Morgunblaðið - 03.04.2004, Blaðsíða 31

ÚR VESTURHEIMI
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 3. APRÍL 2004 31
„ÉG get ekki kvartað, viðskiptin hafa gengið
vel og árið í fyrra var gott ár en íslenskar
lopavörur eru um það bil þriðjungur söl-
unnar,“ segir Leona Delores Morrow (áður
Jonasson) í Winnipeg í Kanada.
Leona hefur rekið verslun sína, Leona’s
Sweater & Wool Shop, á Logan Avenue í
Winnipeg undanfarin 18 ár. Íslenskar vörur
eru mest áberandi í versluninni og merking-
arnar á hillunum eru kunnugar. „Bulky
Lopi“, „Lite Lopi“ og „Álafoss Lopi“ má lesa
rétt við innganginn og þegar merkingarnar á
lopanum eru skoðaðar kemur í ljós að um er
að ræða léttlopa frá Ístex í Mosfellsbænum.
Leona segir að íslenskur lopi sé til annars
staðar í Winnipeg en hún ein selji íslenskar
lopapeysur, belgvettlinga og lopasokka. „Ég
byrjaði að prjóna heima fyrir aðrar verslanir
en foreldrar mínir hvöttu mig til að opna eig-
in verslun. Með þeirra aðstoð gat ég keypt
þetta húsnæði sem ég breytti síðan í verslun.“
Foreldrar Leonu voru Dýrunn og Leo Jon-
asson, bændur í Geysisbyggðinni í Manitoba.
Hún segir að íslenska hafi alltaf verið töluð á
heimilinu og margir í fjölskyldunni tala
ágæta íslensku. Framleiðsla hennar er líka ís-
lensk. „Ég reyni stöðugt að koma með eitt-
hvað nýtt, nýjar hugmyndir, ný snið, nýtt
garn og svo framvegis en það er athyglisvert
hvað margt ungt fólk hefur áhuga á því að
prjóna.“
Prjónakonunum fækkar
Fiskimenn í Manitoba hafa sagt að belg-
vettlingar Leonu séu þeir bestu. „Annað kem-
ur ekki til greina því það prjónar enginn
svona vettlinga lengur,“ segir hún en dregur
síðan í land. „Ég ætti kannski ekki að taka
svona sterkt til orða vegna þess að það hljóta
einhverjar konur að prjóna ámóta vettlinga.
En þeim fer örugglega fækkandi. Þegar við
mamma byrjuðum á þessu var samkeppnin
mjög hörð og við áttum í erfiðleikum með að
selja vörurnar okkar. Nú eru margar prjóna-
konurnar dánar en spurnin eftir vörunum er
áfram mikil. Fiskimenn, verkamenn og fleiri
þurfa svona vettlinga í kuldanum á veturna.“
Leona er með 10 aðstoðarkonur við prjóna-
skapinn en enginn þeirra er af íslenskum
uppruna. „Ég var með 35 aðstoðarkonur þeg-
ar mest var,“ segir hún og bætir við að hún
hafi alltaf haft opið sex daga í viku á veturna
en fimm daga á sumrin. Dauðu stundirnar
notar hún til þess að prjóna. „Ég vil hafa góð-
an lager af öllu en salan er mest á haustin,
þegar jólavertíðin hefst.“
Íslenskar lopavörur
vinsælar í Manitoba
Morgunblaðið/Steinþór Guðbjartsson
Leona Delores Morrow notar dauðu stundirnar til þess að prjóna lopapeysur, sokka og vettlinga.
Í HÓPI vesturfaranna á ofanverðri 19. öld og í
byrjun 20. aldar voru nokkur börn, sem sömdu
tónverk í Vesturheimi þegar þau uxu úr grasi.
Sumir afkomendur þeirra fylgdu í kjölfarið, en
lítið sem ekkert hefur verið fjallað um verk
þeirra og þau því verðugt rannsóknarefni, að
sögn dr. Bjarka Sveinbjörnssonar, tónlistar-
fræðings og tónlistarráðunauts Ríkisútvarps-
ins.
Um liðna helgi flutti Bjarki áhugaverðan
fyrirlestur um helstu áhrifaþætti á íslenska
tónlist á 19. öld, í Manitobaháskóla í boði ís-
lenskudeildar og íslensks bókasafns háskól-
ans. Hann sagði að Gunnsteinn Eyjólfsson og
Jón Friðfinnsson, sem fluttu með foreldrum
sínum frá Íslandi til Nýja-Íslands í Manitoba í
Kanada 1877 og 1876, hefðu verið fyrstu ís-
lensku tónskáldin í Vesturheimi og tónverk
þeirra hefðu snemma verið gefin út. Um 15
tónskáld væru í frumherjahópnum og í hópi af-
komenda þeirra hefðu bæði verið söngvarar og
hljóðfæraleikarar, en almennt hefði lítið verið
fjallað um verk þeirra enda þau flest ekki að-
gengileg. „Ég er viss um að það leynast mörg
verk í kössum í geymslum hér og þar,“ sagði
hann og hvatti fólk til að leita að tónverkum
eftir þessi tónskáld og koma þeim til varð-
veislu á íslenska bókasafnið við Manitoba-
háskóla.
Bjarki sagði að það væri merkilegt að sjá
hvernig fólk, sem hefði sama bakgrunn en
þroskaðist á mismunandi hátt í tveimur að-
skildum menningarheimum, það er á Íslandi
og í Vesturheimi, semdi tónlist. „Spurningin er
hvort tónlistin verður öðruvísi þegar menn
með sama bakgrunn vaxa upp í mismunandi
menningarumhverfi. Það getur orðið spenn-
andi rannsóknarefni,“ sagði hann.
Fyrir hönd Tónverkamiðstöðvarinnar og
Smekkleysu færði Bjarki íslenska bókasafninu
um 50 diska með íslenskri tónlist og sagðist
vona að gjöfin yrði vísir að góðu tónlistarsafni.
Tónverk í Vesturheimi verðugt rannsóknarefni
Morgunblaðið/Steinþór
Dr. Bjarki Sveinbjörnsson hélt athyglisverðan fyrirlestur í Manitobaháskóla á dögunum.
ÞEGAR Íslendingar héldu til Norður-Ameríku á síð-
asta fjórðungi 19. aldar upplifðu þeir marga langa og
kalda vetur. Mörgum hefur þótt veturinn í vetur á þess-
um slóðum minna á þessa gömlu tíma en ljóst er að all-
ar aðstæður til að bregðast við snjónum og kuldanum
eru allt aðrar og betri nú en áður. „Mér hefur oft verið
hugsað til forfeðra minna í vetur, dugnaðar þeirra og
baráttu við veðrið við slæmar aðstæður,“ segir Curtis
Olafson, nautgripabóndi í Edinburg í Norður-Dakóta í
Bandaríkjunum. Mike Guttormson, fyrrverandi fiski-
maður í Gimli í Manitoba, segir að kuldinn geti verið
hressandi og lætur snjóinn ekki angra sig heldur notar
snjóblásarann sinn til að hreinsa bílastæðin hjá sér og
nágrannanum. „Þetta er í síðasta sinn í vetur sem ég
þarf að hreinsa stæðin því vorið er komið og bráðum
hverfur snjórinn,“ segir hann.
Morgunblaðið/Steinþór Guðbjartsson
Veturinn kvaddur
ÞORRABLÓT eru fastur liður í
starfsemi Íslendingafélaga í Vest-
urheimi og enn eru þau haldin þó
nokkuð sé frá þorra og tími kom-
inn til að huga að páskahátíðinni.
Vegna veðurs er oft ekki skyn-
samlegt að halda mannamót í jan-
úar og febrúar í afskekktum sveit-
um en með hækkandi sól er
auðveldara að komast á milli. Fyrir
hálfum mánuði var til dæmis hið
árlega þorrablót í Árborg í Mani-
toba og um liðna helgi voru þorra-
blót í Vatnabyggð í Saskatchewan
og Toronto. Íslendingafélög í
Bandaríkjunum fá stundum þorra-
mat frá Íslandi en víða leynast
menn og konur sem matreiða ís-
lenskan mat. Í því sambandi má
nefna Archie Palsson hjá Palsson
Fine Foods í Árborg sem hefur
útbúið íslenskan mat í áratugi og
sendir til félaga og vina víða í Kan-
ada og Bandaríkjunum. „Rúllu-
pylsan er vinsælust en það er stöð-
ug spurn eftir hangikjöti um
hátíðar eins og jól og páska og
skyrið rennur vel út,“ segir hann.
Rúllupylsan
eftirsótt vestra
Morgunblaðið/Steinþór Guðbjartsson
Archie Palsson í Árborg í Manitoba selur meðal annars bakka með brauði
með rúllupylsu og segir hann að þeir renni út.