Morgunblaðið - 20.03.2004, Qupperneq 36

36 LAUGARDAGUR 20. MARS 2004 MORGUNBLAÐIÐ
J
oe er mjög hress miðað við
aldur en hann fæddist 25.
ágúst 1901.
„Ég hef það ágætt en ég
fæ bara ekki nógu mikið
nautakjöt að borða. Það er samt
óskiljanlegt því nóg er til af því vegna
þess að þeir eiga í erfiðleikum með að
selja það. En ég bæti mér það upp
með því að fara heim vikulega og þá
eldar Ethel, kona Munda, kjöt fyrir
mig.“ Guðný fæddist 1899 og varð
hún 105 ára 19. febrúar síðastliðinn.
Hún var nokkuð ern framyfir afmæl-
ið en hrakaði mikið eftir það og and-
aðist á Betel síðastliðið þriðjudags-
kvöld. Á árum áður var hún virk í
félags- og atvinnulífinu í Winnipeg og
starfaði lengi hjá Eatons-stórversl-
uninni.
Eiginmaður Guðnýjar var dr.
Björn Péturson, prófessor við land-
búnaðardeild Manitobaháskóla í
Winnipeg, en hann lést á Betel 1984.
Þau voru barnlaus.
Foreldrar Guðnýjar og Joe fluttu
frá Íslandi til Kanada í lok 19. aldar.
Guðmundur Markússon Jónsson
fæddist í Fagradal í Vopnafjarð-
arhreppi 1860 en flutti til Kanada
1888. Ingibjörg Sigríður Finnsdóttir
fæddist á Kaldárbakka í Kolbeins-
staðahreppi í Hnappadalssýslu 1860.
Hún missti móður sína þegar hún var
tveggja ára og flutti til Kanada 1891.
Árið eftir giftist hún Guðmundi og
settust þau að í Árnesi, þar sem þau
nefndu bæinn sinn Fagurhól.
Guðmundur lést af slysförum
1910, aðeins fimmtugur að aldri, en
Ingibjörg dó 1951. Synirnir Svein-
björn, Einar Ólafur (Óli) og Finnur
urðu 92 ára, 96 ára og 101 árs í sömu
röð. Joe og Emilia Ingibjörg Mark-
ússon, dóttir Sigurrósar og Alberts
Sigursteinssonar í Geysisbyggð,
eignuðust þrjú börn, Guðmund Ingi-
berg (Munda), Albert og Sigurrós
Guðrúnu, sem öll búa í Gimli, en
barnabörnin eru 11 og barna-
barnabörnin 22. Emilia fæddist 28.
ágúst 1907 og dó 5. júní 2001. Óli
fæddist 1895 og barðist með Kan-
adamönnum í fyrri heimsstyrjöldinni
en Joe fylgdist með úr fjarlægð. „Ég
var of ungur til að fara í herinn.“
„Áreynslan eflir mann og langlífið er
tilkomið vegna vinnusemi,“ segir Joe
en Guðný þakkaði góðu íslensku kaffi
sinn háa aldur. Eins og bræður hans
gekk Joe til allra verka á Fagurhóli
en var líka fiskimaður á Winnipeg-
vatni. „Ég byrjaði að fiska 12 ára,
hjálpaði fyrst Hrólfi og Jónsa bróður
hans í Árnesi áður en ég fór að gera
út sjálfur,“ segir hann á lýtalausri ís-
lensku, sem börnin hans hafa haldið
rækt við. „Ég var lengst af fiskimað-
ur en í seinni tíð hafði ég líka land og
farmaði. Mér hefur alltaf þótt
skemmtilegast að vinna fyrir sjálfan
mig frekar en fyrir aðra en veiði-
skapurinn á ísnum var oft erfiður.
Við vorum ekki með snjóbíla í þá
daga heldur fjóra hunda til að draga
sleðana og síðan hesta. Snjóbílarnir
komu ekki fyrr en ég var hættur að
fiska. Ég hef sennilega aldrei vitað af
því þótt ég væri í hættu staddur en
ég var þó einu sinni hætt kominn.
Eftir að við vorum búnir að draga
netin hélt ég á sleðanum til að líta
eftir fiski, en vinnumaður minn fór á
skautum beint heim. Það var enginn
snjór á ísnum og ísinn var alveg glær.
Ég sat hinn rólegasti á sleðanum.
Allt í einu fór fyrsti hundurinn á kaf í
vatnið og ég henti mér af sleðanum
en lenti samt á brúninni á eftir hund-
unum og sleðanum. Ég náði að koma
mér aftur upp á ísinn en blotnaði upp
í klof. Það var frekar kalt. Já. Frekar
kalt. Fyrsta árið sem ég var að fiska
var ég tvo mánuði norður í vatni. Mér
líkaði betur að fiska hérna því þá var
ég alltaf heima. Það hentaði mér líka
betur að vera bóndi því þá var ég
kyrr heima. Mér líkaði það betur en
að fara í burtu.“ Joe og Emilia
bjuggu fyrst með Ingibjörgu en 1940
keyptu þau sitt eigið land við hliðina
og voru með búskap þar til 1981 þeg-
ar þau fluttu til Gimli. Hann segir að
búskapurinn hafi verið hefðbundið
basl en eitt sinn hafi grillt í gróða.
„Einu sinni fengum við sérfróða
konu til að leita að vatni á jörðinni.
Hún gekk um allan blettinn fyrir
langan, langan tíma þar til hún
stoppaði loks þar sem hún hélt að
væri vatn. Við grófum um 20 fet nið-
ur og þá kom bullandi vatn upp.
Brunnurinn fylltist en það var ólykt
af vatninu og olíuslikja á toppnum.
Því var ómögulegt að drekka það en
við urðum að brúka það. Tvær mílur í
burtu benti hún á annan stað og þar
endurtók sagan sig. En við fengum
hvorki gott vatn né góða olíu og það
hefur aldrei verið gáð að því hvort
þarna sé góð olía. En áður en brunn-
urinn kom þurftum við að sækja
vatnið í Winnipegvatn, um tvær míl-
ur í austur.“
Bíllinn og eigandinn
í góðu standi
Í bílskúrnum sínum geymir Joe
forláta Pontiacbifreið árgerð 1959.
Þegar hann var 100 ára var mynd af
bílnum skönnuð á afmælistertuna og
því má segja að fjölskyldan hafi borð-
að bílinn en minningin um ferðir í
honum lifir. En bíllinn er í góðu
standi og sömu sögu er að segja af
eigandanum, sem fer reyndar allra
sinna ferða í hjólastól. „Ég hef stund-
um verið veikur en ekki neitt stór-
kostlega,“ segir hann og bætir við að
hann verði samt að taka töflur reglu-
lega vegna hjartans. „Ég fæ ekki að
fara framhjá konunni á hæðinni
nema fá fyrst pillur, en ég þarf svo
sem ekki neitt nema meira nauta-
kjöt.“
Morgunblaðið/Steinþór Guðbjarts
Jóhannes Ólafur Markússon eða Joe er í hópi
elstu Kanadamanna af íslenskum uppruna en
hann verður 103 ára í sumar. Guðný Pet-
erson, systir hans, varð 105 ára fyrir skömmu
en hún lést í vikunni og fer útför hennar fram
í Gimli í dag. Þrír bræður þeirra létust í hárri
elli en tvær systur þeirra dóu í bernsku.
Steinþór Guðbjartsson fékk sér te með Joe
og börnum hans á Betel, dvalarheimili aldr-
aðra í Gimli í Manitoba, og forvitnaðist um
langlífið í fjölskyldunni og fleira.
„Langlífið er
tilkomið vegna
vinnusemi“
steg@mbl.is
Fjölskyldan á Betel. Joe og Guðný eru í hjólastólum en fyrir aftan eru Janet Markusson, Albert faðir hennar, Guðmundur Ingiberg (Mundi), Ethel kona
hans, Sigurrós Guðrún og Robert maður hennar.
Morgunblaðið/Steinþór
ÚR VESTURHEIMI