Morgunblaðið - 03.08.2004, Blaðsíða 18

UMRÆÐAN
18 ÞRIÐJUDAGUR 3. ÁGÚST 2004 MORGUNBLAÐIÐ
10 tíma kort á aðeins 3500 kr.
12 tíma morgunkort 3500 kr
Stakur tími 400 kr
T I L B O Ð
ljósab
ekki
Við no
tum e
inung
is hág
æða
Eddufelli • s. 567 3535
1 4 4 4
w w w. g u l a l i n a n . i s
ÍÞRÓTTIR & HEILSA
FYRIR síðustu alþingiskosn-
ingar, sem fram fóru sl. ár, gumuðu
fulltrúar stjórnarflokkanna af því,
að þeir hefðu bætt mikið kjör aldr-
aðra og öryrkja. Vís-
uðu þeir í því sam-
bandi í samkomulag,
sem ríkisstjórnin gerði
við samtök aldraðra í
nóvember 2002 og í
samkomulag um bætt
kjör ungra öryrkja,
sem heilbrigð-
isráðherra gerði við
Öryrkjabandalag Ís-
lands í mars 2003.
Samkomulagið frá
nóvember 2002 færði
öldruðum sáralitlar
kjarabætur. Með því
var aðeins verið að skila öldruðum til
baka litlu broti af því, sem rík-
isstjórnin hafði haft af öldruðum á
mörgum undanfarandi árum. Ólafur
Ólafsson,formaður Félags eldri
borgara í Reykjavík, taldi, að sam-
tök aldraðra hefðu verið of und-
anlátssöm, þegar þau samþykktu
samkomulagið í nóvember 2002.
Gert var ráð fyrir því í kjölfar sam-
komulagsins, að fundir yrðu haldnir
reglulega í starfshóp ríkisstjórnar
og aldraðra en þrátt fyrir óskir aldr-
aðra um fundi í starfshópnum hafa
þeir ekki verið haldnir. Enginn
fundur hefur verið haldinn frá því al-
þingiskosningar fóru fram! Málefni
aldraðra gleymdust
strax eftir kosningar.
Samkomulag við
öryrkja svikið að
verulegu leyti
Ef litið er á efndir á
samkomulaginu við ör-
yrkja verður ekkert
betra upp á teningnum.
Samkomulagið var að
verulegu leyti svikið.
Því var lofað að bæta
kjör öryrkja um 1,5
milljarða króna með
hækkun á bótum ör-
yrkja samkvæmt sérstöku sam-
komulagi þar um. Einkum skyldi
bæta kjör ungra öryrkja. Reiknað
var út að framkvæmd samkomulags-
ins mundi kosta 1528,8 millj.kr. Þeg-
ar til kastanna koma vildi rík-
isstjórnin og heilbrigðisráðhera
aðeins láta 1000 millj. í framkvæmd
samkomulagsins. Öryrkjar voru því
sviknir um 500 millj. kr. í auknum
bótum, sem lofað hafði verið. Og það
er eins með þessar „kjarabætur“ til
handa öryrkjum og bætur aldraðra.
Það var aðeins verið að skila til baka
hluta af því, sem ríkisstjórnin hafði
haft af öryrkum á undanfarandi ár-
um. Aldraðir og öryrkjar eiga í
rauninni stórfé inni hjá ríkinu. Er þá
miðað við, að þeir hefðu að sjálf-
sögðu átt að fá sl. 9 ár sömu kjara-
bætur og láglaunafólk á almennum
vinnumarkaði en öryrkjar og aldr-
aðir hafa aðeins fengið hluta þeirra
kjarabóta, sem láglaunafólk hefur
fengið. Láglaunafólk hefur fengið
52% aukningu kaupmáttar frá árinu
1990 en aldraðir hafa aðeins fengið
25%. Fram til ársins 1995 fengu
aldraðir og öryrkjar sjálfvirkt þær
kjarabætur, er hinir lægst launuðu
fengu. En 1995 var skorið á þessi
tengsl og síðan hafa aldraðir og ör-
yrkjar verið hafðir útundan í
launaþróuninni. Þessa „kjaraskerð-
ingu“ þarf að leiðrétta. Ríkisstjórn-
inni ber skylda til þess.
Eldri öryrkjar fengu
litla leiðréttingu
Það er svo annað mál, að ég efast um
að það standist jafnréttisákvæði, að
bæta aðeins kjör hluta öryrkja með
sérstöku samkomulagi en ekki
þeirra allra eða að bæta mun meira
kjör yngri öryrkja en þeirra sem
eldri eru. Sumir eldri öryrkjar fengu
litlar sem engar hækkanir. Rökin
fyrir þessari lausn eru þau, að yf-
irleitt séu kjör þeirra, sem verða
ungir öryrkjar verri en þeirra sem
verða öryrkjar eldri, m.a. vegna
þess, að almennt njóti þeir, sem
verða öryrkjar eldri lífeyris úr líf-
eyrissjóði, miðað við að þeir hafi ver-
ið í starfi áður og greitt í lífeyrissjóð.
Í þessu sambandi ber þó að athuga,
að ef þeir fá verulegar greiðslur úr
lífeyrissjóði skerðist tekjutrygging
þeirra og heimilisuppbót fellur nið-
ur. Ég hefði talið eðlilegast að bæta
kjör allra öryrkja jafnt.
Lífeyrir Tryggingastofnunar
dugar ekki til framfærslu
Ellilífeyrisþegar, einhleypingar,
sem ekki fá greiðslur úr lífeyrissjóði,
geta nú fengið mest í kringum 100
þús. kr. á mánuði í lífeyri frá Trygg-
ingastofnun ríkisins. Er þá miðað
við, að þeir fái auk grunnlífeyris og
tekjutryggingar heimilisuppbót og
tekjutryggingarauka. Það er til-
tölulega fámennur hópur sem fær
þessa fjárhæð frá Tryggingastofn-
un, þar eð ef um einhverjar tekjur
eða lífeyrissjóðsgreiðslur er að ræða
fellur heimilisuppbót og tekjutrygg-
ingarauki niður. Þessi fjárhæð, 100
þús kr. á mánuði, dugar ekki til
framfærslu samkvæmt áliti sérfræð-
inga. Harpa Njáls, félagsfræðingur,
taldi í riti sínu Fátækt á Íslandi, að
það vantaði um 40 þús kr á mánuði
upp á, að bætur Tryggingastofnunar
dygðu til framfærslu. Samkvæmt
neyslukönnun Hagstofu Íslands,
sem nýlega var birt, vantar enn
meira upp á. Mun ég nánar fjalla um
það mál síðar hér í blaðinu.
Það er til skammar, að rík-
isstjórnin skuli ekki hafa séð til þess,
að aldraðir og öryrkjar fengju næg-
an lífeyri frá Tryggingastofnun rík-
isins. Það er lágmarksleiðrétting, að
aldraðir og öryrkjar fái þær bætur
sem hafðar hafa verið af þeim frá
1995 og að síðan verði bæturnar
mánaðarlega það háar, að þær dugi
fyrir sómasamlegri framfærslu.
Aldraðir og öryrkjar eiga að geta lif-
að með reisn. Ísland hefur efni á því
að veita þeim slík kjör.
Aldraðir og öryrkjar gleymdir
Björgvin Guðmundsson fjallar
um aldraða og öryrkja
Björgvin Guðmundsson
’Aldraðir og öryrkjareiga að geta lifað með
reisn. Ísland hefur efni
á því að veita þeim slík
kjör. ‘
Höfundur er viðskiptafræðingur.
NOTKUN GSM-farsíma hefur
breiðst hratt út meðal landsmanna,
en talið er að um 300 þúsund far-
símanúmer séu nú í
notkun hér á landi.
Farsímar eru hluti af
því sem kallað hefur
verið tækni- og fjar-
skiptabylting á síðari
árum og skipta nú
miklu máli fyrir fólk
bæði í leik og starfi. Nú
er svo komið að GSM-
símasamband er í huga
fjölmargra einn af
mælikvörðum á það
hvort nútíminn hafi
haldið þar innreið sína.
Ferðafólk og vegfar-
endur vítt og breitt um landið
treysta orðið á að í byggð og á helstu
þjóðvegum sé GSM-símasamband.
Farsímar eru ómetanleg örygg-
istæki – þ.e.a.s. ef hægt er að ná
sambandi. Það ætti því ekki að þurfa
að orðlengja frekar hve farsíma-
samband skiptir miklu máli fyrir
hinar dreifðu byggðir og öryggi veg-
farenda. Það er sorglegt að nær ekk-
ert hefur gerst í því að færa út far-
símanet landsins í langan tíma. Og
þrátt fyrir margar fagrar ræður um
mikilvægi fjarskipta segja stjórn-
völd að farsími sé ekki
þeirra mál eftir að sím-
inn var markaðs-
væddur.
Baráttumál
Vinstri-grænna
Sá sem þetta ritar er
nú orðinn næsta vel
kunnugur ofangreindu
áhugaleysi en ég hef
þrásinnis krafist þess á
Alþingi ásamt fleiri
þingmönnum Vinstri
grænna að stjórnvöld
beiti sér fyrir átaki í
fjarskiptamálum. En undirtektir hjá
stjórnarliðum hafa engar verið. Rík-
ið hefur þó enn óskoruð yfirráð yfir
Landssíma Íslands og getur í krafti
eignarhluta síns gert fyrirtækinu að
setja sér það markmið og hefjast
þegar handa um að tryggja öllum
landsmönnum aðgang að GSM-
farsímakerfinu. Þingmenn VG hafa
lagt hart að ríkisstjórninni að und-
irbúa og leggja fram frumvarp til
breytinga á fjarskiptalögum þess
efnis að GSM-farsímakerfið verði
skilgreint sem öryggis- og neyð-
arkerfi í byggð og á aðalþjóðvegum
landsins. Þetta baráttumál okkar
hefur notið víðtæks og öflugs stuðn-
ings sveitarstjórna og almanna-
samtaka víða um land, en ráðherrar
Framsóknarflokks og Sjálfstæð-
isflokks hafa daufheyrst og borið við
að farsímaþjónustan sé markaðs-
vædd og því megi samfélagið engar
kröfur gera.
GSM verði skyldukvöð
símafyrirtækjanna
Ljóst er að talsverður kostnaður
fylgir því að tryggja landsmönnum
aðgang að GSM-kerfinu í allri byggð
og á aðalþjóðvegum, og víða verður
það ekki rekið á viðskiptagrunni
frekar en mörg önnur almannaþjón-
usta. Því er nauðsynlegt og eðlilegt
að gera þá kröfu að ríkisvaldið
tryggi öllum íbúum þjóðarinnar
jafnt aðgengi að þessari þjónustu.
Við erum ein þjóð í einu landi. Þetta
er grunnþjónusta við almenning og
fráleitt að mismuna þjóðinni eftir
búsetu eins og nú er gert.
Unnt er að tryggja hámarks-
öryggi og útbreiðslu GSM-
farsímakerfisins með ýmsum hætti.
Nærtækast er að fela Landssíma Ís-
lands, sem er að nær öllu leyti í eigu
þjóðarinnar, að ráðast í verkið. Með
því einu að lækka arðsemiskröfuna
sem gerð er til fyrirtækisins má ná
markmiðinu án þess að veita til þess
fé úr ríkissjóði. Hvað varðar aðra
hluthafa í félaginu þarf að vera
tryggt að þeir eigi innlausnarrétt á
hendur ríkinu á sínum hlutum.
Hugnist mönnum ekki sú leið sem
að framan greinir má tryggja út-
breiðslu kerfisins með alþjón-
ustukvöðum, en slíkar kvaðir falla að
uppbyggingu þeirra fjarskiptalaga
sem nú eru í gildi. Yrði sú leið farin
hlýtur að teljast eðlilegt að fela
Landssímanum að sjá um að upp-
fylla slíkar kvaðir, enda rekur fyr-
irtækið stærstan hluta þess fjar-
skiptakerfis sem fyrir er í landinu.
Öryggis- og neyðarkerfi
landsmanna
Skilgreining GSM-farsímakerfisins
sem öryggis- og neyðarkerfi í fjar-
skiptalögum leiðir til þess að
tryggja verður þjónustuna. Þá
ákvörðun geta stjórnvöld nú þegar
tekið og fylgt eftir. Öxnadalsheiði,
Þverárfjall, Norðausturland að
stórum hluta, Strandir, heiðar og
firðir á öllum Vestfjörðum og fleiri
svæði má nefna þar sem ekkert
GSM-samband er. Uppbygging
fjarskiptakerfisins á landsbyggð-
inni og á þjóðvegum landsins hefur
nánast staðið í stað á undanförnum
árum.
Málið er að í markaðsvæddum
fjarskiptum hafa símfyrirtækin
komist upp með að skilgreina hvern
einstakan sendi sem sér rekstr-
areiningu og skili hann ekki þeim
arði sem krafist er þá er hann ekki
settur upp. Með þessu háttalagi
verður seint eða aldrei byggt upp
farsímakerfi vítt og breitt um landið
eins og þjóðin óskar.
Hlutafélagavæðing og markaðs-
væðing Landssímans var aðför að
þessari grunnþjónustu sem fjar-
skiptin eru. Enn hefur þó þjóðin
boðvald yfir Landssímanum og því
á að beita í þágu hennar.
Um aðgang allra
landsmanna að farsíma
Jón Bjarnason fjallar
um aðgang að farsímum
’Hlutafélagavæðing ogmarkaðsvæðing Lands-
símans var aðför að
þessari grunnþjónustu
sem fjarskiptin eru. ‘
Jón Bjarnason
Höfundur er þingmaður Vinstri-
hreyfingarinnar – græns framboðs.