Morgunblaðið - 20.03.2004, Blaðsíða 45

Morgunblaðið - 20.03.2004, Blaðsíða 45
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 20. MARS 2004 45 meðal Íraka og Phil Zabriskie, blaðamað- ur Time, bætti um betur á fundi vestra nýlega, hann er nýkominn úr tíu vikna dvöl í Írak og segist aldrei áður hafa heimsótt stað þar sem jafn mikil reiði ríkti. Á Zabriskie þó langan feril að baki, var m.a. við störf í Víetnam á sínum tíma. Zabriskie segir Íraka reiða af því að þeim hafi verið haldið niðri um áratuga- skeið (af Saddam). Þeir séu reiðir af því að einræðisherrann, sem þeir óttuðust svo mjög, barðist ekki til hinsta blóð- dropa eins og hann hafi sagst ætla að gera. Og þeir séu reiðir vegna þess að bandarískir hermenn geri alls ekki nógu mikið til að tryggja öryggi óbreyttra borgara. Verst er að svo virðist sem þeir spá- dómar hafi ræst, að innrás í Írak myndi draga athygli manna frá hinu raunveru- lega hnattræna stríði gegn hryðjuverk- um, sem Bandaríkjamenn réðust í eftir árásirnar á New York og Washington 11. september. Juan Cole, prófessor í sögu Mið-Austurlanda við Michigan-háskóla, telur að talibönum í Afganistan vaxi nú aftur ásmegin og að Írak sogi til sín alltof mikið af þeim fjármunum, sem ætlaðir eru til hryðjuverkastríðsins. Hann segir (sjá www.juancole.com) Írak senn hafa kostað 250 milljarða Bandaríkjadala, á sama tíma hafi verið eytt 1,3 milljörðum í Afganistan. Þó sé Osama bin Laden í fel- um í Afganistan, ekki Írak. Allt er þetta til marks um að á þeim degi, þegar eitt ár er liðið frá innrásinni í Írak, er allsendis óvíst hvort árangur sé raunverulega að nást í hryðjuverkastr- íðinu og staðan í Írak er sannarlega erfið, fjöldi fallinna síðustu vikur talar sínu máli. Og nú er „terrorinn“ kominn til Evr- ópu, svo um munar. Sundrungin milli ríkja, sem áður voru traustir bandamenn, veikir stöðuna; bandalagið sem Bandaríkjamenn komu á fót eftir hryðjuverkin 11. september er í reynd veikara en það var. Hryðjuverkið á Spáni gæti þó orðið til þess að öll Evrópa sameinaðist á ný (skiptist ekki lengur í hina „gömlu“ og „nýju“ Evrópu), nýta þarf þann samhljóm sem myndaðist í kjölfar voðaverkanna í Madríd til að snúa bökum saman, byggja brýr. Og hvort sem menn voru hlynntir árás á Írak fyrir ári eður ei þurfa allir að taka höndum saman um að leysa það verkefni, sem þar blasir við: fela heimamönnum stjórn mála, tryggja öryggi borgaranna og vinna að uppbyggingu. Það hljóta allir mannvinir að vera sammála um. es Magazine fyrir viku. En hvað ef svo er ekki? spyr Ignatieff síðan. Hvað þá? Kenneth Pollack var á sínum tíma tals- maður þess að Bandaríkjamenn hrektu Saddam Hussein frá völdum í Írak. Hann viðurkennir nú að mat bandarísku leyni- þjónustunnar á gereyðingarvopnabúri Íraka hafi reynst rangt. Ekki alrangt, valdhafar í Washington hafi hins vegar ýkt nokkuð hættuna sem af Saddam staf- aði. Verra sé að Bandaríkjastjórn hafi eng- an veginn haft nægilega góðar áætlanir fyrirliggjandi um hvernig taka bæri á málum í Írak eftir að sigur væri í höfn í stríðinu sjálfu. Staðan núna sé ekki endilega eins slæm og af er látið en þó sé ljóst að til beggja vona geti brugðið. Pollack segir vaxandi óþreyju gæta sannfært umbjóðendur sína, , um að rétt væri að fylkja liði eldinu. nu semsé álíta að Bandaríkin pa úlfur, úlfur, eins og Michael rðar það í The New York Tim- amanna drungin milli ríkja, ur voru traustir menn, veikir stöð- ndalagið sem íkjamenn komu á r hryðjuverkin 11. ber er í reynd veik- það var. ‘ Höfundur er blaðamaður. Reuters iðsaflann í Írak óvænt heim í nóvember í fyrra. Með stjórnarskiptunum á a vegna hernámsins í Írak og gangs hryðjuverkastríðsins gætir í Evrópu. bent sé á raunveruleg vandamál eða hvern- ig hlutirnir mættu betur fara. Engar ham- farir í rekstri fyrirtækja hafa orðið þrátt fyrir miklar breytingar á eignarhaldi á síð- ustu árum. Oft hafa böndin borist að Eim- skipafélaginu í umræðu um umbreytingar í sjávarútvegi. Sú tilraun sem Eimskipa- félagið gerði með stofnun Brims skilaði ekki tilætluðum árangri. Spurningin var því sú hvort félagið ætti því að hella sér af auknum krafti í rekstur sjávarútvegsfyr- irtækis eða láta öðrum í greininni það eftir, sem varð niðurstaðan. Við sölu fyrirtæk- isins losnaði mikið fé sem þá er laust til annarra verka eða niðurgreiðslu skulda. Þetta gleyma menn að nefna. Markmið eig- endanna er auðvitað það að fjármunum sé í heild sem best varið og skili sem mestri arðsemi og hæfustu aðilar stýri verkefnum á hverju sviði. Á því byggist árangur mark- aðshagkerfis, ekki með því að forðast að taka á verkefnunum. Það væri uppbyggilegra ef fram kæmi rökstuðningur um hvernig eignir félaga geta skilað meiri arði í óbreyttri mynd en „brytjaðar sundur“. Það gleymist yfirleitt að koma með lausnir þegar umkvartanir eru viðhafðar. Formið fær meiri athygli en innihaldið. Allir vilja hagvöxt og framfarir en færri þora að takast á við breytingarnar sem þó eru nauðsynleg forsenda þess. milli fyrirtækis og stjórnarmanna en ekki endilega fyrirtækis og eigenda. Markmiðið er að auka skilvirkni í stjórnun og aðhald. Verslunarráð bendir jafnframt á að það sé mjög mikilvægt að viðskiptalífið hafi frum- kvæði um þróun slíks verklags en ekki stjórnvöld. Engar hamfarir, engin dæmi Í umvöndunum undanfarið hefur mörg- um verið tíðrætt um hlutverk hinna ýmsu aðila og einstök viðskipti sem teljast óæski- leg. Bent hefur verið á að umræða um bankanna miðast gjarnan við úrelt viðmið, eins og t.d. að einskorða hlutverk þeirra við lánastarfsemi. Fjármálastarfsemi í dag er mun flóknari en það. Þó eru bankarnir ekki hafnir yfir gagnrýni. Erlendis hefur verka- skipting og hlutverk mótast á löngum tíma. Í Bandaríkjunum hefur hindrunum sem miðuðust við þessi gömlu viðmið verið rutt úr vegi. Hér á hinum unga markaði hafa bankar tekið visst frumkvæði í ýmsum málum er lúta að umbreytingum fyr- irtækja. Hvort það fyrirkomulag verði til langframa skal ósagt látið en bankarnir hafa sjálfir mestra hagsmuna að gæta varðandi fyrirkomulag þessara mála. Félagsmálaráðherra og Morgunblaðið vekja athygli á því sem þeir telja óeðlileg viðskipti og hlutverk aðila og félög séu brytjuð í sundur með mikilli skuldsetningu. Þessi dramatíska lýsing á annars venjuleg- um athöfnum í frjálsu og lifandi viðskipta- lífi er byggð á sleggjudómum án þess að í víðara samhengi. Þá er Versl- ands nú að kynna afrakstur tjórnarhætti í hlutafélögum. Í s kemur fram að málum er mis- ttað eftir löndum. Vestanhafs er st vald stjórnenda og þátt- igenda sem er til umfjöllunar. r sýna að frumkvæði að stærri m hlutafélaga vestanhafs hafi í m tilfellum komið frá stjórn- ganna, ekki eigendum. Virkni hluthafa sé því lítið og margir tak til að virkja stærri hluthafa, éfasjóði til virkari þátttöku í lutafélaga. u hafa víða verið kynntar leið- glur um stjórnarhætti í hluta- Verslunarráð hefur nú kynnt ur fyrir Ísland. Slíkar reglur eru eyti til þess fallnar að auka trú- a fyrirtækja og gera skil á milli og stjórnarmanna skarpari. Í al- ræðu gætir þó misskilnings um k þessara reglna er, en í flestum megininntakið að skerpa skil á gið með stífari reglum? ar hamfarir í fyrirtækja hafa rátt fyrir miklar ngar á eignarhaldi á u árum. ‘ Höfundur er hagfræðingur og sjálfstætt starfandi ráðgjafi og situr í nýkjörinni stjórn Eimskipafélags Íslands ehf. Þ að vakti að vonum at- hygli þegar forseti Ís- lands, Ólafur Ragnar Grímsson, lýsti því yf- ir sl. mánudag að hann hygðist taka virkari þátt í umræðum um þjóðfélagsmál yrði hann endurkjörinn í júní næst- komandi. Yfirlýsingin er ekki síst umhugsunarverð í ljósi þess að þegar Ólafur var fyrst kjörinn í embættið hafði hann í nærfellt aldarfjórðung verið í hópi um- deildustu stjórnmálamanna þjóð- arinnar og því ljóst frá upphafi að öll þátttaka hans sem forseta í opinberum skoðanaskiptum væri viðkvæmari en ella. Þá er einnig rétt að hafa í huga, að frá því Ólafur tók við embætti hafa um- mæli hans í ýmsum tilvikum orð- ið tilefni pólitískra deilna og því eðlilegt að spyrja hvort hann sé raunverulega að boða nokkra stefnubreytingu. Hvað sem því líður má öllum vera ljóst að með virkari þátttöku forsetans í um- ræðum um ágreiningsmál á vett- vangi þjóðmálanna munu emb- ættið og sá sem því gegnir dragast í auknum mæli inn í póli- tísk átök líðandi stundar. Full ástæða er til að spyrja hvort sú þróun sé æskileg og í samræmi við tilgang embættisins og þær hefðir sem um það hafa skapast. Verður þar hver að svara fyrir sig. Neikvæð umræða og skotleyfi á embættið? Ólafur Ragnar hefur nefnt í þessu samhengi, að sér þætti óeðlilegt að forsetinn gæti ekki svarað fyrir sig þegar hann yrði fyrir gagnrýni. Ekki væri eðlilegt að í samfélaginu væri í gangi lát- laust einhver neikvæð umræða og gagnrýni og einhverjir ein- staklingar virtust vera komnir með skotleyfi á forsetaembættið en hann svaraði aldrei fyrir sig. Ég er ekki viss um að allir upplifi þessar umræður með jafn sterkum hætti og Ólafur Ragnar. Á undanförnum árum hafa um- ræður um forsetann og forseta- embættið sem slíkt fyrst og fremst verið af tvennum toga, annars vegar viðbrögð við um- mælum forsetans sjálfs og hins vegar almennar umræður um embættið og stjórnskipulega stöðu þess. Eins og kunnugt er hafa ýmsir talið óhjákvæmilegt að svara for- setanum þegar hann hefur að eig- in frumkvæði blandað sér í um- ræður um þjóðfélagsmál. Slík viðbrögð ættu í sjálfu sér ekki að koma neinum á óvart. Þegar for- setinn tjáir sig um pólitísk álita- efni svo sem fjárveitingar til vegamála, gagnagrunn á heil- brigðissviði, Evrópumál eða fá- tækt í samfélaginu má hann auð- vitað vænta þess að einhverjir aðrir hafi skoðanir á ummælum hans. Á sama hátt má jafnan vænta þess að af og til komi upp al- mennar umræður um hlutverk forsetaembættisins, verkefni þess og valdsvið með sama hætti og um önnur embætti og stofnanir samfélagsins. Vandséð er að slík- ar umræður gefi sérstakt tilefni til þess að forsetinn blandi sér í auknum mæli í þjóðfélags- umræður í landinu. Valdsvið forsetans ekki ákveðið í forsetakosningum Í fjölmiðlaviðtölum hefur Ólaf- ur Ragnar sagt að hann hafi í hyggju að ræða hlutverk og stöðu forsetaembættisins í aðdraganda forsetakosninganna í sumar. Að sjálfsögðu er ekkert við það að athuga. Frambjóðendur til emb- ættis forseta hafa jafnan látið í ljós sjónarmið í þessum efnum, ýmist að eigin frumkvæði eða að- spurðir. Þessi yfirlýsing Ólafs hefur hins vegar ranglega gefið ýmsum fjölmiðlamönnum og álits- gjöfum í umræðuþáttum tilefni til að álykta sem svo að forsetakosn- ingarnar snúist um þessa þætti, þ.e. hlutverk forsetans og stöðu embættisins í stjórnskipun lands- ins. Það er auðvitað misskiln- ingur. Forsetakosningar, fari þær á annað borð fram, gefa kjós- endum vissulega tækifæri til að velja á milli ólíkra einstaklinga, sem kunna að nálgast viðfangs- efni embættisins hver með sínum persónulega hætti. Hlutverki embættisins og valdsviði þess verður hins vegar ekki breytt nema með breytingum á stjórn- arskrá landsins. Slíkar breyt- ingar eru því viðfangsefni stjórn- arskrárgjafans, Alþingis, sem þarf að fjalla um málið og sam- þykkja breytingarnar með þeim hætti sem kveðið er á um í stjórnarskránni. Til þess þarf samþykki tveggja löggjafarþinga og skulu almennar alþingiskosn- ingar fara fram þegar að lokinni afgreiðslu málsins á hinu fyrra þingi. Það er því ekki verkefni forsetans eða kjósenda í forseta- kosningum að breyta stjórn- skipulegri stöðu embættisins heldur viðfangsefni alþing- ismanna og kjósenda í alþing- iskosningum að taka afstöðu til slíkra álitamála. Forsætisráðherra hefur nýlega reifað hugmyndir um að þau ákvæði stjórnarskrárinnar sem varða æðstu stjórn ríkisins verði tekin til endurskoðunar á næstu árum með það að markmiði að færa þau til nútímalegra horfs og taka af tvímæli um álitamál, þar sem þau kunna að vera fyrir hendi. Talsmenn allra flokka á þingi hafa tekið undir þessar hugmyndir þótt skoðanir séu sjálfsagt skiptar um útfærslu ein- stakra atriða. Það á eftir að koma í ljós hvernig þau mál þróast. Ljóst er að um þessa þætti verð- ur fjallað í opinberri umræðu með ýmsum hætti á næstu miss- erum en niðurstaðan mun ekki ráðast í forsetakosningum í sum- ar. Embætti for- seta og um- ræður um þjóðfélagsmál Eftir Birgi Ármannsson ’ Með virkari þátt-töku forsetans í um- ræðum um ágrein- ingsmál á vettvangi þjóðmálanna munu embættið og sá sem því gegnir dragast í auknum mæli inn í pólitísk átök líðandi stundar. ‘ Höfundur er þingmaður Sjálfstæðisflokksins í Reykjavíkurkjördæmi suður.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.