Morgunblaðið - 10.03.2004, Blaðsíða 24

UMRÆÐAN
24 MIÐVIKUDAGUR 10. MARS 2004 MORGUNBLAÐIÐ
UNDANFARIN ár hefur rík-
isstjórnin undir forystu Sjálfstæð-
isflokksins ausið peningum í
menntakerfið. Þrátt fyrir það hrópa
vinstrimenn á enn meiri fjáraustur
til þess að jafna megi einhver hlut-
föll á við erlend ríki. Eins og í svo
mörgum málum snúast tillögur
vinstrimanna fyrst og fremst um
aukin útgjöld rík-
isvaldsins.
Opinn mennta-
málahópur Heimdallar
hefur að undanförnu
unnið að tillögum fé-
lagsins í menntamálum
sem kynntar voru Þor-
gerði Katrínu Gunn-
arsdóttur mennta-
málaráðherra
þriðjudaginn 9. mars. Í
honum sátu sjálfstæð-
ismenn á öllum skóla-
stigum, nema leik-
skólastiginu, bæði úr
einkareknum og op-
inberum skólum, sem og nokkrir er
lokið hafa námi. Tillögurnar voru
uppsettar á glæsilegu dagatali er
nær út árið 2004 og má nálgast í
heild sinni á vefsíðu félagsins,
Frelsi.is. Telur félagið að bæta megi
menntun hérlendis með auknu frelsi
og er rétt að tæpa á nokkrum atrið-
um.
Til þess að tryggja mikilvæga
samkeppni á menntasviðinu er nauð-
synlegt að innleiða einkarekstur á
öllum skólastigum. Bæta má þjón-
ustu og nýtingu á fjármunum með
gerð þjónustusamninga við einka-
aðila. Auk þess er nýsköpun og
gróska meiri í einkarekstri en mið-
stýrðum rekstri hins opinbera.
Ein helstu rök andstæðinga
einkarekstursins eru þau að slíkar
stofnanir geti farið í gjaldþrot. Þau
rök eru í raun helstu rökin fyrir
einkarekstri. Ábyrgð rekstrar- og
þjónustuaðila í einkarekstri er mun
skýrari en opinberra aðila. Við
gjaldþrot er skipt um rekstraraðila
eða endurskipulagt enda augljóst að
ekki var allt í lagi. Í op-
inberum rekstri er
mögulegt að reka allt í
mínus jafnvel mörg ár í
röð, ríkissjóður borgar
hvort eð er reikning-
inn.
Samræmd próf á
framhaldsskólastigi
ber að afnema áður en
þau koma til fullra
framkvæmda. Prófin
eru fyrst og fremst lög-
uð að vafasömum þörf-
um háskóla varðandi
inntökuskilyrði. Hafi
háskólar nauðsyn fyrir
slík skilyrði er skynsamlegra að þeir
haldi inntökupróf sem þeir geta lag-
að að eigin þörfum og nemendur
geta menntað sig í samræmi við.
Prófin eru líkleg til þess að steypa
framhaldsskólana í sama mót. Einn-
ig eru þau slæmur mælikvarði á
þekkingu og getu nemenda svo vægt
sé til orða tekið.
Grunnskólamenntun grundvallast
fyrst og fremst á tveim greind-
arsviðum, málgreind og rök- og
stærðfræðigreind. Allir vita að gáfur
manna eru á mun fleiri sviðum en
þessum tveim. Þrátt fyrir að annars
konar nám fái inni í skólum landsins,
svo sem verk- og listnám er vægi
þess lítið á grunnskólastigi. Mennta-
kerfið mismunar einstaklingum fyrir
að hafa áhuga á öðrum sviðum en
málhæfni og stærðfræði. Ennfremur
eru kostir kennsluaðferða er miðast
út frá fjölgreindarkenningum ekki
nýttir sem skyldi. Til þess að bæta
kennslu þarf að afnema samræmd
próf og rýmka aðalnámskrár tals-
vert. Í kjölfar þess geta fagaðilar
mótað námið út frá þörfum ein-
staklinganna í stað þess að steypa þá
alla í sama mót.
Þegar að styttingu náms til stúd-
entsprófs kemur er nauðsynlegt að
hafa í huga þarfir nemenda og fag-
leg sjónarmið. Líklegt má þykja að
með auknu svigrúmi nemenda til
þess að ákvarða um eigið nám megi
draga talsvert úr brottfalli. Fólk
sækist fremur eftir því sem það hef-
ur áhuga á og stendur sig betur í því.
Staðlaðar námseiningar sem eru
hagkvæmar vegna kerfisskipulags
eiga ekki að ganga fyrir þörfum ein-
staklinganna. Skólar eiga að vera
staðir þar sem nemendur læra það
sem þeir helst vilja vita en ekki það
sem við höldum að þeir vilji.
Hin síþreytta tillaga vinstrimanna
um aukin útgjöld er jafnólíkleg til
þess að bæta menntun hérlendis og
tillögur Heimdallar og Sjálfstæð-
isflokksins eru til þess fallnar að
bæta hana. Félagið hvetur mennta-
málaráðherra til þess að fylgja til-
lögunum eftir og auka frelsi í
menntamálum.
Aukið frelsi í menntamálum
Kristinn Már Ársælsson skrifar
um menntamál ’Ábyrgð rekstrar- ogþjónustuaðila í einka-
rekstri er mun skýrari
en opinberra aðila.‘
Kristinn Már
Ársælsson
Höfundur er ritstjóri Frelsi.is og
stjórnarmaður í Heimdalli.
Í SKÝRSLU frá GJ Fjár-
málaráðgjöf, þar sem borið var
saman verð á 27 þjónustuliðum
banka og sparisjóða á Norðurlönd-
unum, kom fram að verð var lægst
á Íslandi í 23 tilvikum. Þegar bor-
in var saman notkun
„meðalviðskiptavinar“
á Íslandi annars veg-
ar og í Danmörku,
Noregi og Svíþjóð
hins vegar kom í ljós
að hann þyrfti að
borga minna á Íslandi
en hinum löndunum
að meðaltali.
Miðað var við
verðskrár bankanna,
sem eru opinberar, og
notkun meðalvið-
skiptavinar í íslensk-
um bönkum, sam-
kvæmt gögnum frá
þeim. Þjónustan sem
verið er að skoða er
mismunandi, en reynt
var að láta erlendu
bankana njóta vafans
í hvívetna. T.d. var
ekki tekið tillit til
þess að millifærslur taka
skemmstan tíma á Íslandi.
Um er að ræða einfalda verð-
könnun og er skýrslan afar
gegnsæ. Sjá má allar tölur sem
notast er við aftast í skýrslunni, í
töfluviðaukum. Kannað var verð á
27 þjónustuliðum og það réð helst
vali þeirra hversu auðvelt var að
bera þá saman. Um var að ræða
kostnað tengdan tékkanotkun,
reikningsyfirlitum, debetkortum,
viðskiptum hjá gjaldkera, net-
banka og símabanka. Ekki voru
t.d. athuguð gjöld vegna kredit-
korta eða lántöku. Erfiðara er að
bera þetta tvennt saman á milli
landa og eðlilegra er að mati GJ
Fjármálaráðgjafar að athuga lán-
tökugjöld í tengslum við könnun á
lánakjörum í heild, þar sem vextir
eru einnig teknir til skoðunar.
Engin gagnrýni hefur komið
fram á skýrsluna sem
staðist hefur skoðun.
Öllum ætti að vera í
lófa lagið að kanna
verðforsendur skýrsl-
unnar og sjá hvort
þær standast. Reynt
hefur verið að vísa til
annarra talna til þess
að grafa undan
skýrslunni, en þegar
betur hefur verið að
gáð fjalla þær tölur
ekki um verð á um-
ræddum þjón-
ustuliðum, heldur
heildartekjur af allri
þjónustu bankanna,
meira að segja þjón-
ustu við fyrirtæki.
Eins og flestum
ætti að vera ljóst þarf
að vera um sömu
þjónustu að ræða, til
þess að hægt sé að bera saman
mismunandi tölur. Einnig er ekki
hægt að bera saman verð og
tekjur í banka, ekki fremur en
hægt er að bera saman verð á
mjólkurlítra og veltu í mjólkursölu
hjá matvörubúð. Hægt er að nálg-
ast skýrsluna á vefsíðu Samtaka
banka og verðbréfafyrirtækja,
www.sbv.is.
Skýrsla um
þjónustugjöld
Hjalti Baldursson skrifar um
þjónustugjöld fjármálastofnana
’Um er að ræðaeinfalda verð-
könnun og er
skýrslan afar
gegnsæ.‘
Höfundur er fjármálaráðgjafi hjá GJ
Fjármálaráðgjöf.
Hjalti Baldursson
NÚ hefur þingflokkur Samfylk-
ingarinnar lýst því yfir að þeir séu
andvígir ákvæði til bráðabirgða í
lagafrumvarpi umhverfisráðherra
um verndun Mývatns og Laxár.
Það kemur svosem engum á óvart
að flokkur sem virðist
ekki hafa pólitíska
stefnu eða sannfæringu
sé búinn að setja fing-
urinn upp, kanna vind-
áttina og hefur ákveðið
að elta almenningsálitið
í þessu máli eins og öðr-
um.
Fulltrúar flokksins, í
umræðum á Alþingi,
telja enga ástæðu til
þess að ganga á svig við
samkomulag landeig-
enda, forsvarsmanna
virkjunarinnar og
stjórnvalda frá 1973.
Það er athyglisvert
þegar að í fyrstu grein
umrædds sam-
komulags kemur fram
að það þarf samþykki
landeigendafélagsins
fyrir breytingum á
virkjunum í Laxá sem
leiða til hækkunar á
vatnsborði árinnar. Nú
þegar umhverfisráðherra leggur
fram lagafrumvarp sem ætlað er að
lögfesta þetta ákvæði samningsins
leggst Samfylkingin gegn því og seg-
ir það ganga á svig við samninginn.
Hvers vegna skyldu þeir vera á
móti? Rökin fyrir andstöðunni halda
ekki þegar frumvarpið annars vegar
og samkomulagið frá 1973 hins vegar
eru lesin saman. Önnur rök sem þeir
koma með eru að Landsvirkjun hafi
ekki sýnt fram á að leggja þurfi af
Laxárvirkjun vegna sandburðar og
að rannsóknir skorti á sandinum og
hvernig hefta megi sandburð í ána.
Þegar frumvarpið er lesið þá kem-
ur þar fram að stíflan verður ekki
hækkuð án undangengins umhverf-
ismats, samþykkis sveitarfélagsins,
samþykkis landeigenda og sam-
þykkis umhverfisstofnunar. Lög um
umhverfismat eiga að tryggja að
þegar farið er í framkvæmdir sem
þessar liggi fyrir rannsóknir á áhrif-
um framkvæmdanna á umhverfið.
Það er svo Skipulagsstofnun sem fer
yfir umhverfismatið og vegur og
metur þau rannsóknargögn sem fyr-
ir liggja. Þingmenn
Samfylkingarinnar
vantreysta greinilega
Skipulagsstofnun og
telja sig mun færari að
vega og meta þau
rannsóknargögn sem
út úr umhverfismati
koma. Ég hef reyndar
ákveðnar efasemdir
um færni þeirra í ljósi
þess að þeir virðast
ófærir um að lesa sam-
an frumvarpið og
samninginn frá 1973,
og varla gengur þeim
þá betur að lesa rann-
sóknir um sand og
sandburð í Laxá og
áhrif sands á vélar
Laxárvirkjunar.
Umhverfisstofnun
þarf að lokum aðveita
leyfi sitt fyrir fram-
kvæmdunum þar sem
framkvæmdin er á
vernduðu svæði. Hvers
vegna er Samfylkingin á móti? Er
það vegna þess að þeir treysta þess-
um aðilum ekki? Vilja þeir frekar að
Alþingi geti veitt heimild fyrir hækk-
un stíflunnar án þess að þessar stofn-
anir og þessir aðilar komi að málinu?
Eða eru þeir bara að elta almenn-
ingsálitið eins og þeir halda að það
sé?
Í enn einu málinu verður þjóðin
vitni að því að Samfylkingin er
stefnulaust rekald sem hagar sér
eins og þeir halda að vindurinn blási
hverju sinni.
Samfylkingin og
almenningsálitið
G. Valdimar Valdemarsson
skrifar um Laxárvirkjun
G. Valdimar
Valdemarsson
’Í enn einu mál-inu verður þjóð-
in vitni að því að
Samfylkingin er
stefnulaust rek-
ald …‘
Höfundur er formaður mál-
efnanefndar miðstjórnar Framsókn-
arflokksins.
ÞAÐ eru mikil tímamót í hafna-
málum á höfuðborgarsvæðinu að
Reykjavíkurhöfn, Grundartanga-
höfn, Akraneshöfn og Borgarnes-
höfn sameinist í eitt fyrirtæki um
næstu áramót. Miklar breytingar
hafa orðið á starfsumhverfi hafna
hér á landi undanfarin misseri og
með nýjum hafnalögum sem tóku
gildi um mitt síðasta ár og koma að
fullu til framkvæmda
á miðju þessu ári, var
ljóst að hafnir myndu
leita leiða til að endur-
skipuleggja rekstur
sinn og ná fram eins
mikilli hagkvæmni og
unnt er. Markmiðin
með sameiningu þess-
ara hafna eru:
 Að sameinað fyr-
irtæki verði stærra
og öflugra í breyttu
samkeppn-
isumhverfi.
 Að hagræðing verði
í rekstri.
 Að skapa ný sóknarfæri í upp-
byggingu þjónustu og atvinnu-
rekstri á svæðinu.
 Að tryggja viðskiptaaðilum hafn-
arinnar góða og hagkvæma þjón-
ustu á þeim hafnarsvæðum sem
rekin verða af fyrirtækinu.
Stefna hins nýja hafnarfyr-
irtækis verður að byggja upp og
reka öfluga höfn á starfssvæði fé-
lagsins. Í viljayfirlýsingu sveit-
arstjórnanna sem standa að rekstri
hafnanna fjögurra segir m.a.:
„Skipulagsáform hafnanna verði
endurskoðuð þannig að hætt verði
við fyrirhugaða hafnargerð í Geld-
inganesi, en uppbygging Grund-
artangahafnar miðuð við að taka
við þeirri starfsemi sem þar var
fyrirhuguð. Akraneshöfn verði efld
sem fiskihöfn. Reykjavíkurhöfn
verði áfram þróuð sem fjölbreytt
inn- og útflutningshöfn og þá verði
enn frekar unnið að því að auka
hlutdeild skemmtiferðaskipa og
bæta aðstöðu til móttöku þeirra í
Reykjavíkurhöfn. Í Borgarneshöfn
mun áfram verða viðlega og að-
staða fyrir smábáta.“
En ávinningurinn af sameining-
unni er ekki einungis rekstr-
arlegur. Skipulagsleg áhrif þess-
arar sameiningar eru gífurleg, í
Reykjavík en einnig í sveitarfélög-
unum norðan Hval-
fjarðar. Hér í borginni
liggur beinast við að
horfa til Geldinganess.
Í tvennum und-
anförnum borgar-
stjórnarkosningum
hefur verið tekist hart
á um skipulag þess
svæðis. Geldinganes
var skilgreint sem
hafnarsvæði í Að-
alskipulagi borg-
arinnar árið 1984, þeg-
ar sjálfstæðismenn
voru hér í meirihluta.
Meirihluti Reykjavík-
urlistans hefur lagt áherslu á að
Reykjavíkurhöfn, sem lífæð efna-
hags- og atvinnulífs í borginni,
þurfi að eiga sér þróunarmöguleika
til framtíðar. Þess vegna væri
hvorki skynsamlegt né ábyrgt að
svipta höfninni þeim möguleikum
nema hafa aðrar lausnir í sjónmáli.
Nú eygjum við nýja og betri mögu-
leika í þeim efnum í samstarfi við
aðrar hafnir við norðanverðan
Faxaflóa. Það eru mikil tíðindi og
góð sem ástæða er til að fagna.
Undir forystu Reykjavíkurlistans
verður skipulag Geldinganess nú
tekið til endur-skoðunar, í því
augnamiði að þar þróist blönduð
byggð með áherslu á íbúðabyggð
og atvinnustarfsemi.
Annar mikilvægur flötur á sam-
einingu hafnanna er að hún undir-
strikar að Hvalfjarðargöng hafa
sameinað Reykjavík og byggð
norðan Hvalfjarðar í eitt atvinnu-
og búsetusvæði og lagning Sunda-
brautar mun leiða til enn frekari
áhrifa í þá átt. Sú þróun kallar á
breytt viðhorf og aðgerðir sveitar-
félaga m.a. með tilliti til skipulags
svæðisins og þjónustu. Sveit-
arfélögin sem nú hafa ákveðið að
sameinast um hafnarekstur munu
vinna að því að undirbúningi við
lagningu Sundabrautar verði hrað-
að og stuðla að framgangi þess
verkefnis, en engum blöðum er um
það að fletta að sú framkvæmd
mun skipta miklu máli fyrir rekst-
ur hafnanna, á sama hátt og hún
mun bæta aðgengi að höfuðborg-
inni og sérstaklega miðborg
Reykjavíkur. Samgöngubæturnar
sem felast í Sundabraut munu bæði
koma sér vel fyrir íbúa höfuðborg-
arsvæðisins en einnig og ekki síður
fyrir þá sem eiga erindi til borg-
arinnar frá Norður- og Vest-
urlandi.
Ástæða er til að gleðjast yfir
þeirri framsýni og frumkvæði sem
felst í viljayfirlýsingunni um sam-
einingu hafnanna og ég vil sér-
staklega þakka þeim sem tóku þátt
í undirbúningi málsins fyrir þeirra
framlag. Það eru sannarlega tíma-
mót í hafnamálum höfuðborg-
arsvæðisins og skipulagsmálum
Reykjavíkur.
Tímamót í hafnamálum
Árni Þór Sigurðsson skrifar um
borgarmál ’Það eru sannarlegatímamót í hafnamálum
höfuðborgarsvæðisins
og skipulagsmálum
Reykjavíkur.‘
Árni Þór
Sigurðsson
Höfundur er forseti borgarstjórnar
og formaður hafnastjórnar Reykja-
víkur.