Morgunblaðið - 18.07.2004, Page 39

Til sölu Toyota 4Runner, árg.
1990, ek. 230 þús. km. Góður jeppi
í ferðalögin, veiðina eða hrossin.
Verð aðeins 290 þúsund. Upplýs-
ingar hjá Bílasölunni
Bílfangi, Malarhöfða 2,
sími 567 2000.
Til sölu Suzuki Swift, árg. 1998.
Ekinn 50.000 km. Einn reyklaus
eigandi. Bíllinn er í góðu lagi.
Beinskiptur. Gott lakk. Ný sumar-
dekk. Vetrardekk á felgum. Verð
kr. 400.000. Bein sala - eða skipti
á litlum, lítið eknum, eins árs bíl.
Upplýsingar í síma 893 6741.
Til sölu Nissan Primera slx árg.
'92, ek. 124 þús., sjálfsk., samlæs-
ing, rafm. í rúðum, aukadekk.
Góður bíll. Verð 230 þús.
Uppl. í síma 691 1484.
Peugeot 306 station 1600, ek.
113 þús. Sumar- og vetrardekk,
hundagrind getur fylgt. Verð 360
þús. eða 100% lán, afb. 15 þús.
á mán. Uppl. í síma 895 0196.
Mercedes Benz, árg. '98, ek. 65
þús. km. E290 TD Elegance, þjón-
ustubók, einn eigandi, ný yfirfar-
inn hjá Benz, sjálfskiptur, vetrar-
og sumardekk á álfelgum. Verð
2.487 eða 2.122 kr. með niður-
fellingu til leigubílstjóra. Sími
00352-21365895 eða island@pt.l
M. Benz 600 SEL '92
V-12, 408 hö. Í mjög góðu ástandi
enda alla tíð þjónustaður af Ræsi.
Hlaðinn búnaði eins og segullok-
um á hurðum fjarlægðaskynjur-
um, rafm. í afturgardínu, stýri og
öllum sætum, svo fátt eitt sé
nefnt. Verð 1.790 þús. Bílalán
uppá 520 þús getur fylgt. Uppl. í
síma 696 1000.
Hyundai Elantra Station. árg. '01,
ek.40. þ. Sjálfsk. Dráttarkr. Ás.
verð 1.250. þ. Tilboð óskast. Gott
staðgr.v. Skoða öll skipti. Góð
þjónustubók. Sími 822 2180.
Honda Civic, árg. '98, ek. 84
þús. km. Til sölu hvít Honda Civic
V-tec '98, 15" Low Profile dekk,
topplúga, vindskeið, reyklaus og
vel með farinn. Verð 720 þúsund.
Upplýsingar í síma 692 2496.
BMW 320 IS, árg. 1997, til sölu
Ekinn 112 þús. km. Ný vél 2500cc
frá maí 2003. Topplúga, litað gler,
rafdrifnar rúður og speglar, útv.
og geislasp., krómsportfelgur,
plussáklæði, vökvastýri, spólvörn.
Blár. Verð 1.150.000 kr. Áhv. lán
450. þús kr. Glitnir hf. Skipti mög-
uleg á ódýrari bíl. Uppl. veitir Logi
í símum 847 4999/555 0900.
Ökukennsla
Ökukennsla, endurhæfing,
akstursmat og vistakstur.
Upplýsingar í símum 892 1422 og
557 6722, Guðbrandur Bogason.
Driver.is
Öku- og bifhjólakennsla, aksturs-
mat. Subaru Legacy, árg. 2004.
Björgvin Þ. Guðnason,
sími 895 3264 www.driver.is
Palamino Yearling, 11 feta, ´03
Til sölu mjög lítið notað og vel
með farið fellihýsi með fortjaldi,
sólarsellu, útvarpi o.fl.
Sjá bilasolur.is . Upplýsingar:
Bílar gs Sport, símar 421 8808
og 892 8808.
Euramobil Contura 692 FB Fiat
Ducato 18 2,8 Tdi með tvöföldu
upphituðu gólfi, 7,04 metrar með
öllum aukabúnaði.
Verð með öllu 5.137.000 kr.
Uppl. í síma 0035221365895 og
island@pt.lu, Ólafur.
Challenger T315 M. Benz 316
Cdi 2004 Nýr bíll, árgerð 2004,
með öllu, rúmir 7 metrar. Hægt
er að fá bílinn afhentan í Luxem-
borg eða á Íslandi. Lúxusbíll með
öllu. Verð 6,6 milljónir. Sími
0035221365895 og island@pt.lu,
Ólafur.
Speglar fyrir fellihýsi og
tjaldvagna. Verð kr. 1.650 kr.
GS varahlutir,
Bíldshöfða, sími 567 6744.
Trilla óskast Óska eftir að kaupa
vel með farna og gangmikla
(12-15 sjómílur) 6 metrar trillu
með innanborðsvél, dýptarmæli,
björgunarbát og dráttarvagni.
Upplýsingar í síma 863 2749 eftir
kl. 18:00.
Yfirtaka á bílaláni0 Óska eftir
fólksbíl eða jeppa. Eingöngu yfir-
taka á bílaláni. Skoða flest.
Upplýsingar í síma 895 8873.
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 18. JÚLÍ 2004 39
Ég hefi nýverið staðhæft að Íslendingar séu
tómlátir um sögu þjóðar sinnar og stöðu í svo-
kölluðu samfélagi þjóðanna. Þessari fullyrð-
ingu til staðfestingar má nefna nýleg dæmi um
þögn þá sem einkennir afstöðu til Íslendinga,
sé miðað við framkomu stórþjóðanna í þeirra
garð.
Breskur bókaklúbbur sendi mér nýlega sögu
Bretaveldis á tuttugustu öld, tveggja binda
verk, nærfellt 1.800 blaðsíður. Íslands var þar
minnst með einni línu. Það var um hervernd
Bandaríkjamanna í júlímánuði 1941 er þeir
tóku við af Bretum. Ekki minnst einu orði á
Þorskastríðið. Þaðan af síður á orrustuna um
Atlantshafið né heldur á NATO. Þó kaus Ólaf-
ur Thors að leita heldur ráða hjá sendiherra
Breta um herstöðvar Bandaríkjamanna heldur
en spyrja æskuvin sinn, Jón Sigurðsson frá
Kaldaðarnesi, ráða. Þó hafði hann greitt Jóni
atkvæði sem forseta á Þingvöllum 1944. Sendi-
herra Breta kallaði Jón „óþekkt smámenni“.
Veðurstofa Íslands fær 118 milljónir króna
sem fjárstyrk í ár frá ICAO, alþjóðasamtökum
veðurstöðva, vegna flugsamgangna. Banda-
menn þökkuðu sigur sinn í orrustu um yfirráð
á Atlantshafi fyrst og fremst herstöðvum sín-
um á Íslandi og veðurfregnum héðan. Disco-
very-sjónvarpsstöðin, Sky-stöðin og BBC sjón-
varpa fræðsluþáttum um heimsstyrjöldina
síðari. Enginn fulltrúi Íslendinga er tekinn tali.
Þó sigldu skipalestir úr Hvalfirði árum saman
til Múrmansk, þar á meðal frægasta lest allra
tíma, PQ-17. Þar var m.a. fangaskip banda-
rískt. Lífstíðarfangar voru leystir úr haldi ef
þeir gerðust skipverjar á Libertyskipum, sem
Bandaríkjamenn sendu til heimskautshafna
Sovétríkjanna með vörur og hergögn skv. láns-
og leigulögum.
Sjónvarpsstöðvar þær sem áður voru nefndar
sýna hita og vindáttir í heimsborgum oft á dag.
Reykjavíkur er aldrei getið. Veðurfræðingar og
sagnfræðingar afhjúpa ódugnað sinn og getu-
leysi að þeim skuli ekki takast að koma Íslandi á
kortið með því að tryggja landi sínu veglegan
sess í veraldarvafstri sjónvarpsstöðvanna. Ráð-
herrum og fulltrúum Íslendinga á umhverfis-
ráðstefnum ætti að láta í té farmiða aðra leiðina.
Ekki heimferðarmiða. Hérlendis er t.d. ekki
fylgt ákvæði um lausagang bifreiða. Að banna
hann. Daglega þeysa bifreiðar brælu sinni inn-
um svefnherbergisglugga gamalmenna, t.d. við
gatnamót Ránargötu, gegnt elliheimili á Vest-
urgötu 7. Gatnamálastjóri Reykjavíkur leggur
blessun sína yfir ósómann og Siv, Sigríður Anna
og Ingibjörg Sólrún láta gott heita.
Fulltrúar sjómanna og sagnfræðingar og
veðurfræðingar una sælir í sljóleika og
svefndrunga iðjuleysis, ölkrár og súludans
þrífast sem aldrei fyrr, en bókasöfn og fræða-
setur harðlæsa hliðum sínum.
Allmörg ár eru liðin síðan við hjón, Birna mín
og ég, vorum í sumarleyfi á Ermarsundseyj-
unni Jersey. Sessunautar okkar í matsal voru
ensk hjón á svipuðum aldri. Fyrst spurðu þau
hvort Rússar hefðu ekki hernumið land okkar.
Við leiðréttum þann misskilning og sögðum
Breta hafa hernumið land okkar í maí 1940. Þá
spurðu þau hvort við hefðum komið með járn-
brautarlest til Bretlands frá Íslandi. Því miður
vorum við ekki jafnsnjöll og Margrét, kona
Þórbergs. Hún sagði þegar hún var spurð sömu
spurningar: Nei. Ég kom fótgangandi.
Mér kom til hugar að hverfa heldur að öðru
efni. Sýna öðrum þjóðum að við Íslendingar
gætum kannski frætt lýðinn um sitthvað sem
gerðist í okkar fámenna landi fyrr á árum.
Segja Bretum frá því að á meðan hermenn
þeirra sátu hér í landi, þá gerðist sitthvað, sem
varðar ýmsa sértrúarhópa Bretlands. T.d.
héldu breskir hermenn sem játuðu gyðingatrú
samkomur vikulega. Höfðu eigin söfnuð þótt
fámennur væri. Franciska Olsen var rómuð
fyrir manngæsku og góðvild. Hún skaut skjóls-
húsi yfir flóttamenn. Fyrir milligöngu Hend-
riks J. Ottóssonar, tungumálakennara og síðar
starfsmanns Ríkisútvarpsins, leigði hún þeim
mæðgum, Henny Goldstein og móður hennar,
ásamt syni Hennýjar, Pétri, herbergi í húsi
sínu.
Á manntali Reykjavíkur er greint frá því að
Johanna, f. 28/3 1905 í Berlín, Pétur sonur
hennar, f. 7/11 1927 einnig í Berlín, og Marina
Lippmann, f. 10/2 1869 í Ceresk í Póllandi, séu
til heimilis í Garðastræti 9 í Reykjavík. Flutt-
ust til Íslands 1935. Utan safnaðar.
Hendrik segir svo frá í minningum sínum:
„Meðal hermanna þeirra, sem komu heim til
mín, voru nokkrir Gyðingar, bæði brezkir og
kanadískir. Tengdamóðir mín hafði mikla
skemmtun af komu þeirra. Gátu flestir þeirra
bjargað sér á mállýzku Gyðinga frá Austur-
Evrópu, Jiddisj. Tengdamóðir mín talaði þýzku,
en Jiddisj er forn þýzk mállýzka, blönduð hebr-
eskum og slavneskum orðum. Auk þess töluðu
sumir þeirra pólsku, en tengdamóðir mín hafði
lært pólsku á uppvaxtarárum sínum. Hún var
mikil trúkona og hélt fast við ómengaða trú for-
feðra sinna með föstum og bænahaldi. …
Ég var ekki í neinum vafa um stað, sem bezt-
ur myndi til slíkra hluta, en það var litli sal-
urinn í Góðtemplarahúsinu. Ég talaði við um-
sjónarmann hússins og húsnefnd og var málið
auðsótt.
Ég tók að mér að útbúa altari fyrir þessa
einstöku guðsþjónustu. Ég klippti út með
stórum stöfum trúarjátningu Gyðinga með he-
brezku letri:
SJMA JISROEL ADONOI ELOHEINU
ADONOI EKHOD (Heyr ó Israel, guð er
drottinn, guð er einn).
Hvítur „kreppappír“ prýddi altarisvegginn í
litla salnum í Góðtemplarahúsinu, en kona mín
útbjó borð fyrir altari með 7 arma kertastjök-
um. Lögmálsbókfell var ekkert til, en vinur
minn lánaði mér gamla útgáfu Gamla testa-
mentisins á hebrezku.
Kl. 19 átti guðsþjónustan að hefjast. Her-
menn og flóttamenn af Gyðingaættum gengu
inn í salinn og tóku sér sæti. Ég kveikti á kert-
unum. Allir viðstaddir héldu höfuðfötum sínum
á höfði að sið Gyðinga.
Svo hófst guðsþjónustan. Margir höfðu
bænasjöl sín og brugðu þeim yfir höfuð sér og
axlir. Óbreyttur brezkur hermaður frá Leeds,
Alf Cohen að nafni las inngöngubænir og síðan
tónaði hann hinn stórkostlega fagra sálm, Kol
Nidrei, á þann hátt, sem erfðavenjur þúsunda
ára hafa skapað. …
Seinna, eptir að Bandaríkjaherinn kom til
lands, flutti söfnuðurinn guðsþjónustur sínar í
baðstofu Iðnaðarmanna. Var þá kosin ný safn-
aðarstjórn og áttu sæti í henni Zeisel sá, sem
getur, tveir bandarískir hermenn, einn brezk-
ur og ég. …
Var forstöðumaður hans sjóliðsforingi, Ger-
ber lögfræðingur frá Boston. Hafði ég náið
samband við hann, enda þótt ég væri ekki leng-
ur í safnaðarstjórn. …
Að styrjöldinni lokinni, sæmdu Gyðingasam-
tök Bandaríkjamanna mig heiðursskjali fyrir
aðstoð þá, sem ég hafði veitt Gyðingum, sem
hér dvöldu á styrjaldarárunum, en þá var ég
umboðsmaður þeirra og er enn.“
Friðþór Eydal greinir svo frá:
„Frægasta skipalest sögunnar er án efa
PQ-17 sem hélt úr Hvalfirði 27. júní 1942. Á
ráðstefnu Hitlers og Raeders, yfirmanns
þýska flotans, 13. og 14. maí var ákveðið að
næsta skipalest bandamanna til Rússlands
skyldi valin sem upphafið að nýrri sókn í sam-
ræmdum aðgerðum flota og flughers frá Nor-
egi. Skyldu þrír kafbátar taka sér stöðu norð-
austur af Íslandi 10. júní til að finna
skipalestina og tilkynna um ferðir hennar fleiri
kafbátum sem veita skyldu henni fyrirsát á
svæðinu milli Jan Mayen og Bjarnareyjar.
Breska flotastjórnin skipaði fylgdarskipunum
að hætta fylgdinni og skipunum að dreifa sér.
Ákvörðun breska yfirflotaforingjans og ör-
lög PQ-17 vöktu að vonum gífurlega gremju í
röðum breskra og bandarískra sjómanna og
liðsmanna flotans. Hafa fjölmargar bækur ver-
ið gefnar út um örlög skipalestarinnar og
þungar ásakanir komið fram í garð flotastjórn-
arinnar, einkum af hendi bandarískra höfunda,
en 14 bandarískum skipum var sökkt. Hafa
menn velt vöngum yfir því hvers vegna Pound
yfirflotaforingi kaus að afturkalla ekki fyrir-
skipun sína um að skipalestinni skyldi sundrað
síðar sama kvöld …“
Þegar öldruðum sjómönnum var boðið til
Liverpool að minnast stríðssiglinganna var
Guðbjörn E. Guðjónsson skilinn eftir. Hann
var þó hinn eini sem siglt hafði til Múrmansk.
Hvar er Ísland?
Samkoma breskra gyðinga í Reykjavík 1940. 24 breskir hermenn. 6 borgarar. Konurnar eru Henny
Goldstein, síðar eiginkona Hendriks J. Ottóssonar, móðir hennar, Marina, ekkja Leo Lippmanns kaup-
manns í Berlín, þá óþekkt kona. Karlmennirnir, óþekktur, Harry Rosenthal síðar starfsmaður Amaró-
verslunar á Akureyri og Hendrik, sem var um skeið rabbíi í söfnuði breskra og bandarískra gyðinga.
PQ-17, frægasta skipalest í seinni heimsstyrjöld, hélt úr Hvalfirði 27. júní 1942. Guðbjörn Guðjónsson
var háseti á einu skipinu og er enn til frásagnar. Örfá skip komust á leiðarenda. Þýski flotinn sat fyrir
lestinni í Noregi. Breski flotinn hætti að vernda lestina. Breskir og bandarískir sjómenn töldu sig
svikna. Hví sniðganga breskir og bandarískir fræðimenn íslenska sjómenn, sem lögðu líf sitt í hættu.
Eftir Pétur Pétursson
Höfundur er þulur.