutastarf að ræða. 96 klst. vetr-
arorlofs njóta aðeins þeir starfs-
menn sem starfað hafa hjá fyr-
irtækinu sex ár eða lengur. 84 klst.
þeir starfsmenn sem starfað hafa
þar í fjögur ár en 48 klst. þeir
starfsmenn sem starfað hafa þar í
tvö ár. Hafa skal samráð við hlut-
eigandi starfsmann um úttekt frí-
daga.“ Hjá Öryggismiðstöðinni tek-
ur fjögur ár að fá þessi réttindi. Á
þessu tvennu sést að Efling og Ör-
yggismiðstöðin hafa tekið samning
Securitas og fært hann í nútíma
horf. Að fela það undir þeim for-
merkjum að hann sé vinnustaða-
samningur en hinn ekki það kaupi
ég ekki.
Mér sýnist ein
helsta röksemd þín
Sigurður fyrir betri
samningi starfsmanna
Öryggismiðstöðv-
arinnar vera sú að Ör-
yggismiðstöðin sé ekki
innan Samtaka at-
vinnulífsins og þar af
leiðandi sé samningur
starfsmanna þess við
eigendur „frjálsir“ og
betri (hærri). Mein-
arðu virkilega með
þessu að það sé óþarft
með öllu að stéttarfélagið (félög)
komi að samningsgerð?
Ég vil einnig leiðrétta þig Sig-
urður í því að launakerfi Securitas
og Öryggismiðstöðvarinnar er ekki
byggt upp á ólíkan hátt að mínum
dómi. Launakerfið, sem unnið er
eftir hjá Securitas byggist á hinni
opinberu launatöflu grunnlauna
eins og hjá Öryggismiðstöðinni, en
ekki á bónuskerfum eins og þú seg-
ir. Bókun IV í síðasta launasamn-
ingi hljómar svona: „Með vísan til
bókunar um bónusgreiðslur sem
gerð var með samkomulagi vegna
kjarasamninga 1997, er það sameig-
inlegur skilningur aðila að ein-
staklingsbundnar bónusgreiðslur
vegna fastráðningar 8.764 kr. verði
felldar niður í tengslum við hækkun
vaktaálags 20. febrúar 2000.
Það að fyrirtækið greiði ef til vill
einhverjum starfsmanna sinna ein-
hvern bónus sem ekki er skráður í
kjarasamningi getur ekki talist til
álagsgreiðslna byggðra ofan á
grunnlaunin. Það á enginn starfs-
maður rétt á bónus samkvæmt
kjarasamningi. Það er svo allt ann-
að mál og að mínu mati graf-
alvarlegt að þeir sem fá bónus
skulu ekki fá vaktaálg 39% ofan á
hann eins og grunnlaunin. Sú hugs-
un kemur fram í hugann að fyr-
irtæki sem eru með greiðslur utan
kjarasamninga geri það í þeim eina
tilgangi að geta kippt þeim í burtu
þóknist þeim það, einnig sloppið við
vaktaálagið þannig að Verkalýðs-
félagið geti ekki komið þar nærri.
Ég er sammála þér í því Sigurður
að menn geta alltaf verið óánægðir
með samninga og þá ekki síst
vaktaálagið 39%. Ég spurði í bréfi
mínu hvort samninganefndin muni
beita sér fyrir hækkun á % álagi til
samræmis við önnur stéttarfélög
innan Eflingar? Þessu svaraðirðu
ekki. Samtök atvinnulífsins hafa
engin rök fyrir því að mínum dómi
að greiða ekki sömu vakta% til Sec-
uritasstarfsmanna og annara laun-
þega innan stéttarfélagsins.
Þessi skrif mín eru ábending til
samningamanna Eflingar um að
hvika hvergi frá réttlátum kröfum
launþega sem verst eru settir
launalega í þjóðfélaginu.
Sigurður, þú segir að að lokum
megi geta þess að það var mikil
óánægja með kjarasamning Sec-
uritas meðal starfsmanna fyrir
samningsárið 2000. Óánægjan er
þar enn.
Um samningamál öryggis-
varða hjá Eflingu stéttarfélagi
Björn Kristmundsson svarar
Sigurði Bessasyni ’Það er og verður alltaferfitt að bera saman
samninga þegar aðeins
annar sér dagsins ljós
en hinn ekki.‘
Björn Kristmundsson
Höfundur er öryggisvörður.
ÝMSIR talsmenn Sjálfstæð-
isflokksins tala mjög fjálglega um
stjórnarforustutímabil Sjálfstæð-
isflokksins frá 1991 og segja, að
aldrei hafi verið annar eins upp-
gangur á Íslandi, aldrei hafi verið
eins mikill hagvöxtur. Slíkar yfirlýs-
ingar má t.d. heyra
reglulega hjá tals-
manni Sjálfstæð-
isflokksins á Útvarpi
Sögu. En er þetta
rétt? Svarið er nei.
Undanfarin ár hefur
að vísu verið góðæri
hér á landi. En þó hef-
ur hagvöxtur aðeins
verið hóflegur miðað
við fyrri hagvaxt-
arskeið. Á tímabilinu
1991–1995 var enginn
hagvöxtur hér á landi
enda hafði þá verið
samdráttur í aflaheimildum, allt frá
1988. Eftir 1995 byrjaði uppsveifla
hér, sem hélst í hendur við almenna
uppsveiflu efnahagslífs Vest-
urlanda. En ef litið er á hagvöxt á
Íslandi 1996–2000 í samanburði við
önnur OECD-ríki kemur í ljós, að
hagvöxturinn hér á þessum tíma er
aðeins nálægt meðallagi hagvaxtar
OECD-þjóða. Á þessu tímabili er
Ísland í 7. sæti OECD-ríkja að því
er hagvöxt varðar.
Slakur hagvöxtur 1991–2002
Ef litið er á hagvöxt áratugarins
1991–2002, þ.e. áratugar stjórn-
arforustu Sjálfstæðisflokksins, kem-
ur í ljós, að meðaltalshagvöxtur á
ári á mann er tæp 2% á þessu tíma-
bili. Á þessum áratug er hagvöxtur
á Íslandi slakur miðað við hagvöxt
annarra OECD-þjóða. Ísland er í
16. sæti OECD-ríkja á þessu tíma-
bili! Af þessu sést, að það stenst
ekki, sem talsmenn Sjálfstæð-
isflokksins hafa sagt, að hér hafi þá
verið meiri uppgangstími en áður
og meiri hagvöxtur en í öðrum ríkj-
um OECD. Staðreyndir leiða allt
annað í ljós.
Mestur uppgangur
1971–1980
Það þarf að fara allt
aftur til tímabilsins
1971–1980 til þess að
finna mesta uppgangs-
tímann í efnahags-
málum. En á því tíma-
bili jókst hagvöxtur um
rúm 5%, þ.e. meðaltals-
hagvöxtur á ári á
mann. Og á því tímabili
jókst kaupmáttur um
5,7% á ári, þ.e. kaup-
máttur ráðstöf-
unartekna á mann, meðalbreyting á
ári. En kaupmáttur ráðstöf-
unartekna sl. áratug (1991–2002),
þ.e. meðalbreyting á ári á mann,
hefur aðeins aukist um 1,8%. Er
það miklu minni aukning en á ára-
tugnum 1971–1980. Þetta eru stað-
reyndir málsins. Sjá nánar á heima-
síðu minni: www.gudmundsson.net.
Goðsögnin um afrek Sjálfstæð-
isflokksins í efnahagsmálum á
stjórnartíma flokksins frá 1991
stenst því ekki. (Tölur um hagvöxt
og aukningu kaupmáttar eru byggð-
ar á skýrslu Stefáns Ólafssonar pró-
fessors frá 2003.)
Hver kom með frelsi?
Talsmenn Sjálfstæðisflokksins
guma einnig mikið af því, að Sjálf-
stæðisflokkurinn hafi innleitt frelsið
í íslenskt viðskiptalíf. En það er
einnig rangt. Það var EES-
samningurinn sem færði okkur
frelsið. Ég segi ekki, að við höfum
fengið EES-samninginn sendan á
telefaxi frá Brussel. En frelsið kom
alla vega frá Brussel, þ.e. frá Evr-
ópusambandinu. Sjálfstæðisflokk-
urinn var í fyrstu algerlega á móti
því, að Ísland gerðist aðili að EES,
og ef Sjálfstæðisflokkurinn hefði
mátt ráða værum við ekki aðilar að
EES-samningnum. Það þurfti harða
baráttu á Alþingi til þess að koma
EES-samningnum í gegnum þingið.
Alþýðuflokkurinn hafði forustu í
baráttunni fyrir aðild Íslands að
EES og hafði sigur í þeirri baráttu.
Einkavæðing bankanna
Sjálfstæðisflokkurinn má hins vegar
þakka sér einkavæðingu bankanna
enda þótt ekki megi á milli sjá hvor
stjórnarflokkanna hafi verið ólmari
í þá einkavæðingu. Framsókn, áður
flokkur samvinnustefnunnar, hefur
keppst við að koma bönkunum í
einkaeign. Einkavæðingin er efni í
aðra grein og verður fjallað um
hana síðar.
Goðsögnin um afrek Sjálf-
stæðisflokksins stenst ekki
Björgvin Guðmundsson fjallar
um sögu efnahagsmála
Björgvin Guðmundsson
’Það stenst ekki, semtalsmenn Sjálfstæðis-
flokksins hafa sagt, að
hér hafi þá verið meiri
uppgangstími en áður
og meiri hagvöxtur en í
öðrum ríkjum OECD.‘
Höfundur er viðskiptafræðingur.
NÝLEGA svaraði heilbrigð-
isráðherra eftirfarandi spurn-
ingum frá undirrit-
aðri um málefni
heilabilaðra á Íslandi:
1. Hversu margir
heilabilaðir ein-
staklingar hafa verið
á biðlista eftir viðeig-
andi dvalarrými,
skipt eftir árum frá
árinu 2000?
2. Hefur verið grip-
ið til sérstakra ráð-
stafana til að stytta
biðlistana? Ef svo er,
til hvaða ráðstafana?
3. Hvaða stuðn-
ingur stendur til boða
þeim aðstandendum
sem annast heilabil-
aða í heimahúsum?
4. Hefur verið met-
ið hver áhrif ónógt
dvalarrými hefur á
atvinnuþátttöku og
heilsufar aðstandenda sem annast
heilabilaða í heimahúsum?
Aðstæður á heimilum
Stefna íslenskra heilbrigðisyf-
irvalda er að gera öldruðum fært
að dvelja á heimilum sínum eins
lengi og kostur er og auka og
bæta stoðþjónustu til að það sé
gerlegt. Það er dýrmætt fyrir
heilabilaða, en algengur fylgifiskur
þess sjúkdóms er óöryggi og
hræðsla sjúklingsins við nýtt,
ókunnugt umhverfi. Slík úrræði
hljóta þó ætíð að byggjast á að
fyrir hendi séu viðunandi að-
stæður, ekki einungis fyrir þann
sjúka heldur einnig fyrir aðstand-
endur viðkomandi, sem takast á
hendur umönnunar- og gæslu-
hlutverk. Mat á getu sjúklingsins
og aðstæðum er erfitt og vanda-
samt, ekki síst þar sem sjúklingar
segjast gjarnan færari og frískari
en raun er á og aðeins þeir sem
umgangast viðkomandi náið, vita
betur.
Ólafur Ólafsson, fyrrverandi
landlæknir, skrifar grein í Morg-
unblaðið nýlega þar sem hann lýs-
ir m.a. aðstæðum nokkurra ein-
staklinga sem stríða við heilabilun
og búa í heimahúsum. Lýsing
Ólafs kemur heim og saman við
upplýsingar fleiri aðstandenda,
sem líkt og lýst er í greininni
verða fyrir miklu andlegu og lík-
amlegu álagi, missa úr vinnu og
hætta á atvinnumissi vegna fjar-
vista við umönnun ættingja eða
maka. Einnig eru makar oft, eðli
málsins samkvæmt, sjálfir aldraðir
og heilsuveilir og eiga því óhægt
um vik að takast á hendur umönn-
unina.
Viðeigandi vistunarúrræði
Meðal þess sem fram
kom í svörum heil-
brigðisráðherra var að
365 einstaklingar hafa
verið metnir í brýnni
þörf eftir viðeigandi
vistunarúrræði og að
ekki er sundurgreint
við skráningu hvort
um heilabilaðan ein-
stakling er að ræða
eða vistunarþörf af
öðrum orsökum. Jafn-
framt að Alzheimer-
sjúklingar eru vistaðir
með öðrum öldruðum
sem oft á tíðum er af-
ar óheppilegt vegna
truflandi sjúkdóms-
einkenna Alzheim-
ersjúklinga.
Í fréttum þriðju-
dagskvöldið 24. febr-
úar kom fram hjá for-
stöðukonu Sóltúns að þó
vistunarrýmum fyrir aldraða væri
fjölgað fækkaði ekki á biðlistum
vegna þess að verið væri að loka
sjúkradeildum og einstaklingar
þaðan tækju þau nýju pláss sem
stæðu til boða.
Hækkaður meðalaldur –
fleiri heilabilaðir
Það eru ekki fréttir að íslenska
þjóðin sé að eldast. Eitt af því sem
fylgir hækkuðum aldri er fjölgun
heilabilaðra en samkvæmt fréttum
nýverið óttast breskir og banda-
rískir sérfræðingar að Alzheimer-
faraldur muni ganga yfir heiminn
á næstu áratugum. Þeir spá því að
árið 2050 muni Alzheimer-sjúkum
hafa fjölgað um 150% frá því sem
nú er. Talið er að elliglöp geri vart
við sig hjá einum af hverjum fimm
einstaklingum eftir áttrætt.
Það er skömm að því hvernig
málefnum aldraðra og fárveikra
einstaklinga er sinnt í þessu vel-
ferðarsamfélagi sem Ísland á að
heita. Eða treystir einhver sér til
að halda því fram að sómasamlegt
sé að fárveikur, óttasleginn ein-
staklingur sé látinn bíða mánuðum
saman eftir viðeigandi vistun?
Samkvæmt upplýsingum ráðherra
eru það 365 einstaklingar sem
þannig er ástatt um í dag. Fagfólk
hefur lagt til úrræði en á þau er
ekki hlustað. Það telst líklega of
dýrt.
Og sjúklingarnir
bíða …
Anna Kristín Gunnarsdóttir
skrifar um biðlista fyrir
heilabilaða
Anna Kristín
Gunnarsdóttir
’Fagfólk hefurlagt til úrræði
en á þau er ekki
hlustað.‘
Höfundur er alþingismaður Samfylk-
ingarinnar í norðvesturkjördæmi.
ÞAR sem starfsmenn Hafrann-
sóknastofnunar, Gísli Víkingsson og
Droplaug Ólafsdóttir, telja sig þurfa
að draga fram kjarna
málsins varðandi
„hrefnurannsóknir og
hvalaskoðun“ sam-
anber grein þeirra í
Morgunblaðinu mánu-
daginn 1. mars vil ég
fyrir hönd Hvalaskoð-
unarsamtaka Íslands
taka fram eftirfarandi:
Kjarni málsins er
þessi: Loforð voru
svikin. Það skiptir í
raun engu hvort veið-
arnar fóru fram á öðr-
um tímum en þegar
hvalaskoðun var í gangi eða hvort
bátarnir voru annars staðar þegar
dýrin voru veidd. Áður
en veiðarnar hófust
voru gefin loforð um að
ekki yrði veitt innan
hvalaskoðunarsvæða.
Þau loforð voru einfald-
lega svikin.
Gísli og Droplaug
vísa í mismunandi túlk-
un á svæðum, toga þau
til og túlka sér í vil. Lof-
orð eru ekki teygjanleg,
þau skulu einfaldlega
standa.
Að endingu um
svikin loforð
Ásbjörn Björgvinsson skrifar
um hvalveiðar og hvalaskoðun
Ásbjörn Björgvinsson
’Áður en veiðarnar hóf-ust voru gefin loforð um
að ekki yrði veitt innan
hvalaskoðunarsvæða.‘
Höfundur er formaður
Hvalaskoðunarsamtaka Íslands.