Morgunblaðið - 20.03.2004, Blaðsíða 53

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 20. MARS 2004 53
✝ Nikulás KlásenAndrés Jensson
fæddist í Sviðnum á
Breiðafirði 18. apríl
1935. Hann lést á
heimili sínu í
Reykjavík fimmtu-
daginn 11. mars síð-
astliðinn. Foreldrar
hans voru Jens Elías
Nikulásson bóndi í
Sviðnum og Svefn-
eyjum, f. í Hvallátr-
um 21. maí 1899, d.
18. október 1973, og
Dagbjört Hannesína
Andrésdóttir, f. í
Stykkishólmi 29. september 1897,
d. 8. júní 1996, bústýra hans.
Bræður Nikulásar sammæðra eru
Ragnar Hannesson, f. 5. júlí 1915,
d. 13. maí 1980 og Magnús B.G.
Guðmundsson, f. 11. ágúst 1920.
Nikulás kvæntist 29. desember
1956 fyrri konu sinni Jóhönnu
Margréti Þórarinsdóttur, f. 8.
Eftirlifandi eiginkona Nikulás-
ar er Aðalheiður Lilja Sigurðar-
dóttir, f. í Reykjavík 11. apríl
1941. Þau gengu í hjónaband 23.
mars 1973. Foreldrar hennar
voru Sigurður Gíslason verk-
stjóri í Reykjavík, f. 23. apríl
1905, d. 22. september 1958, og
Kristín Unnur Þórðardóttir hús-
freyja í Reykjavík, f. 20. júní
1913, d. 7. apríl 1990. Dóttir
Nikulásar og Aðalheiðar er Dag-
björt Kristín, f. 13. janúar 1977, í
sambúð með Markus Nordahl, f.
14. október 1974, dóttir þeirra er
Liv Elisabeth, f. 4. apríl 2002.
Fyrir átti Aðalheiður Sigrúnu El-
ísabetu Gunnarsdóttur, Kristján
Valbý Gunnarsson og Unnar
Valbý Gunnarsson. Nikulás var
búfræðingur frá Hvanneyri.
Stundaði búskap í Sviðnum til
ársins 1956 og Svefneyjum frá
1957 til 1979 að hann fluttist til
Svíþjóðar með fjölskyldu sinni.
Þar starfaði Nikulás aðallega við
iðnaðarstörf. Síðustu tvö árin
dvaldi hann á Íslandi.
Útför Nikulásar verður gerð
frá Flateyjarkirkju á Breiðafirði
í dag og hefst athöfnin klukkan
13.
ágúst 1934, d. 8. nóv-
ember 1969. Foreldr-
ar hennar voru Þór-
arinn Ólafur
Vilhjálmsson, f. 6.
ágúst 1904, d. 5. nóv-
ember 1988 og Guð-
rún Jónasína
Georgsdóttir, f. 26.
júlí 1908, d. 21. apríl
1963. Synir þeirra
eru 1) Jens Ragnar, f.
10. júní 1955, í sam-
búð með Louise Gust-
avsson, f. 9. maí 1947.
2) Kristinn Eyberg
Nikulásson, f. 31. des-
ember 1957, kvæntur Guðlaugu
Höllu Birgisdóttur, f. 21. október
1959, dóttir þeirra, Jóhanna, f.
20. ágúst 1998, d. sama dag. 3)
Þórhallur, f. 7. maí 1965. Dóttir
hans er Hólmfríður Lára, f. 23.
mars 1993. Jóhanna átti fyrir
Jakob Guðnason og Jónínu Ragn-
arsdóttur.
Elsku hjartans Nilli minn.
Þakka þér fyrir þessi 34 ár sem við
höfum brotist í gegnum í blíðu og
stríðu með öll börnin okkar.
Þú varst alltaf svo laginn við að
leysa úr öllum erfiðleikum sem á vegi
okkar urðu.
Nú veit ég ekki hvernig ég kemst
af án þín en tíminn verður að leiða
það í ljós.
Nú ert þú laus úr þessu erfiða
stríði við þennan sjúkdóm sem tók
þig frá okkur.
Þakka þér fyrir allt sem þú varst
mér.
Blessuð sé minning þín.
Þín eiginkona
Aðalheiður L. Sigurðardóttir.
Elsku pabbi minn.
Nú er þú farinn og ég mun sakna
þín svo mikið og allra þinna góðu
ráða. Ég þakka þér allan þann stuðn-
ing sem þú veittir mér þegar eitt-
hvað bjátaði á hjá mér.
Við þig gat ég rætt um allt milli
himins og jarðar.
En þrátt fyrir að þú sert ekki leng-
ur með okkur í þessu lífi þá lifir þú
áfram í minningum og hjörtu okkar
mömmu.
Guð geymi þig og varðveiti elsku
pabbi.
Þín dóttir
Dagbjört Kristín
Nikulásdóttir.
Það var haustið 1968 sem ég
tengdist Nikulási þeim böndum sem
haldið hafa síðan, en þá kynntist ég
stjúpdóttur hans, Jónínu. Frásagnir
hennar færðu mig nær verðandi
tengdafólki mínu. Ég áttaði mig á að
Vestureyjar á Breiðafirði voru nafli
alheimsins og Sviðnur fegurstar
allra eyja.
Fjölskyldan í Svefneyjum bjó áður
í Sviðnum þar til íbúðarhúsið brann
síðla sumars 1956. Það var svo á
gamlársdag 1968 sem fundum okkar
Nikulásar bar fyrst saman. Hann
heilsaði með bros á vör, bauð til sætis
og þar með hófst spjallið. Það var
mikil lífsreynsla og skemmtileg að
kynnast lífinu í Breiðafjarðareyjum
á þessum árum. Hitta fyrir fólkið
sem hafði lifað og starfað á svæðinu,
alist upp við fjölbreytt störf, land-
búnað eins og hann gerðist erfiðast-
ur, ýmsan hlunnindabúskap og sjáv-
arútveg. Þetta var sá heimur sem
Nikulás ólst upp í. Hann var laginn
við vélar, fór vel með bát og þekkti
siglingaleiðir um innanverðan
Breiðafjörð sem lófa sinn.
Með árunum skynjaði ég betur þá
útþrá sem innra með Nikulási bjó.
Hann velti vöngum yfir möguleikum
byggðarinnar, eflingu atvinnulífs,
samgöngu- og fræðslumála. Á þeim
tíma var ekki til staðar sá einhugur
og meðbyr sem nauðsynlegur var til
viðreisnar í anda hugmynda hans.
Fjölskyldan flutti búferlum til Sví-
þjóðar 1979.
Áfram var spjallað þó lengra væri
á milli. Nú var framleiðsla í verk-
smiðju umræðuefnið. Ég sá hann þá
fyrir mér á austurloftinu í Svefneyj-
um horfandi út um gluggann, fylgj-
ast með þangsláttumönnum við
störf, margir menn í vinnu, mikið
umleikis, hann að stýra stóru búi.
Síðan Nikulás flutti heim aftur
fyrir tveimur árum höfum við átt
margar ánægjulegar samverustund-
ir og spjall um lífið og tilveruna. Fjöl-
skyldan og hennar hagir, heilsufar
og viðfangsefni barnanna, varð æ
oftar umræðuefnið.
Síðast áttum við spjall fyrir þrem-
ur vikum með kaffi í bolla og syk-
urmola í skál. Báðum var ljóst að við
yrðum að nota þetta tækifæri vel.
Spjallinu er lokið.
Kæri vinur, hafðu þökk fyrir sam-
fylgdina.
Finnur Jónsson.
Minn kæri vinur Nikulás Jensson
er fallinn frá eftir skamma en snarpa
baráttu við ólæknandi sjúkdóm.
Hann stóð þó keikur í stafni til hinstu
stundar og stýrði fleyi sínu óhrædd-
ur og æðrulaus á vit örlaganna.
Nikulás var einn af þessum mönn-
um sem standa þeim sem þeim
kynntust ávallt ljóslifandi fyrir sjón-
um. Hann var bæði eyjajarl og
heimsborgari í senn, glæsilegur á
velli, greindur vel og hafsjór af fróð-
leik um allt sem tengdist eyjalífi í
blíðu og stríðu. Upp í huga minn
koma minningar frá fjölmörgum
heimsóknum í Svefneyjar og síðar
Sviðnur á liðnum áratugum, fyrst til
hans og Lillýar en seinna til Kidda
og Höllu, Jonnýar og Finns. Margt
kom þar borgarbarninu á óvart í leik
og starfi, mat og menningu og í sam-
félagi nútímans eru það forréttindi
að hafa átt slíkan vin.
Síðasti fundur okkar Nilla er mér
einkar minnisstæður en hann heim-
sótti mig á vinnustað fyrir nokkru.
Báðir vissum við að skammt var til
leiksloka og mál voru rædd í trúnaði
af hreinskilni og heiðarleika. Það
glampaði á tár í augum þegar við
kvöddumst.
Ástúð vina áfram dafnar
ei þó renna sköpum megi.
Eyjajarl til hinstu hafnar
heldur sínu dýra fleyi.
Við Kristrún sendum Lillý, börn-
um þeirra og allri hinni stóru fjöl-
skyldu okkar innilegustu samúðar-
kveðjur. Minningin um góðan vin
lifir.
Erlendur S. Baldursson.
Lukkan er að lenda. Í stafni stend-
ur slánalegur strákur. Hann stekkur
uppá bryggjuna og tekur á móti um
leið og lendir.
,,Sælir,“ segir Nilli, kveðja hans
jafnan sú sama til þeirra sem fyrir
eru. Hann var snemma í förum með
pabba sínum.
Nilli í Sviðnum, þremur árum eldri
en ég, kolsvartur á brún og brá,
skrokkurinn langur, andlitið búldu-
leitt, ófeiminn, höfðingjadjarfur,
frakkur, hlæjandi við hverjum sem
er og við hverju sem uppá kemur,
augun pírast mjög af hlátrinum í
þessu búlduleita hörundsdökka and-
liti. Einbirni, sagður dekraður.
Æskumynd mín af Nilla í Sviðnum.
„Alinn upp við slark, útilegur
skútuhark“ ...
Nei, ekki það, en hann var
snemma í förum með pabba sínum og
vandist ýmsum uppákomum. Vart af
barnsaldri þegar hann var sjálfur
farinn að fara með bátinn, orðinn
helstu leiðum kunnur, næmur bæði á
vélina og stjórann.
Þeir voru ekki aðeins í förum í bú-
skaparsýslinu. Jens hafði frá unga
aldri farið þvers og kruss um fjörð-
inn beinlínis til að kynna sér leiðir.
Þeir fluttu vörur á ströndina fyrir
Kaupfélag Flateyjar í forföllum Kon-
ráðs. Oft hefur verið sukksamt í ferð-
um þeim, köld vist í Lukkunni, tafir
og bið vegna sjávarfalla, gist á ýms-
um bæjum. Lukkan tók ekki farm á
við Konráð né fór leiðir á sama tíma
og hann, en hafði það hinsvegar
framyfir, að komast styttri og
grynnri leiðir.
Jens lóðsaði flutningadalla um
innanverðan fjörðinn, m.a. fyrir
verslunina í Hólminum, sem sótti
sláturfé á norðurströndina eða þá
líffé vegna fjárskiptanna.
Í þetta voru notaðir vertíðarbátar
(30–50 tonna skip). Nilla varð nokk-
uð um þegar pabbi hans vék því að
honum hvort hann treysti sér að
lóðsa annan bátinn til Flateyjar.
Staddir þá á Firði með tvo dalla,
höfðu tekið fé í annan fullan svo hann
var búinn til farar suðurum, en hinn
báturinn þurfti að fara víðar og taka
fé til viðbótar.
Nilla þótti við hæfi að bera sig
mannalega og gerði þetta þó smeyk-
ur væri, strákur um fermingu.
Ferðalög á sjó og meðferð véla var
vissulega hans svið fremur en flestra
annarra.
Um fermingu var hann einnig, er
hann var sendur á Lukku til Flat-
eyjar og lenti í hrakningi á heimleið.
Fólkið var við heyskap í Suðurlönd-
um og þangað sneri hann stafni frá
Breiðasundi. Sunnanhviða snörp olli
meiriháttar veltingi og skandían
nýja tók að lemja svo sem barið væri
járn á steðja. Piltur drap á í skyndi. –
Góð ráð dýr. – Flatrek í veltingi. –
Rífur upp mastrið, leysir seglið, – vel
af sér vikið –. Lensar á seglinu,
sleppur í var við Strákana í Sviðnum,
leggst þar fyrir drekann. Heyskap-
arfólkið sá til hans. Engin fjarskipti,
engin ráð til hjálpar. Piltur tekur
fram verkfærin, rífur heddið af vél-
inni. Aðskotahlutur á stimplinum al-
veg í klessu, hann vissi þetta. Setur
saman aftur, setur í gang, keyrir vél-
ina. Tíminn sem í þetta fór? ,,Í hverju
horni hvíslað var á kvöldin“, stórar
fréttir. ,,Allar hryssur… hófu piss af
kæti“. Nilli í Sviðnum hringtrúlofað-
ur, sautján ára. Þau hófu búskapinn í
Sviðnum. Bæjarbruni. Sviðnur sem
býli svöruðu kröfu tímans. Umrót
þjóðfélags. Nýir möguleikar í Svefn-
eyjum, stækkandi velta, vonir, und-
irbygging aukinna umsvifa.
Á þeim árum varð nokkuð aukin
samvinna með Inneyingum. Inn í
hana féllu kartöflurækt þeirra
Svefneyinga, heyflutningar og fjár-
flutningarnir síklassískir. Farsæll
þeirra spilaði stóra rullu á þessum
árum. Fyrri hluti búskaparára
þeirra í Svefneyjum voru veltiár á
grunni gömlu búskaparhefðanna í
nýrri mótun.
Áfram veltur tímans hjól. Hefðirn-
ar úreldast. Aðrir möguleikar kann-
aðir. Fjarri fór að það væru saman-
tekin ráð að fara til Flateyjar. Þó fór
svo að þar lentum við á sama tíma.
Einskonar tilraun til að halda í
byggðina á nýjum nótum. Í Flatey
kynntust Nikulás og Aðalheiður.
Nýr búskapur í Svefneyjum. Ný um-
svif í nýjum greinum.
Svefneyingar lentu í forystu við að
móta búgreinina nýju, þangskurð-
inn. Honum var flotað í formi verk-
takastarfsemi með allstórum eining-
um.
Íslenski kapítalisminn hefur ekki
reynst deifðum byggðum, nýtingu
lands eða smáum verkefnum vel.
Enn leitaði fjölskyldan í Svefneyj-
um nýrra möguleika. Hún hvarf öll
til Svíþjóðar 1979. Heim kominn
kvaðst Nikulás vera orðinn mikill
Svíi í sér og hefði eins viljað enda æf-
ina þar. En nú er hann allur hér á
Fróni og fær að eigin ósk leg í helg-
um reit æsku sinnar.
Menn með hæfileika Nikulásar
veljast til trúnaðar og félagsmála-
starfa, jafnvel þar í byggð sem
mannvalið er meira en var í okkar
aðþrengdu sveit á okkar manndóms-
árum, hafi þau nokkurntíma verið
nokkur.
Hann var í hreppsnefnd og oddviti
hennar síðustu árin áður en hann
hvarf úr landi. Ýmsu fleiru, m.a.
skólanefnd hreppsins og skólanefnd
Reykhólaskóla meðan þar var verið
að reyna að forma framhaldsnámið
fyrir sýsluna. Þá var enn gamla
hreppaskipanin.
Í okkar vanda með fræðslumálin
velti hann mikið fyrir sér möguleik-
um á fjarkennslu og hafði ákveðnar
meiningar um þá tækni í fram-
kvæmd, þó hún væri nánast ekki til
eða a.m.k. óþekkt hér þá. Nú er þetta
raunveruleikinn. Hann var þannig
tæknilega hugsandi nokkuð á undan
sinni samtíð er kannski ekki öllum
hollt. Jákvætt eða neikvætt eftir því
hvað ýmsum þykir. Nikulás var
kannski ekki fæddur beint til að
standa í venjulegu íslensku búskap-
arpuði.
,,Fardrengur góður“ hefði e.t.v.
fortíðin sagt.
,,Einnar ferðar minnast má“, að
lokum. Febrúar 1968. Við lögðum
upp frá Flatey, þrjú á Kára. Ég,
Nilli, Svana. Ferðin gerð í mína þágu
að sækja fé í Hróaldsey. Alvöru vetr-
arhörkur þessara ára ríkjandi. Spáin
að vísu ekki góð, en logn á og átti að
notast áðuren versnaði. Þegar nálg-
aðist Hróaldsey var nokkur lagnað-
arís og krapaður sjór, þetta vildi
stífla kælivatnsinntakið og ég var
stöðugt að með mótorlampa, að þíða
úr því. Við það brask tókst mér að
bræða lóðningu úr smurtanknum svo
eftir það var ég stöðugt niðri undir
vél með lekabyttu til að ausa smurn-
ingu upp á tankinn aftur. Nilli við
stýrið. Fénu náðum við, en í því móti
rak hann á veðrið. Norðaustaná-
hlaup af hörðustu gerð. Allur ís far-
inn af okkar leið með það sama, við
hleyptum útmeð löndum í skjóli af
þeim, það var í lagi allt að ystu mörk-
um Svefneyja. Þar kom Konráð til
móts við okkur og okkur var borgið.
Þeir höfðu verið í ferð, ekki haft er-
indi sem erfiði og fóru til móts við
okkur til öryggis. Nilli sagði svo frá
að hann hefði verið ákveðinn í að fara
ekki lengra en í Svefneyjar. Hefði ég
viljað flana Flateyjarsundið hefði
hann tekið af mér ráðin. ,,Kapp er
best með forsjá“ er sagt. Hæfileika-
maður er hér kvaddur. Tvö ár eru
síðan krabbameinið greindist. Örlög-
um sínum tók hann yfirvegaður,
raunsær, æðrulaus.
Fjölskyldu Nikulásar óska ég
gæfu í minningu hans.
Jóhannes Geir Gíslason.
Rennur dagur, roða slær á rastarblómin
lómurinn þá lækkar róminn
líkt og skynji helgidóminn
Í Breiðafirði barr mitt óx og bernskuhlynur
halda þangað vildi ég vinur
veröld þegar þessi hrynur
Dætur Ránar daðra þar við dökka hleina
heyri ég líka eina og eina
elska segjast þessa steina
Þegar á göngu þreyttur verð og þjakar elli
feginn legg ég vanga að velli
víst á ég sæti í Helgarfelli.
(Á.P.J.)
Margrét, Lísa, Ilmur og
Sverrir.
Vinur og frændi er farinn. Þessi
brottför er ekki afturkræf eins og
þegar hann fluttist til Svíþjóðar með
Lillý konu sinni og yngri börnunum.
Þráðurinn verður ekki tekinn upp
að nýju. Eftir sitja ættingjar og vinir
með sorg í hjarta og minningar um
góðan mann og skemmtilegan fé-
laga.
Ég kynntist Nilla þegar ég dvaldi í
mörg sumur í sveit hjá „afa“ og
„ömmu“, Nilla og Hönnu, í Svefneyj-
um. Sumrin í Svefneyjum hafa alltaf
verið mér uppspretta góðra minn-
inga því það voru forréttindi að fá að
kynnast því mannlífi sem þar var.
Ekki var síðra þegar „Svefneyjafólk-
ið“ kom í kaupstaðinn á haustin með
dún og skinn og dvaldi hjá okkur í
nokkrar vikur. Þá var mér ljúft að
fara úr rúmi svo svefnpláss væri fyr-
ir þessa vini foreldra minna sem
fóstruðu mig á sumrin.
Ég áttaði mig ekki á hvað Nilli var
í raun ungur bóndi í Svefneyjum,
þegar ég var þar sem barn og ung-
lingur, fyrr en fyrir nokkrum árum,
þegar við tókum upp þráðinn að nýju
eftir langt hlé. Nilli og Lillý þá flutt
heim aftur eftir margra ára útivist og
hann orðinn veikur. Hann var orðinn
svo lífsreyndur og vitur eftir að hafa
gengið í gegn um skóla lífsins.
Við hittumst gjarnan á kaffihúsi
meðan hann var enn nægilega hress,
ræddum landsins gögn og nauðsynj-
ar, sögðum hvort öðru frá hvað á
dagana hafði drifið og rifjuðum upp
minningar um menn og atburði frá
fyrri tíð. Nilli sýndi mér einnig
skriftir sínar og kveðskap og ég dáð-
ist að hversu hagmæltur og orðhag-
ur hann var. Í fallegum kvæðum
hans mátti stundum greina trega eft-
ir því sem var eða hefði getað orðið
og í skrifum hans eru varðveittar
ómetanlegar heimildir um lífið í eyj-
unum á fyrri hluta liðinnar aldar.
Að berjast fyrir lífi sínu við ólækn-
andi sjúkdóm er ójafn leikur, en
reynsla sem við eigum mörg eftir
standa frammi fyrir, þó síðar verði.
Nilli frændi, þessi lífsglaði maður,
stóð allt of snemma frammi fyrir
þessum örlögum sínum. Hann lagði
fljótt drög að því hvernig hann ætlaði
að takast á við sína lokabaráttu og
gerði það af miklu hugrekki og æðru-
leysi með stuðningi Lillýjar og barna
sinna.
Ég þakka góðum vini ógleyman-
legar samverustundir og sendi Lillý,
börnum, tengdabörnum og barna-
börnunum innilegar samúðarkveðj-
ur.
Ingibjörg Þórhallsdóttir.
NIKULÁS K.A.
JENSSON
 Fleiri minningargreinar
um Nikulás Klásen Andrés Jensson
bíða birtingar og munu birtast í
blaðinu næstu daga.
Afmælis- og minningargreinum má skila í tölvupósti (netfangið er minning@mbl.is, svar er
sent sjálfkrafa um leið og grein hefur borist) eða á disklingi. Ef greinin er á disklingi þarf út-
prentun að fylgja. Nauðsynlegt er að tilgreina símanúmer höfundar og/eða sendanda (vinnu-
síma og heimasíma). Þar sem pláss er takmarkað getur þurft að fresta birtingu greina, enda
þótt þær berist innan hins tiltekna frests. Nánari upplýsingar eru á mbl.is. Um hvern látinn
einstakling birtist formáli og ein aðalgrein af hæfilegri lengd á útfarardegi, en aðrar greinar
skulu ekki vera lengri en 300 orð, u.þ.b. 1.500 slög (með bilum) eða um 50 línur í blaðinu (17
dálksentimetrar). Tilvitnanir í sálma eða ljóð takmarkast við eitt til þrjú erindi. Einnig er
hægt að senda örstutta kveðju, HINSTU KVEÐJU, 5–15 línur, og votta virðingu án þess að
það sé gert með langri grein. Greinarhöfundar eru beðnir að hafa skírnarnöfn sín en ekki
stuttnefni undir greinunum.