Morgunblaðið - 20.03.2004, Qupperneq 33

ÁRBORGARSVÆÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 20. MARS 2004 33
LISTIR
NEI, þetta er ekki stafsetningarvilla,
- þær kalla sig Kventett. Kventett er
kvintett, nánar tiltekið málmblás-
arakvintett, skipaður konum. Þær
eru Karen Sturlaugsson og Ásdís
Þórðardóttir trompetleikarar, Lilja
Valdimarsdóttir hornleikari, Vilborg
Jónsdóttir básúnuleikari og Þórhild-
ur Guðmundsdóttur túbuleikari.
Og hvað er svona merkilegt við það
að vera kvenmaður í slíkum kvintett?
Jú, Kventett er eini málmblásarakv-
intettinn á Íslandi eingöngu skipaður
konum, - þær vita ekki um neinn ann-
an á Norðurlöndunum, og annars
staðar eru þeir afar fágætir.
Kventett er þó ekki nýr af nálinni;
hefur starfað frá 1997, og heldur tón-
leika í Salnum í Kópavogi í dag kl. 16.
Vilborg segir að þeim hafi þótt það
koma vel út að breyta stafsetningu
orðsins kvintett, til að lýsa hópnum.
„Við vorum með annað nafn, sem
okkur fannst ekki passa alveg við
okkur, og þetta sló í gegn hjá okkur,“
segir hún. Lilja segir að fyrra nafnið
hafi verið djók, og hlær: „Skvísurnar
fiðluleikararnir í Sinfó vildu kalla
okkur Spice Brass, þegar við vorum
að byrja, og okkur fannst það fyndið.“
Allar eru þær hámenntaðir málm-
blásarar, þær kenna líka á hljóðfærin
sín, og þrjár þeirra eru jafnframt
lúðrasveitarstjórnendur.
Lilja segir að þær leiki allt frá
brúðkaupstónlist til jarðarfaratónlist-
ar, en að aðaláherslan sé á tónlist síð-
ustu aldar, en ekki barokk, eins og
margir málmblásarakvintettar sér-
hæfa sig í. „Við höfum líka gaman af
skemmtimúsík, svolítið djassaðri, og
höfum verið að spila á alls konar
árshátíðum, skemmtunum, afmælum
og þess háttar, bæði íslensk lög og
slagara sem koma fólki í gott skap.
Við reynum að vera með mjög breiða
efnisskrá.“ Á tónleikunum í salnum
leika þær eingöngu tónlist sem samin
er fyrir málmblásarakvintett, en ekki
önnur verk útsett fyrir slíkan hóp.
Kventett hefur alltaf lagt áherslu á að
vera með íslenska tónlist með þeirri
útlendu.
Foreldrarnir fyrirstaða
En hver skyldi svo vera ástæðan
fyrir því að konur leika ekki saman í
málmblásarakvintettum? Ein skýr-
ingin er sú, að ennþá læra konur síður
á málmblásturshljóðfæri en önnur
hljóðfæri. Lilja segir að þegar telpur
koma í fyrsta sinn í lúðrasveitina
hennar, í hljóðfærakynningu, sé alltaf
ein og ein sem vilji fá að spila á sem
stærstan lúður. „Mér finnst það þá oft
vera mömmurnar sem bremsa þær
af, og vilja frekar að dæturnar læri á
eitthvað lekkert og pent.“ Vilborg
segir að þetta sé þó að breytast. „Við
erum fyrirmynd, og ég held að við
séum góð fyrirmynd. Stelpur sjá að
þetta er hægt.“
En það er ekki bara það að stelp-
urnar séu rétt að byrja að sækja í
stærstu lúðrana. Í lúðrasveit Karenar
í Reykjanesbæ er meiri hluti tromp-
etleikaranna stelpur. „Það er mjög
óalgengt. Þær sjá að ég spila á tromp-
et, kenni og stjórna lúðrasveitinni; ég
held að það hljóti að hafa sitt að segja.
Við hér erum fyrsta kynslóð kvenna
sem spilar á þessi hljóðfæri, en næsta
kynslóð verður mun stærri,“ segir
Karen. Lilja var fyrsta konan í Tón-
listarskólanum í Reykjavík sem lærði
á málmblásturshljóðfæri. „Í öll þau ár
sem ég var í Tónlistarskólanum var
ég eina stelpan í brassinu. Svo kom
Vilborg á básúnuna, seinna, og þá
voru einstaka stúlkur að læra á klar-
inett og ein á þverflautu,“ segir Lilja
og bætir því við að fátt styrki sjálfs-
mynd og sjálfstraust lítilla stelpna
betur en að spila á stór og voldug
hljóðfæri og láta vel í sér heyra. Vil-
borg tekur undir: „Það eru fyrst og
fremst foreldrarnir sem hamla því að
stelpur læri á málmblásturshljóðfæri
og við eigum ennþá langt í land. Fiðla,
píanó og flauta eru vinsælustu hljóð-
færin fyrir þær. Það þykir ekki kven-
legt að leika á lúðra, en samt þykir
það töff.“ Lilja segir dæmi úr einum
ranni: „Mamma blessunin var í stúk-
unni Einingu, stjórnaði þar kór og lék
oft á skemmtunum. Hún tók systur
mínar sem spiluðu á önnur hljóðfæri,
með sér til að skemmta á stúkufund-
um, en ekki mig, af því að ömmusyst-
urnar sögðu að lúður væri bara eitt-
hvað sem væri notað til að spila á á
Austurvelli þegar kveikt væri á jóla-
trénu, - rammfalskt, - og í snjókomu!
Þetta þótti ekki eins fínt.“
Fékk að spila með drengjunum
Lúðrasveitamenningin stendur á
gömlum merg á Íslandi, en samt
segja þær Kventettskonur, að til
skamms tíma hafi það eingöngu verið
karlamenning, og að konum hafi ekki
verið hleypt í sveitirnar. „Þegar ég
var lítil, sá ég Völvu, dóttur Gísla
Ferdinandssonar, spila á flautu í
lúðrasveit, og það var mér stórkostleg
fyrirmynd,“ bætir Lilja við. „Þegar
Lúðrasveit drengja var stofnuð, var
Jón Stefánsson sem var tónmennta-
kennarinn minn, fenginn til að hjálpa
stjórnandanum að velja tólf drengi í
sveitina. Hann sótti það fast að ég
fengi að vera með, og það tókst. Í dag
stjórna ég þessari lúðrasveit. Nú heit-
ir hún Skólahljómsveit Árbæjar og
Breiðholts, og það er fullt af stelpum í
henni.“ Karen er fædd og uppalin í
Boston, og hefur svipaða sögu að
segja. Þar fengu stelpur að vera með,
svo framarlega sem þær lékju á hljóð-
færi sem vantaði í lúðrasveitirnar.
„Pabbi stjórnaði lúðrasveit, og vildi
leyfa mér að vera með, því ég spilaði á
trompet. Hann fékk ekki leyfi til þess,
af því það vantaði ekki trompetleik-
ara. En það vantaði einhvern á Es-
horn, og því mátti ég vera með, ef ég
gæti spilað á það. Ég fór því að spila á
Es-horn, til að geta verið með. En svo
leið ekki nema um ár, og þá fór þetta
að breytast, og ég fór aftur yfir á
trompetinn.“ Þetta er því fyrsta kyn-
slóð kvenna sem spilar sig í gegnum
karlaveldið í lúðrasveitunum. Tón-
leikar Kventettsins þeirra hefjast
sem fyrr segir í Salnum kl. 16.
Styrkir sjálfsmynd stelpna
að spila á stóra lúðra
Morgunblaðið/Sverrir
Lilja Valdimarsdóttir, Vilborg Jónsdóttir, Þórhildur Guðmundsdóttir,
Karen Sturlaugsson og Ásdís Þórðardóttir skipa Kventett.
STEFÁN Boulter opnar mál-
verkasýningu í Baksalnum í Galleríi
Fold, Rauðarárstíg 14–16, í dag kl.
15. Einnig opnar Jan Ove Tuve sýn-
ingu á þrykki í Rauðu stofunni. Stef-
án kennir list sína við kitch sem hefur
verið þýtt sem „listlíki“. Lærimeist-
ari hans er Odd Nerdrum, bæði í
Noregi og á Íslandi. Sefán stundaði
einnig myndlistar nám í Arizona í
Flórens og hjá prófessor Rose Shak-
inowsky og Claire Gavronsky, Mon-
tagnana.
Flest verkanna eru ný eða nýleg.
„Ég sýni 18 olíuverk frá á sl. tveimur
til þremur árum. Það er ekkert eitt
þema gegnumgangandi en ég held að
fólk fái vissa tilfinningu af þeim öll-
um. Ég vinn alltaf út frá fyr-
irmyndum, en það er ekki eins og ég
sé að gera „ljósmynd“ af þeim. Ég
leyfi líka hinu ljóðræna að koma
fram.“
Það hefur verið haft eftir Odd
Nerdrum að hann telji sig ekki lista-
mann, heldur kitch-málara. Hvað
með þig, ert þú listamaður? „Nei, ég
tel mig ekki listamann, heldur hand-
verksmann. Sumir gætu haldið, sem
sjá verkin mín, að þau væru myndlist,
en svo er ekki. Myndlist fjallar um
allt annað, hún fjallar um fyrirfram
gefin gildi og krafan er sú að vera
frumlegur. Myndlist á t.d. að fjalla
um samtímann, að vera kaldhæðin er
nauðsynlegt og þú verður að fylgja
nýjustu tækni. Kitchið fjallar meira
um handverkið, sem er eilíft og mun
alltaf vera. Fjallar um hið unaðslega
hold. Kitch-málari reynir að ná til
áhorfandans og það er það sem er
erfiðast, en jafnframt skemmtilegast.
Listfræðingum er um megn að skilja
að fólk skuli gera verk sem þessi, það
þykir í hæsta máta óeðlilegt og er
stimplað sem „nostalgia“. Ég hafði
ekki hugmynd um hvað nostalgia var,
þegar ég ákvað að verða málari sex
ára gamall og hef síðan verið að
þroska þessa hæfileika. En sem
myndlistarmaður hefði ég átt að
kasta þeim fyrir róða og gera mynd-
bandsinnsetningu eða eitthvað álíka.“
Stefáni Jóhanni finnst lítið koma til
þess sem er að gerast í myndlistinni í
dag. „Mér finnst myndlistin í dag
vera einhvers konar McDon-
alds-menning. Það skiptir ekki máli
hvort þú ert í Nígeríu, Argentínu eða
Kína, þú sérð myndlist að vestrænni
fyrirmynd. Handverkið sem fyrir var
í þessum löndum er ekki nógu fínt
fyrir hið vestræna menningarsnobb.“
Norðmaðurinn Jan Ove Tuve var
einnig í læri hjá Odd Nerdrum og
kennir sig líka við kitch.
Sýningin stendur til 4. apríl.
Myndlistin er McDonalds-menning
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Handverksmennirnir í Galleríi Fold, Jan Ove Tuv og Stefán Jóhann Boulter.
Selfoss | „Fræðslunet Suðurlands
hefur fengið góðar móttökur á Suð-
urlandi og hefur það sýnt sig að
það hefur mikilvægu hlutverki að
gegna og stendur fyrir hlutum sem
aðrir eiga ekki kost á að standa
fyrir. Það er því mikilvægt að
Fræðslunetið nái að þroskast og
dafna þannig að starfsemin vaxi og
eflist til hagsbóta fyrir alla þróun
og mannlíf á Suðurlandi,“ segir Jón
Hjartarson framkvæmdastjóri
Fræðslunets Suðurlands sem
gengst fyrir vísindaviku með fjöl-
breyttri dagskrá dagana 22. – 27.
mars. 75% allra þeirra sem koma
að vísinda- og rannsóknarstarfi á
Suðurlandi taka þátt í vísindavik-
unni með einum eða öðrum hætti.
Vísindavikunni lýkur með vísinda-
ráðstefnu 27. mars.
Hugmyndin með vísindavikunni
er að kynna almenningi allt það
vísinda- og rannsóknarstarf sem
unnið er á Suðurlandi. Ásmundur
Sverrir Pálssson starfsmaður
Fræðslunets Suðurlands sem hefur
unnið að undirbúningi vísindavik-
unnar segir í kynningarblaði vís-
indavikunnar og Sunnlenska
fréttablaðsins að lögð sé áhersla á
að það efni sem kynnt er sé sett
fram á alþýðlegan og aðgengilegan
hátt þannig að allir skilji hvað um
er verið að fjalla. Ásmundur segir
það vekja athygli hversu margir
koma að vísinda- og rannsóknar-
starfi í héraðinu og miklu skipti að
Suðurland sé frá náttúrunnar
hendi mikilvægt viðfangsefni. Ás-
mundur nefnir rannsóknir á jarð-
skjálftum, hverum, jöklafræði, eld-
gosarannsóknir, rannsóknir í
landbúnaði og fleiri greinum.
Rannsóknirnar eigi það sameigin-
legt að kjörlendi þeirra sé á Suður-
landi.
Fjölmargar ráðstefnur
Nokkrar ráðstefnur fara fram í
tenglum við vísindavikuna, Ráð-
stefna Landgræðslunnar um eld-
gos og gróður fer fram 24. mars í
Hvoli á Hvolsvelli og sama dag
stendur Rannsóknamiðstöðin í
jarðskjálftaverkfræði á Selfossi
fyrir opnu húsi og fyrirlestrum um
Suðurlandsskjálfta í húsakynnum
sínum að Austurvegi 2 a á Selfossi.
Fimmtudaginn 15. mars verður
haldinn ársfundur Háskólaseturs-
ins í Hveragerði kl 16, í fundarsal
Garðyrkjuskóla ríkisins. Þar verð-
ur m.a. fjallað um mengunarflokk-
un vatna.
Hápunktur vísindavikunnar
verður ráðstefna í sal Fjölbrauta-
skóla Suðurlands á Selfossi þar
sem fremstu vísindamenn héraðs-
ins kynna viðfangsefni sín. Sam-
hliða verður haldin sýning í skól-
anum þar sem kynntar eru
rannsóknir sem fara fram í hér-
aðinu. Sýnendur eru meðal annars
Landgræðslan, Fornleifafræðistof-
an, Veðurstofa Íslands, Héraðs-
skjalasafnið, Sunnlenska bókaút-
gáfan, Veiðimálastofnun,
Garðyrkjuskólinn og Landsvirkj-
un.
Vísindavika Fræðslunets Suðurlands
haldin með fjölbreyttri dagskrá
Morgunblaðið/Sigurður Jónsson
Jón Hjartarson, framkvæmdastjóri Fræðslunets Suðurlands.
Ljósi varpað á
rannsóknarstörf
og möguleika
Hveragerði | Mikil þátttaka í
Stóru upplestrarkeppninni varð
til þess að Suðurlandi var skipt í
þrjú svæði. Í vikunni fóru fram
úrslit í vesturhluta Suðurlands. Í
þeirri keppni taka þátt skólarnir
á Árborgarsvæðinu, Þorlákshöfn
og Hveragerði.
Keppnin fór fram á Eyr-
arbakka og voru tveir nemendur
fulltrúar Grunnskólans í Hvera-
gerði, þau Hulda Jónsdóttir og
Jón Bragi Gíslason. Árangur
þeirra var glæsilegur því Hulda
varð í fyrsta sæti og Jón Bragi í
því þriðja.
Morgunblaðið/Margrét Ísaksdóttir
Sigurvegarar: Jón Bragi og Hulda ásamt kennurum sínum, þeim Sigríði
Sigurðardóttur og Ásu Pálsdóttur, í Grunnskóla Hveragerðis.
Hvergerðingar unnu