Heimilistíminn - 21.03.1974, Blaðsíða 16

konar svörun við. Um það eru flestir upp-
eldisfræðingar og sálfræingar sammála.
Meiri er nú miskliöin ekki i þessum efn-
um.
En hvað svo?
Jú, sömu sálfræðingarnir — Frances Ilg
og Louise B. Ames — veita svar, sem
mjög vel spannar almennan skilning i
þessum efnum á vorum dögum.
— Stranga uppeldið og frjálsa uppeldið
hafa vikið fyrir skynsamlegu uppeldi.
Foreldrar, sem beita skynsamlegu upp-
eldi, reyna að skilja, hvað þeir geta með
sanngirni krafizt af börnum sinum, jafn-
framt þvi, sem þeir hafa hugfast hver sé
grundvallarskapgerð þeirra og aldurs-
stig. Þvinæst reyna þeir að halda kröfum
sinum innan sanngjarnra takmarka.
Þetta væri hægt að orða i styttri setn-
ingu:
Barnauppeldi er spurningin um smá-
vegis vit og heilmikið af heilbrigðri skyn-
semi.
Hvað segja foreldrarnir?
Sérfræðingarnir eru sem sagt ekki ó-
sammála um, hvernig eigi að ala börn
upp. En hvað um foreldrana. Hvaða skoð-
anir hafa þeir?
Vestur-þýzkir þjóðfélagsfræðingar hafa
reynt að rannsaka þetta mál með þvi að
spyrja allmarga unga foreldra um, á
hvern hátt þeir óski eftir að ala börn sin
upp.
Aðeins litill hluti þeirra, sem spurðir
voru, vildu hafa sama háttinn á og for-
eldrar þeirra — það er að segja 22 af
hundraði. Rúmlega 70 af hundraði vildu
hafa annan hátt á.
Og þaðer i raun og veru áhugavekjandi,
að flestir foreldrar skuli vita, hvað beir
vilja iþessum efnum. f rannsóknum þess-
um kom fram, að það var aðeins sáralitill
hluti, sem svaraði „veit ekki”, eða 7 af
hundraði.
Þessir foreldrar voru ekki aðeins að þvi
spurðir, hvort þau vildu veita börnum sin-
um annað uppeldi en það, sem þau höfðu
sjálf fengið, heldur, hvað þau myndu gera
á annan hátt.
Fyrst og fremst vildu margir ungir for-
eldrar veita börnum sinum minni aga i
uppeldinu. Meiri ást, minni hörku, meiri
ró, minni refsingar. Og þeir ætluðu að
gefa sér betri tima með börnunum en for-
eldrar þeirra höfðu gert.
Þessu svöruðu 68 af hundraði.
Það voru lika foreldrar meðal þeirra
ungu, sem óskuðu eftir að gefa börnum
sinum agameira uppeldi — meiri reglu.og
ákveðni en þau höfðu sjálf kynnzt sem
börn. Þetta sögðu 10 af hundraði.
En hér verður að hafa það i hugá, að
það var að miklu leyti um aðræða þá, sem
kynntust og liðu fyrir hið frjálsa uppeldi,
sem áður er getið. Fimm af hundraði
vildu veita börnum sinum meiri menntun
meiri þekkingu, en þau sjálf höfðu fengið,
og önnur fimm lögðu áherzlu á betri kyn-
ferðisfræðslu.
16
Það, sem þessir tveir hópar ungra for-
eldra vilja gera öðruvisi, má taka sem
svörun við tveim mismunandi uppeldis-
aðferðum, og það uppeldi, sem skapast af
viðbrögðum þessara hópa, virðist nokk-
urn veginn vera það sama: frjálsara upp-
eldi en ögunin, en samtsem áður ekki eins
frjálst og það hömlulausa.
Foreldrarnir eru sem sagt þó talsvert
sammála.
Aðlögunarvandamálin
Engu að siður er þetta erfitt. Af þvi að
enda þótt maður geri sér að vissu leyti
grein fyrir, hvernig maður eigi að ala sin
eigin börn upp, stendur maður vissulega
frammi fyrir þvi vandamáli, á hvern hátt
eigi að framkvæma það, einmitt vegna
þess að maður vili annars vegar fara eftir
ákveðnum reglum, og svo hins vegar alls
ekki halda við þær, hvað sem tautar og
raular. Af þvi að börn eiga að hafa vissar
venjur, vissa ramma i tilveru sinni, en
einnig ákveðið frelsi.
Þarna verður jafnvægið nokkuð erfitt,
og margir foreldrar gefast upp á að finna
réttu leiðina. Skólasálfræðingarnir And-
ers Leerskov og Mogens Hansen segja:
-A seinustu árum hefur fólk lent i mikl-
um vandamálum með að þroska persónu-
leikann og þjóðfélagslega aðlögun hjá
börnum. Hér er um að ræða innri átök
milli annars vegar raunhæfrar, út-
breiddrar þjóðfélagstilhneigingar til að
þroska einstaklingskenndina og sjálf-
stæðið og svo hins vegar áhrifavald sam-
félagskerfisins.
Sem sagt: Foreldrar keppa að þvi flest-
ir hverjir að veita börnum sinum mikið
frelsi til að þroska sig eftir eðli sinu, en
samfélagið er enn ekki stillt inn á börn,
sem alin eru upp á þennan hátt.
Þess vegna geta lika komið vandræða-
börn frá heimilum, sem eru annars.göð og
traust, og þar sem foreldrarnir eru skyn-
samar manneskjur.
Aðlögunarerfið börn
En flest hin raunverulegu vandræða-
börn — hvort sem maður nefnir þau að-
lögunarerfið eða hvort þau hafa orðið
fyrir skaðlegum áhrifum — eiga vanda-
mál sin að rekja til fjölskyldunnar.
— Hinir ýmsu sálfræðilegu skólar geta
verið ósammála um mörg smáatriði i
framkvæmdaratriðum geðheilsumála, en
um það eru menn sammála, að megin-
þættir skapgerðarinnar mótist i æsku inn-
an ramma fjölskyldulífsins.
Þannig kemst prófessor Thomas Sigs-
gaard að orði. Innan ramma fjölskyldu-
lifsins. Þar mótast barnið og síðar full-
orðnir, og þar gerast þeir atburðir, sem
rugla persónuleikann i riminu....
Hvað er eiginlega að þeirri fjölskyldu,
þar sem barn lendir i geðrænum vanda-
málum?
Ja, málið er vissulega gert miklu
einfaldara, en i stuttu máli sagt er þetta
skoðun einhvers virtasta barnasálarfræð-
ings vorra tima, prófessors Sigsgaard:
— Börn þarfnast öryggis og trausts,
ástar og umhyggju, og verndun gegn
hættum.
En þau þarfnast lika sjálfstæðis, að
geta vaxið hugrekki, að vera óháð og afla
sér þroska, athafnasemi og sjálfsvirð-
ingar.
Góðir foreldrar
Góðir foreldrar verða að sjá um, að það sé
nóg pláss fyrir börnin i tilveru þeirra.
Þetta virðist liggja alveg i augum uppi,
en engu að siður er þetta nokkuð, sem for-
eldrar gæta alls ekki nógu vel. Alltof oft er
það einmitt þetta, sem börnin liða fyrir
og sem orsaka vandamálin.
— Þegar fólk verður foreldrar, er það
þegar búið að afla sér ákveðinna áhuga-
mála, sem setur sinn lit á tilveru þess,
segja allmargir barnasálfræðingar i bók-
inni „Barn þitt er persónuleiki.”
önnur áhugamál eneinmitt þau að ala
upp börn. En það verður að vera rúm
fyrir þetta allt saman. Maður má ekki
henda áhugamálunum frá sér og kasta
sér yfir blessað barnið af allri sinni
atorku. Það verður lika að vera rúm fyrir
barnið og þarfir þess.
Góðir foreldrar hafa tima fyrir börnin
sin. Ekki aðeins til að sjá fyrir fjölskyld-
unni, eins og sagt er, heldur til að helga
sig börnunum — sýna þeim áhuga og ást.
Góðir foreldrar, segja þessir sömu barna-
sálarfræðingar, láta i ljós tilfinningar
sinar, afstöbu og kröfur, blátt áfram og
auðskilið. Það er ekki nóg að láta sér
þykja vænt um barn, maður veröur að
sýna það, svo að barnið finni það og hafi
enga möguleika á að efast um það.
— Foreldrar geta gert mörg
glappaskot. Þau geta æptaf reiði út af svo
til engu, hótað og veitt ósanngjarnar refs-
ingar. En ef aðeins grunntónninn I sam-
bandi þeirra og barnanna er nokkurn
veginn skynsamur og ástúðlegur og þau
sjálf gera sér ljósa galla sina og megna aö
leiðrétta þá, munu þeir ekki orsaka
varanleg mein.
öryggi og traust.... vissan um, að það sé
einhver, sem þykir vænt um mann — það
er þetta, sem barnið þarfnast. Og öölist
þab aðeins þetta, getur maður alið það
upp á nánast alltof auðveldan hátt, að
manni finnst. Erfiðara er það nú ekki,
enda þótt dags daglega — i smáum og
stórum atriðum — geti manni fundizt
harla erfitt að ala upp börn á áttunda tug
aldarinnar.
NB: Það er ekki allir foreldrar, sem
elska börnin sin. Sumir hafa meira og
minna slæma samvizku út af þessu. En
það er gömul og lifseig imyndun, að hinn
mikli og fullkomni kærleikur milli for-
eldra og barna sé eitthvað sjálfsagt. Þetta
er eitthvað, sem við höfum imyndað
okkur, alveg á sama hátt og við imyndum
okkur, að hjónaband byggist á eilifri ást.
Ast getur ekki verið eilif. Hún getur
heldur ekki verið fullkomin. Það getur
ástin til barnanna heldur ekki verið.