Morgunblaðið - 03.04.2004, Blaðsíða 14

VIÐSKIPTI/ATHAFNALÍF
14 LAUGARDAGUR 3. APRÍL 2004 MORGUNBLAÐIÐ
● SÍÐASTA ár var tímabil sem lengi
verður í minnum haft á innlendum
kjötmarkaði, að mati Steinþórs Skúla-
sonar forstjóra
Sláturfélags Suð-
urlands. Í árs-
skýrslu félagsins
segir hann að inni-
stæðulaus nið-
urboð á kjúklinga-
og svínamarkaði
hafi náð hámarki á
síðasta ári með til-
heyrandi tjóni fyrir
framleiðendur þessara kjötgreina og
annarra í samkeppni.
„Fjöldi einstaklinga og fyrirtækja
hefur tapað öllu sínu og námskeiðið
um hvernig ekki á að gera hlutina var
mjög gagnlegt en dýrt.
Tímabundnar verðlækkanir munu
ganga til baka enda verða þær að
byggjast á hagræðingu og lækkun
kostnaðar en ekki vera í boði kröfu-
hafa eftir að eigið fé er uppurið,“ segir
Steinþór í ávarpi sínu.
Hið jákvæða segir hann þó vera að
erfiðleikar hafi gefið möguleika á upp-
stokkun sem ella hefði tekið lengri
tíma. Dæmi um það sé fækkun sauð-
fjársláturhúsa og kjötvinnslna.
Steinþór segir aðstæður árið 2004
að mörgu leyti betri. „Jafnvægi er að
nást í flestum kjötgreinum og mögu-
leiki á hóflegum vexti á eðlilegum
rekstrarforsendum.“
Gagnlegt en dýrt
námskeið að baki
á kjötmarkaði
Steinþór Skúlason
● ÞESS er ekki langt að bíða að er-
lendir aðilar verði stærstu eigendur
innlendra ríkisskuldabréfa, að mati
greiningardeildar KB banka. Í hálf-
fimm fréttum segir að kaup erlendra
fjárfesta muni vaxa áfram á þessu
ári enda hafi gífurleg velta verið á
skuldabréfamarkaði síðastliðna tvo
daga, eða fyrir 25 milljarða.
Segir jafnframt að samkvæmt
samantekt greiningardeildarinnar
hafi kaup erlendra aðila á innlendum
ríkisskuldabréfum árið 2003 numið
um 65 milljörðum. Þar af hafi bein
kaup verið um 20 milljarðar og óbein
kaup í gegnum framvirka samninga
verið 45 milljarðar. Þetta eru sögð
um helmingi meiri kaup á íslenskum
skuldabréfum en árið áður.
Heildareign erlendra fjárfesta í inn-
lendum skuldabréfum er að mati
greiningardeildar hátt í 150 millj-
arðar. „Til samanburðar nam heild-
areign íslenskra lífeyrissjóða í inn-
lendum ríkisskuldabréfum í lok
janúar sl. um 175 milljörðum.“
25 milljarða velta á
skuldabréfamarkaði
sl. tvo daga
● HAGNAÐUR Íslenskra verðbréfa-
Eignastýringar hf. árið 2003 nam 0,7
milljónum króna samanborið við 0,3
milljónir árið 2002. Félagið er að nær
öllu leyti í eigu Íslenskra verðbréfa hf.
og sér um stýringu á öllum fjórum
sjóðsdeildum verðbréfasjóða félags-
ins sem og fjárfestingarsjóði þess.
Hreinar rekstrartekjur félagsins
námu 34,7 milljónum á síðasta ári
samanborið við 7,6 milljónir króna ár-
ið áður. Rekstrargjöld námu 33,8
milljónum samanborið við 7,3 millj-
ónir króna árið áður.
Heildareignir félagsins námu 18,4
milljónum króna en voru 5 milljónir í
ársbyrjun. Eigið fé félagsins nam í lok
síðasta árs 16,7 milljónum en var 5
milljónir í ársbyrjun. Fjármunir sjóða í
stýringu námu 4 milljörðum króna í
árslok samanborið við 1,5 milljarða í
árslok 2002.
ÍV-eignastýring hagn-
ast um 700 þúsund
Í
slendingar nota verulega
minna af ódýrum samheita-
lyfjum en Danir og Norð-
menn. Er þetta meginskýr-
ingin á því að kostnaður
vegna lyfjanotkunar á hvern Íslend-
ing er um 46% hærri en meðaltal fyrir
íbúa í hinum löndunum. Þetta eru nið-
urstöður í nýrri skýrslu Ríkisendur-
skoðunar um lyfjakostnað, notkun,
verð og framboð lyfja á Íslandi, sem
birt var í gær.
Ríkisendurskoðun segir að minna
framboð sé af ódýrum samheitalyfj-
um hér á landi en annars staðar á
Norðurlöndunum. Hlutdeild sam-
heitalyfja í heildarkostnaði lyfja hér á
landi minnkaði hlutfallslega frá árinu
2000, er hún var 22%, en fór í 20% árið
2003, að því er fram kemur í skýrsl-
unni. Þar kemur einnig fram að hlut-
fall samheitalyfja hafi verið um 35%
af heildarlyfjanotkuninni, en hver
skammtur frumlyfs sé að meðaltali
meira en helmingi dýrari en skammt-
ur samheitalyfs. Hlutfall samheita-
lyfja af heildarlyfjakostnaði í Dan-
mörku var 28% árið 2002.
Í skýrlunni kemur einnig fram að
meiri notkun á tauga- og geðlyfjum
ásamt því, að kostnaður við að dreifa
lyfjum og selja er meiri hér á landi en
í Danmörku og Noregi, eigi sinni þátt
í því að kostnaður vegna lyfjanotk-
unar á hvern landsmann er meiri hér
en í hinum löndunum.
„Ef lyfjakostnaður hérlendis væri
hlutfallslega sá sami og í Danmörku
og Noregi hefði hann lækkað um 4,4
milljarða kr. árið 2003 og farið úr 14
milljörðum kr. í 9,6 milljarða kr. Ef
virðisaukaskatti er sleppt er munur-
inn um 3,5 milljarðar,“ segir í skýrslu
Ríkisendurskoðunar.
Fram kemur í skýrslunni að
fulltrúar hins opinbera og hagsmuna-
hópar sjúklinga hafi kvartað undan
háu lyfjaverði hér á landi. Á sama
tíma hafi talsmenn lyfjafyrirtækja
gagnrýnt stjórnvöld fyrir að birta og
háar fjárhæðir þegar rætt sé um
lyfjakostnað. Í skýrslunni sé leitast
við að greina notkun, kostnað, verð og
framboð lyfja, einkum með saman-
burði milli Íslands, Danmerkur og
Noregs.
Segja skýrsluhöfundar að megin-
markmið úttektrarinnar sé að svara
því hvort lyfjakostnaður hér á landi sé
eðlilegur miðað við þessi samanburð-
arlönd og hvernig megi hugsanlega
lækka hann.
Mikill verðmunur á lyfjum
Í skýrslunni eru nefnd dæmi um
ólíkt framboð og verð samheitalyfja á
Íslandi og í samanburðarlöndunum.
Þar kemur til að mynda fram að sami
skammtur af blóðfitulækkandi lyfi,
simvastatin, sé seldur ódýrast hér á
landi sem samheitalyf á um 13 þúsund
krónur án virðisaukaskatts, en bjóðist
ódýrast í Danmörku og Svíþjóð sem
samheitalyf á 1.500–1.600 krónur.
„Hægt væri að ná fram verulegum
sparnaði hér á landi ef samheitalyf
væru boðin á svipuðu verði og í sam-
anburðarlöndunum. Í Danmörku hef-
ur söluaukning ódýrra samheitalyfja
verið nefnd sem skýring á því að lyfja-
kostnaður hækkaði aðeins um 4% á
árinu 2003. Hér hækkaði lyfjakostn-
aður um 11% á sama tíma.“
Nokkrar ástæður
Ríkisendurskoðun segir að nokkr-
ar ástæður séu fyrir því að hér á landi
séu notuð dýrari lyf en í Danmörku og
Noregi. Eftirfarandi ástæður eru
nefndar:
„–Verð lyfja og greiðsluþátttaka ís-
lenska ríkisins miðast við verð sömu
lyfja í samanburðarlöndunum en ekki
verð ódýrasta lyfsins þar í hverjum
flokki.
–Heilbrigðisstofnanir notast lítið
við lyfjalista og klínískar leiðbeining-
ar sem mæla fyrir um skynsamlega
og hagkvæma notkun lyfja.
–Ákvarðanir lyfjaverðsnefndar um
verðmyndun í heildsölu og smásölu
hvetja ekki nægjanlega til markaðs-
setningar ódýrari lyfja.
–Innflutningur og dreifing lyfja er í
mörgum tilvikum í höndum aðila sem
jafnframt eru umboðsmenn lyfja-
framleiðenda.
–Útboð vegna lyfjakaupa heilbrigð-
isstofnana hafa ekki skilað tilætluðum
árangri á undanförnum árum.“
Þessu til viðbótar segir í skýrslunni
að sala lyfja hér á landi virðist óhag-
kvæmari en annars staðar á Norður-
löndum, einkum vegna smæðar ís-
lenska markaðarins. Afkoma
fyrirtækja innan þessarar atvinnu-
greinar bendi hins vegar ekki til þess
að hagnaður þeirra sé óeðlilega mikill.
Nefndar eru tvær meginástæður
fyrir miklum kostnaði við heildsölu og
smásölu lyfja:
„–Kostnaður við að koma lyfjum á
markað, m.a. skráning þeirra og
merkingar á íslensku, er tiltölulega
hár vegna smæðar markaðarins og
lítillar veltu margra lyfja.
–Apótek eru hlutfallslega fleiri á
Íslandi en í hinum löndunum og
rekstrarkostnaður þeirra á hverja
selda einingu hærri.“
Þróunin í lyfjanotkun hér á landi er
að því er fram kemur í skýrslu Rík-
isendurskoðun að hluta til samskonar
og í nágrannalöndunum. Aukningin
sé þó meiri hér. Þannig hafi lyfjanotk-
un á Íslandi verið að meðaltali 20%
minni en annars staðar á Norðurlönd-
unum árið 1996 en einungis 12%
minni árið 2001.
Meiri vöxtur í notkun hér
Í þessu sambandi bendir Ríkisend-
urskoðun á að lyfjanotkun aukist
gjarnan með hækkandi aldri og stafi
minni lyfjanotkun hér á landi m.a. af
því að meðalaldur Íslendinga sé lægri
en hinna þjóðanna.
„Lyfjanotkun hefur vaxið árlega
meira en svo að hægt sé að skýra
hana með fólksfjölgun og breyttri ald-
urssamsetningu landsmanna. Lyfja-
notkun jókst t.d. um 18,9% á milli ár-
anna 1999 og 2003. Aukningin er
mismikil eftir lyfjaflokkum. Athyglis-
vert er að skoða hvernig neysla
tauga- og geðlyfja hefur vaxið. Árið
1990 notuðu Íslendingar mun minna
af tauga- og geðlyfjum en hinar þjóð-
irnar, t.d. notuðu Danir þá 60% meira
af þessum lyfjum. Árið 2002 var
Í SKÝRSLU Ríkisendurskoðunar um lyfjakostnað segir
að stjórnvöld, lyfjafyrirtækin og læknar geti gert ým-
islegt til að lækka lyfjakostnað hér á landi. Hægt sé að
stuðla að því að notkun lyfja sé hófleg, að hingað séu
flutt ódýrari lyf en gert er og að dregið sé úr kostn-
aðarsömum kröfum við dreifingu og sölu lyfja.
Í skýrslunni eru nefndir ýmsir möguleikar sem gætu
að mati Ríkisendurskoðunar minnkað lyfjakostnað.
Eftirfarandi eru helstu tillögur Ríkisendurskoðunar:
„Breyta þarf greiðsluþátttöku sjúkratrygginga
þannig að hún miðist við lægsta lyfjaverð í samanburð-
arlöndunum að teknu tilliti til eðlilegrar álagningar.
Útbúa þarf lyfjalista fyrir sjúkrahús og aðrar heil-
brigðisstofnanir, þar sem bent er á hagstæðustu lyfja-
kaup með hliðsjón af hagsmunum sjúklings og frá
heilsufræðilegu sjónarmiði, og fylgjast þarf með því að
ávísað sé á ódýrasta sambærilega lyfið þegar það á við.
Jafnframt þarf að ýta undir að fylgt sé klínískum leið-
beiningum um skynsamlega lyfjagjöf.
Endurskoða þarf heimilaða álagningu bæði í heild-
og smásölu þannig að hún hvetji til sölu á ódýrum lyfj-
um.
Gera þarf oftar samanburð á lyfjaverði á Íslandi og
annars staðar á Norðurlöndunum og leiðrétta það komi
í ljós að verðmunur hafi aukist frá síðustu verðkönnun.
Efla þarf hlutlausa og faglega upplýsingagjöf frá
stjórnvöldum um lyfjamál til mótvægis við markaðs-
setningu lyfjafyrirtækja.
Endurmeta þarf hlutverk þeirra opinberu aðila sem
stjórna og hafa eftirlit með lyfjamálum með það fyrir
augum að færa verkefni á færri hendur.
Kanna þarf í samstarfi við rekstraraðila apóteka
hvort fækka megi útsölustöðum eða gera rekstur
þeirra hagkvæmari á annan hátt til að draga úr kostn-
aði. Skoða þarf sérstaklega hvort afnema eigi sér-
kröfur sem gerðar eru til starfsemi og búnaðar apó-
teka hér á landi, t.d. um húsnæði og fjölda
lyfjafræðinga, og samræma þær þeim kröfum sem
gerðar eru annars staðar á Norðurlöndum.
Leita þarf eftir undanþágu frá kröfum um að fylgi-
seðli á íslensku sé pakkað með lyfjum.
Stjórnvöld þurfa að fylgjast með að fyrirkomulag við
dreifingu lyfja hamli ekki auknu framboði ódýrra sam-
heitalyfja.
Heilbrigðisstofnanir þurfa að bjóða út lyfjakaup þeg-
ar því verður við komið.“
Lyfjakostnaður á mann er 46% hærri hér en í Danmörku og Noregi
Minni notkun samheita-
lyfja meginskýringin
Í nýrri skýrslu Ríkis-
endurskoðunar segir að
mikill munur á lyfja-
kostnaði hér og í ná-
grannalöndunum skýr-
ist fyrst og fremst af
minni notkun samheita-
lyfja hér. Meiri notkun
tauga- og geðlyfja og
meiri kostnaður við
dreifingu og sölu lyfja
hafa einnig áhrif.
Aukinn kostnaður Frá 1990 til 2003 hækkaði lyfjakostnaður um 9,2% á ári á meðan lyfjanotkun jókst um 3,9%.
Hægt að stuðla að hóflegri notkun
ÞETTA HELST …
VIÐSKIPTI