Morgunblaðið - 11.03.2004, Blaðsíða 10

FRÉTTIR
10 FIMMTUDAGUR 11. MARS 2004 MORGUNBLAÐIÐ
HALLDÓR Ásgrímsson utanríkis-
ráðherra sagði á Alþingi í gær að
verið væri að kanna í ráðuneytinu
hvort einhverjir möguleikar væru
á því að fá rúmlega tvítugan ís-
lenskan ríkisborgara, Aron Pálma
Ágústsson, framseldan hingað til
lands frá Texas í Bandaríkjunum
af mannúðarástæðum. Aron var
fjórtán ára gamall þegar hann var
dæmdur í tíu ára fangelsi í Houst-
on í Texas, fyrir kynferðisbrot
gagnvart ungum dreng, sem hann
átti að hafa framið er hann var ell-
efu ára. Hann er nú laus úr haldi
en er á skilorði og sætir ströngu
eftirliti. Utanríkisráðherra sagði
þetta mál allt hið furðulegasta og
kvaðst mjög ósáttur við samskiptin
við ríkið Texas út af þessu máli.
Talsmenn allra stjórnmála-
flokka, sem þátt tóku í umræðunni,
fögnuðu því að ráðherra hygðist
beita sér áfram í þessu máli. Þeir
átöldu þá málsmeðferð sem Aron
hefði fengið í Bandaríkjunum og
hvöttu til þess að hann yrði fram-
seldur hingað til lands af mann-
úðarástæðum.
„Meðferð máls hins unga Íslend-
ings, Arons Pálma Ágústssonar,
hefur vakið undrun og hrylling
allra þeirra sem fylgst hafa með
þessu máli,“ sagði Einar K. Guð-
finnsson, formaður þingflokks
sjálfstæðismanna. Magnús Þór
Hafsteinsson, þingflokksformaður
Frjálslynda flokksins, sagði að
meðferð sú sem ungi maðurinn
hefði fengið í Texas væri ótrúleg
sorgarsaga og fram kom í máli
Margrétar Frímannsdóttur, þing-
flokksformanns Samfylkingarinn-
ar, að samskiptin við ríkið Texas í
þessu máli væru fyrir neðan allar
hellur og ekki sæmandi. Þá sagði
Þuríður Backman, þingmaður
Vinstrihreyfingarinnar-græns
framboðs, að það þyrfti að fá unga
manninn framseldan hingað til
lands til þess að losa hann undan
áþján stofufangelsisins, sem hann
byggi nú við – stofufangelsið væri
ómannúðlegt.
Réttarreglur ekki
í hávegum hafðar
Ágúst Ólafur Ágústsson, þing-
maður Samfylkingarinnar, hóf um-
ræðuna um þetta mál í upphafi
þingfundar í gær. „Mál íslensks
ríkisborgara, sem hlaut tíu ára
fangelsisdóm í Texas fyrir minni
háttar afbrot sem hann framdi
þegar hann var ellefu ára gamall,
er bæði sorglegt og skelfilegt. Það
er ljóst að reglur réttarríkisins eru
ekki í hávegum hafðar í umræddu
fylki Bandaríkjanna enda er hægt
að fullyrða að ekkert annað vest-
rænt ríki hefði brugðist eins við og
Texas gerði í umræddu tilviki. Nú
hefur viðkomandi einstaklingur
setið í bandarísku fangelsi í meira
en sjö ár og mun næstu þrjú árin
sitja í ströngu stofufangelsi, þar
sem öll vinna hans er bönnuð, nán-
ast öll samskipti við fjölskyldu og
vini bönnuð og í raun öll útivera
óheimil. Fylgst er með stráknum
með staðsetningartæki og mun
minnsta yfirsjón valda því að hon-
um er hent aftur í grjótið.
Á sínum tíma beittu íslenskir
embættismenn sér talsvert í mál-
inu og hefur þar Bragi Guðbrands-
son, forstöðumaður Barnaverndar-
stofu, meira að segja farið til
Texas til að reyna að liðka fyrir
því og eiga hann og aðrir embætt-
ismenn hrós skilið fyrir mikið
starf og góðan vilja. En allt kom
fyrir ekki og ekki hefur verið
hægt að fá leyfi fyrir strákinn til
að ljúka afplánun sinni hér á landi.
Það er því mat þeirra sem hafa
komið nálægt þessu máli að leiðir
embættismanna séu fullreyndar og
því beri að grípa til annarra
lausna.“
Ágúst Ólafur sagði að það yrði
að viðurkennast að sum milliríkja-
mál leystust ekki fyrr en þau væru
komin á borð stjórnmálamanna.
Ítrekaði hann að í svona málum
gæti aðkoma stjórnmálamanna,
ekki síst ráðherra, skipt sköpum.
Spurði hann því næst utanríkisráð-
herra hvort hann væri tilbúinn til
að beita sér með beinum hætti við
lausn þessa máls.
Engar formlegar
leiðir færar?
Utanríkisráðherra fór yfir af-
skipti íslenskra stjórnvalda að mál-
inu og sagði að málið hefði fyrst
komið til umfjöllunar í utanríkis-
ráðuneytinu hinn 4. september
1997, viku eftir að drengurinn hefði
verið dæmdur í tíu ára fangelsi.
„Móðir hans óskaði eftir því að
ráðuneytið beitti sér fyrir því að
Aron yrði framseldur hingað til
lands. Sendiráði Íslands í Wash-
ington var þegar falið að kanna að-
stæður þessa pilts og hvort unnt
væri að óska eftir framsali hans.
Jafnframt fól sendiráðið ræðis-
manni Íslands í Houston að hafa
samband við lögfræðinga og sak-
sóknara til að afla upplýsinga um
stöðu málsins og horfur. Allar göt-
ur síðan hefur sendiráðið og ræð-
ismaðurinn beitt sér af alefli gagn-
vart yfirvöldum með bréfaskriftum,
símtölum, tölvupósti og fundum í
máli Arons.“
Ráðherra sagði að í stuttu máli
sagt hefði þessi viðleitni ekki borið
þann árangur sem skyldi; dreng-
urinn hefði ekki fengist framseldur
til Íslands. „Sendiherrar Íslands í
Bandaríkjunum hafa tvívegis farið
formlega fram á það [að hann verði
framseldur] – bæði núverandi
sendiherra og fyrrverandi sendi-
herra.“ Ráðherra sagði að nú þeg-
ar drengurinn væri laus úr fangelsi
virtust engar formlegar leiðir vera
færar til að tryggja framsal hans
hingað til lands „en utanríkisráðu-
neytið er nú að kanna hvort ein-
hverjir möguleikar séu á því að
hann verði framseldur hingað til
lands af mannúðarástæðum,“ sagði
ráðherra. „Ég get ekki gengið
lengra á þessu stigi en það er til
athugunar. Þetta mál er hið furðu-
legasta og það skal sagt hér að við
erum mjög ósáttir við samskipti við
ríkið Texas í þessu máli. Það hefur
komið skýrt fram og mun koma
betur skýrt fram.“
Mál Arons Pálma Ágústssonar sem dæmdur var í 14 ára í fangelsi vestanhafs rætt á Alþingi
Unnið að framsali Arons
af mannúðarástæðum
Þingmenn gagn-
rýna harðlega
málsmeðferð
drengsins í Texas
Morgunblaðið/Þorkell
Ágúst Ólafur Ágústsson, þingmaður Samfylkingarinnar, vakti máls á málefnum Arons Pálma Ágústssonar,
íslensks ríkisborgara, sem búsettur er í Texas í Bandaríkjunum, við upphaf þingfundar á Alþingi í gær.
DAVÍÐ Oddsson forsætisráðherra
ítrekaði á Alþingi í gær viðvörun-
arorð sín um erlendar lántökur
bankanna. Hann minnti á að er-
lendar lántökur viðskiptabankanna
hefðu aukist um 300 milljarða á
liðnu ári. „Full ástæða er til þess
að mínu mati að vara við því að of
geyst sé farið í erlendum lántökum
með breytilegum vöxtum,“ sagði
hann og minnti á að þótt vextir
væru nú lágir benti allt til þess að
þeir færu hækkandi er fram liðu
stundir. Vaxtabyrði lánanna myndi
því aukast að sama skapi.
Davíð hefur áður lýst því yfir að
erlendar lántökur bankanna væru
áhyggjuefni, m.a. í áramótagrein
sinni í Morgunblaðinu og á við-
skiptaþingi Verslunarráðs í febr-
úar sl.
Ummæli ráðherra í gær féllu í
umræðum utan dagskrár um
skuldastöðu þjóðarbúsins. Ráð-
herra sagði einnig í þeirri umræðu
að Fjármálaeftirlitið gegndi mjög
mikilvægu hlutverki í eftirliti með
íslenskum bönkum og sparisjóðum.
„Fjármálaeftirlitið fylgist vel með
breytingum á fjármálamarkaði og
hefur staðið sig vel í því að þróa
nýjar aðferðir í takt við slíkar
breytingar.“ Nefndi hann m.a. í því
sambandi að Fjármálaeftirlitið
hefði síðustu misserin þróað nýjar
aðferðir til að tryggja virkara að-
hald með áhættustýringu. Sagði
hann því aðspurður að ekki væri
nauðsynlegt, umfram þetta, að
gera sérstaka úttekt á þolmörkum
íslenskra fjármálafyrirtækja gagn-
vart vöxtum og öðrum þáttum.
Steingrímur J. Sigfússon, for-
maður Vinstrihreyfingarinnar-
græns framboðs, var málshefjandi
umræðunnar. Hann sagði að mats-
fyrirtæki og erlendar efnahags-
stofnanir hefðu ítrekað beint sjón-
um sínum að miklum erlendum
skuldum Íslands – ekki síst
skammtímaskuldum. „Þótt ríkis-
sjóður og Seðlabanki Íslands hafi
bætt stöðu sína að undanförnu –
sem er vel – hafa aðrir aðilar safn-
að gríðarlega auknum skuldum;
heimilin, atvinnulífið og sveitar-
félögin,“ sagði hann. „Þjóðarbúið í
heild er skuldugra en nokkru sinni
fyrr. Hreinar erlendar skuldir
náðu 100% af landsframleiðslu á
árinu 2001. Erlendar skuldir alls
eru á annað þúsund milljarðar
króna og þær eru vaxandi. Skuldir
heimilanna á Íslandi eru einhverjar
hinar mestu í heimi. Helst eru það
Danir og Hollendingar sem eru
jafnokar okkar í þeim efnum.
Skuldir heimilanna við lánakerfið
voru áætlaðar um 820 milljarðar í
lok árs 2003 eða rúmlega 180% af
ráðstöfunartekjum.“
Steingrímur sagði aukinheldur
að mikil útlánaþensla að undan-
förnu hefði víða valdið áhyggjum,
m.a. hjá Seðlabanka Íslands. Las
hann upp úr bréfi Seðlabankans frá
desember sl., þar sem bankastjórn-
in lýsir yfir áhyggjum af hröðum
vexti útlána hjá bönkunum og mik-
illi erlendri fjármögnun til skamms
tíma.
Erlendar skuldir miklar
Davíð Oddsson minnti á í and-
svari sínu að ríkið hefði verið að
greiða niður erlendar skuldir sínar
á síðustu árum. Á móti kæmu hins
vegar erlendar skuldir viðskipta-
bankanna sem hefðu, eins og áður
sagði, aukist um 300 milljarða
króna á liðnu ári. Ráðherra sagði
jafnframt að erlendar skuldir Ís-
lendinga væru verulegar hvort
heldur sem borið væri saman við
fyrri ár eða erlendar skuldir ann-
arra þjóða. „Af því leiðir að erlend-
ir vextir hafa mikil áhrif. Full
ástæða er til þess að mínu mati, að
vara við því að of geyst sé farið í
erlendum lántökum með breytileg-
um vöxtum af því að vextir eru nú
svo lágir. Allt bendir til þess að
þeir muni hækka er fram líða
stundir og mun þá vaxtabyrði lán-
anna aukast að sama skapi. Við
þetta getur bæst gengisáhætta,
sérstaklega hjá þeim fyrirtækjum
sem ekki hafa tekjur í erlendum
myntum. Stór hluti erlendra lána –
og það er athyglisvert – hefur farið
í að fjármagna yfirtöku og umbrot
á fyrirtækjamarkaði; til dæmis
skuldsettar yfirtökur.“
Ráðherra kvaðst að síðustu taka
undir ábendingar og viðvaranir
Seðlabanka Íslands, sem birst
hefðu í bréfi til innlánsstofnana í
desember sl. Skoraði hann á bank-
ana að taka mark á þeim viðvör-
unum.
Davíð Oddsson forsætisráðherra í umræðu utan dagskrár um skuldastöðu þjóðarbúsins
Fjármálaeftirlitið
hefur staðið sig vel
Ítrekar viðvörunarorð um erlendar lántökur bankanna
ÞINGFUNDUR hefst kl. 10.30
í dag. Í upphafi þingfundar
mun heilbrigðisráðherra
flytja skýrslu um launaþróun
starfsmanna nokkurra heil-
brigðisstofnana. Síðar hefjast
umræður um einstök þing-
mál.