Morgunblaðið - 20.03.2004, Side 52

UMRÆÐAN
52 LAUGARDAGUR 20. MARS 2004 MORGUNBLAÐIÐ
NOKKUR umræða hefur verið á
síðustu vikum um stöðu samkyn-
hneigðra innan samfélags og
kirkju. Rétt er að rifja upp, að ís-
lensk stjórnvöld hafa unnið farsæl-
lega að réttarbótum
sem varða lagalega og
félagslega stöðu sam-
kynhneigðra og fjöl-
skyldna þeirra. Má
þar nefna lögin um
staðfesta samvist (nr.
87/1996) sem sam-
þykkt voru frá Al-
þingi nær samhljóða
og í framhaldi af þeim
var samþykkt ákvæði
um rétt samkyn-
hneigðra í staðfestri
samvist til að stjú-
pætt-leiða börn maka
síns. Á síðastliðnum vetri var flutt
á Alþingi þingsályktunartillaga
(128. löggjafarþingi, 132 mál) um
að ríkisstjórnin skipaði nefnd til að
kanna réttarstöðu samkynhneigðs
fólks. Þar er lögð áhersla á að
gerður verði samanburður á rétt-
arstöðu sambúenda í óvígðri sam-
búð tveggja af gagnstæðu kyni
annars vegar og óstaðfestri sambúð
tveggja af sama kyni hins vegar.
Ljóst er að þar hallar á hina síð-
arnefndu. Í Starfsskýrslu Samtak-
anna ’78 (2003) segir: ,,Með þings-
ályktunartillögu Alþingis er brotið
blað því að takist að veita samkyn-
hneigðum sambúendum, sem ekki
hafa staðfest samvist, heildstæða
réttarbót hefur Ísland tekið forystu
á Norðurlöndum í þessum málum.“
Allt eru þetta mikilvægir áfangar
til að jafna stöðu samkynhneigðra í
íslensku samfélagi.
Á sama tíma og lögin um stað-
festa samvist voru samþykkt á Al-
þingi tók þjóðkirkjan málefni sam-
kynhneigðra til
umfjöllunar á Kirkju-
þingi. Í framhaldi af
því var fjallað um mál-
efni samkynhneigðra á
kirkjuþingum og
prestastefnum 1997 og
1998 og á kirkjuþingi
1998 var lögð fram til-
laga til þingsályktunar
um fræðsluátak á veg-
um íslensku þjóðkirkj-
unnar um málefni sam-
kynhneigðra.
Kirkjuþing samþykkti
að vísa málinu til
fræðsludeildar og athuga mögu-
leika á því að fá starfsmann í verk-
ið. Ekkert hefur gerst á vettvangi
þjóðkirkjunnar til samræmis þess-
um samþykktum og óhætt að segja
að umræða um málefni samkyn-
hneigðra hafi farið afar hljótt þar á
bæ.
Afstaða þjóðkirkjunnar
snertir marga einstaklinga
Áður en lengra er haldið er rétt að
benda á að málefni samkynheigðra
snerta fjölda Íslendinga, þar á
meðal fjölda trúaðra – bæði lesbía,
homma og fjölskyldur þeirra, sem
er ærinn fjöldi. Bent hefur verið á
– með einfaldri tölfræði – að sam-
kynhneigðir og þeirra allra, allra
nánustu eru u.þ.b. 25% Íslendinga.
Því má ljóst vera að áfangar sem
náðst hafa í réttarbótum fyrir sam-
kynhneigða, eru ávinningar sem
snerta einnig stóran hóp fólks sem
stendur þeim að baki.
Fræðslustarf foreldra
og aðstandenda
Foreldrar og aðstandendur sam-
kynhneigðra hafa starfað samfellt
frá árinu 2000 og í þessum hópi eru
margir kristnir foreldrar. Markmið
okkar er m.a. að vinna að fræðslu
og efla umræðu í samfélaginu. Við
höfum staðið fyrir opnum fræðslu-
fundum og fjallað m.a. um samkyn-
hneigð og kirkju. Má þar nefna
fræðslufund 2001 „Samkynhneigð
og biðjandi boðandi og þjónandi
kirkja“ og málþing um „Samkyn-
hneigð, trú og siðfræði“ 2002.
Framsöguerindi hafa m.a. verið í
höndum fræðimanna á sviði fé-
lagsfræði, guðfræði og þroskasál-
fræði. Það er ásetningur og metn-
aður foreldra og aðstandenda að
vanda til þeirrar umræðu sem efnt
er til.
Farsælt samstarf –
málefnaleg umræða
Það hefur lengi verið áhugamál for-
eldra samkynhneigðra að kalla eftir
ábyrgri afstöðu þjóðkirkjunnar um
þessi mál. Á sl. hausti voru Samtök
foreldra og aðstandenda, FAS,
formlega stofnuð. Ákveðið var, að
eitt fyrsta verk FAS yrði að leita
eftir samstarfi við Prestafélag Ís-
lands með það að markmiði að
koma á málefnalegri umræðu um
samkynhneigð, trú og kirkju.
Stjórn Prestafélagsins tók þessari
beiðni afar vel og hefur samstarf
allt verið til fyrirmyndar. Þar mæt-
ist fólk með opinn huga og vilja til
að hlusta hvert á annað í hrein-
skiptri og málefnalegri umræðu.
Afraksturinn er málþing sem hald-
ið var í febrúar sl. þar sem flutt
voru erindi af fræðimönnum á sviði
guðfræði, bæði ritskýringa, túlk-
unarfræði og siðfræði. Þar áttu
samkynhneigðir og foreldrar þeirra
sína frummælendur og einnig þjóð-
kirkjan. Málþingið hefur fengið af-
ar góðar viðtökur og rétt að nefna
að samstarfinu er haldið áfram.
Það er mikilvægt að prestar
láti sig málið varða
Það er ástæða til að undirstrika, að
sú umræða sem hafin er um sam-
kynhneigð, trú og kirkju, er ekki
tilkomin frá hópi presta, sem
nefndir eru ,,jábræður“ í laug-
ardagsgrein Geirs Waage í Morg-
unblaðinu, heldur af frumkvæði
FAS. Við völdum að tala við stjórn
Prestafélagsins og töldum þann
vettvang hafa sterka skírskotun til
fjölda einstaklinga sem hafa valið
að þjóna samfélaginu í nafni trúar
og kirkju. Okkar leiðarljós er að
koma af stað umræðu um þetta við-
kvæma málefni. Rétt er að benda á
að allir prestar þjóðkirkjunnar áttu
aðgang að málþinginu „Hvar stönd-
um við?“ sem haldið var í síðasta
mánuði.
Næsta skref er annað málþing.
Þar verður fallað um hjúskap-
arstöðu samkynhneigðra – stað-
festa samvist og hjúskap/vígslu.
Það málþing verður opið öllum
prestum eins og hið fyrra. Þar
verður málefnið krufið út frá guð-
fræðilegum forsendum og leitað
raka út frá biblíulegum skýringum,
túlkunarfræði og siðfræði og ekki
síður út frá veruleika lifandi fólks
sem málið snýr að. Ég hvet presta
sérstaklega til að taka þátt og láta
sig málið varða. Það þarf að kom-
ast á hreint fyrir hverja þjóð-
kirkjan er.
Rétt er að hafa í huga að við eig-
um alla möguleika á því að íslenskt
samfélag taki forystu í málefnum
samkynhneigðra og hefur íslenska
þjóðkirkjan þar miklu hlutverki að
gegna meðal systurkirkna á Norð-
urlöndum.
Lokaorð
Foreldrar og aðstandendur sam-
kynhneigðra horfa fram á veginn.
Vestræn samfélög eru um margt
mótuð af kristnum gildum og við-
horfum. Mikilvægt er að taka til
umræðu ýmislegt sem staðið hefur
í aldir ósnert og kanna hvort það
fær staðist, í ljósi upplýstrar þekk-
ingar og faglegrar rökræðu. Rétt
er að hafa í huga að íslenska þjóð-
kirkjan er ekki óumbreytanlegt
fyrirbæri heldur hlýtur hún að
mótast og þróast í takt við sam-
félag og menningu. Það er staðföst
ákvörðun okkar sem eigum sam-
kynhneigða ástvini að taka þátt í
þeirri umræðu og leggja okkar lóð
á vogarskálina.
Fyrir hverja er þjóðkirkjan?
Harpa Njáls skrifar um
málefni samkynhneigðra ’Foreldrar og aðstand-endur samkynhneigðra
horfa fram á veginn.‘
Höfundur er félagsfræðingur
og formaður FAS.
Harpa Njáls
HINN 8. janúar árið 1998 varð ég
fyrir því óláni að þurfa að eiga við-
skipti við sýslumannsembættið í
Reykjavík. Ég reyndist hæstbjóð-
andi í eignina Dals-
mynni á Kjalarnesi,
sem þegar til kom
taldist ,,lóð úr Dals-
mynni á Kjalarnesi ca.
8 ha., íbúðarhús, fjós,
fjárhús, vothúsgryfja,
hlaða, haughús og ali-
fuglahús“. Átta ha.
voru allt ræktaða land-
ið og svæðið niður að
sjó. Afsal fékk ég 22.
maí. Í því sagði eftir
að áhvílandi lán höfðu
verið tíunduð: „Öll
veðréttindi svo og önn-
ur óbein eignaréttindi yfir eigninni
falla niður.“
Áður en ég bauð eignina til sölu
bárust mér tilboð í hana. Ég glapt-
ist til að taka einu þeirra. Þegar
kom að gerð kaupsamnings þurfti
nýtt veðbókarvottorð. Þá var komin
ný klásúla neðanmáls á það: „Lóðin
var hluti ættaróðalsins“.
Lögmaður minn mótmælti þessu
munnlega og skriflega en engin
svör fengust frá sýslumanni, engin
skýring á hvernig þessi klásúla var
til komin og engin gögn að baki
hennar.
Í áratugi hefur búskapur í Dals-
mynni ekki uppfyllt kröfur sem
gerðar eru til óðalsjarða og marg-
þinglýst lánum sem ekki er heimilt
að veðsetja óðalsjarðir fyrir. Land-
búnaðarráðuneytið hefur eftirlits-
skylduna en Sýslumannsembættið
þinglýsir eftir sínum smekk. Að ósk
kaupanda var fallist á að setja í
kaupsamning að ég skyldi fá óðals-
kvöðina útmáða, sem
virtist eiga að verða
auðvelt.
Reyndin varð önnur
þrátt fyrir skýr ákvæði
jarðalaga.
Þegar til kom sat á
jörðinni fólk sem ekki
vildi þaðan fara og út-
burðarheimild þurfti til
þess að koma því í
burt.
Skömmu eftir síð-
asta gjalddaga kaup-
anda Dalsmynnis fóru
lögmanni mínum, sem
gerði kaupsamninginn, að berast
kvartanir um meinta galla á eign-
inni. Þar gætti mikillar hugkvæmni.
Loks kom bréfmiði ódagsettur og
óundirskrifaður í pósthólf lög-
mannsins með fjölbreyttum kvört-
unum, ekkert verðlagt.
Kröfum vegna vanskila rigndi yf-
ir mig. Í fyrstu þótti mér vissast að
borga, þar sem ég var enn þing-
lýstur eigandi. M.a. greiddi ég upp
lánið, sem olli því að ég bauð í eign-
ina, en það var allt löngu gjaldfallið.
Þann 25. januar 2000 stefndi lög-
maður minn kaupandanum. Frestur
á frest ofan var veittur og loksins
þann 22. desember fékkst úrskurð-
ur héraðsdóms, sem ég gat ekki
sætt mig við, svo ég lét áfrýja mál-
inu til Hæstaréttar. Til þess fékk ég
lögmann frá virtri lögmannsstofu.
Enn voru veittir frestir og loksins
þann 21. nóvember 2001 var málinu
vísað frá. Í dómsorði sagði: „Þegar
allt framangreint er virt eru slíkir
annmarkar á reifun málsins að
óhjákvæmilegt er að vísa því í heild
frá héraðsdómi.“
Minn skilningur er sá að þetta
hafi verið dómur um vinnu lög-
mannsins, en ekki málið sjálft.
Lögmaðurinn taldi að nú yrði að
fá óðalsklásúlunni aflétt, en það var
reyndar það sem ég hefði viljað
byrja á.
Engin plögg um hvernig klásúlan
var tilkomin fundust hjá sýslu-
manni. Eftir margar hringingar og
heimsóknir í ráðuneytið og sýslu-
mannsembættið varð það nið-
urstaðan að ég yrði að skrifa bréf,
sem allir niðjar mínir átján ára og
eldri yrðu að undirrita, þar sem
óskað væri eftir að óðalskvöðinni
yrði létt af Dalsmynni. Þetta urðu
20 undirskriftir. Sumar varð að fá
erlendis frá. Bréfið átti svo að af-
henda formanni jarðanefndar Kjal-
arness og Kjósarsýslu.
Formaðurinn tók erindinu ljúf-
mannlega, þegar honum var fært
bréfið, hann sagðist hringja strax í
fulltrúa í landbúnaðarráðuneytinu,
sem ætti að geta afgreitt málið
næsta dag. Þegar þess var vitjað
sagði fulltrúinn að búið væri að
skipta um nefndarformann og vísaði
þangað með erindið. Þegar þar var
komið kannaðist „ nýi“ formaðurinn
ekki við tilnefninguna, en benti á
þann þriðja, sem líklega hefði með
málið að gera. Þegar til hans kom
taldi hann þetta tómt rugl, búið
væri að sameina Kjalarneshrepp og
Reykjavík, því væri þar engin
jarðanefnd. Borgarráð ætti að af-
greiða málið. Enn varð að fara af
stað og eftir að réttur aðili fannst
gekk vel að fá málið afgreitt þar.
Næst varð enn að fara í landbún-
aðarráðuneytið til þess að fá loka-
afgreiðslu. Þar varð allt stopp. Loks
fékk ég viðtal við sjálfan ráð-
herrann. Hann kvaddi til sín aðstoð-
armann sinn, ráðuneytisstjórann og
fulltrúann sem ég hafði lengst verið
að fást við. Samkundunni lauk með
því að úrskurðað var að ég hefði
mátt vita að aðaleigandi jarð-
arinnar, sá sem átti úthagann, yrði
líka að óska eftir að óðalskvöðinni
yrði aflétt.
Þar með hófst leikurinn á ný.
Ekki vissi eigandinn að hann væri
óðalseigandi og tók þessu ekkert
vel. En með aðstoð lögmanns fékkst
hann að lokum til þess að ganga frá
þeim gögnum, sem til þurfti. Það
var svo loks í byrjun júlí 2002 að
mér barst bréf undirritað af ráð-
herra þar sem óðalskvöðinni var létt
af Dalsmynni. Sjö mánuðir höfðu
farið í það.
Nú vildi lögmaður minn leita
sátta um greiðslur við liðið í Dals-
mynni, en bíða með að stefna sýslu-
manninum. Eftir fjölbreyttar uppá-
komur náði hann sátt, að kalla, 16.
mars 2003. Kaupsamningi hafði
aldrei verið þinglýst, en kröfum
mér óviðkomandi var þinglýst á
eignina. Byggt var íbúðarhús á
landinu sem ég var þinglýstur eig-
andi að, án minnar vitundar, og
hundaræktin blómstraði þessi 5 ár í
Dalsmynni. Væntanlega eru ætt-
artölur hundanna í stíl við undir-
skrift á skjali sem nafn mitt var
falsað á, í Búnaðarbankanum.
Nú er liðið ár síðan lögmaðurinn
gekk frá sáttinni, hann ætlaði þá
strax að höfða mál gegn sýslumann-
inum í Reykjavík vegna mistaka við
þinglýsingar, að ég segi ekki afglöp.
Í fyrstu sagðist hann vera að semja
greinargerð en síðustu mánuði hefir
hann gætt þess að ég næði ekki í sig
og ekki svarað bréfum. Síðast sá ég
hann stjórna aðalfundi SpKef. Ekki
tókst mér að ná tali af honum þar.
Ég er búinn að fá nóg af þessu og
ætla að spara mér að láta lögmann-
inn vanreifa fleiri mál fyrir mig.
Ég ákæri þá alla
Ólafur Björnsson skrifar
um viðskipti við sýslumanns-
embættið í Reykjavík ’… engin svör fengustfrá sýslumanni, engin
skýring á hvernig þessi
klásúla var til komin og
engin gögn að baki
hennar. ‘
Ólafur Björnsson
Höfundur er fyrrverandi
útgerðarmaður í Keflavík.
Fæst í apótekum
og lyfjaverslunum
ER NEFIÐ STÍFLAÐ?
STERIMAR
Skemmir ekki slímhimnu
er náttúrulegur
nefúði sem losar stíflur
og léttir öndun.
Fyrir 0-99 ára.
Húsgögn
Ljós
Gjafavara
Mörkinni 3, sími 588 0640
www.casa.is
Opið mán.-fös. 11-18, lau. 11-15.
Ást og umhyggja
Barnavörur
www.chicco.com
Klapparstíg 44
Sími 562 3614
Páskaeggjamót
Verð 495 og 895 • 5 stærðir
Úrslitin úr
enska boltanum
beint í
símann þinn