Morgunblaðið - 03.08.2004, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 3. ÁGÚST 2004 23
Hér fer á eftir ræða ÓlafsRagnars Grímssonar,forseta Íslands, semhann flutti er hann var
settur í embætti þriðja sinni sl.
sunnudag. Fyrirsögn og millifyr-
irsagnir eru Morgunblaðsins.
Þakklæti og virðing
Góðir Íslendingar.
Þjóðin hefur nú í þriðja sinn falið
mér að gegna embætti forseta Ís-
lands og bera ábyrgð og skyldur
sem traustinu fylgja.
Þakklæti til fólksins í landinu og
virðing fyrir arfleifð Íslendinga og
væntingum almennings um farsæla
framtíð eru mér efst í huga á þess-
ari stundu.
Árin sem liðin eru frá því ég stóð
fyrst í þessum sporum hafa verið
lærdómsrík og gefandi, oft erfið en
líka auðug af gleðistundum. Von-
andi nýtist sú reynsla mér á þeirri
göngu sem framundan er. Stuðn-
ingur fólks um landið allt, til sjávar
og sveita, í þéttbýli og fámennum
byggðum, hlýhugur ykkar og vel-
vild hafa veitt mér styrk til að tak-
ast á við vandasöm verkefni og ég
flyt ykkur öllum einlægar þakkir.
Forsetar Íslands hafa á þeim
sextíu árum sem liðin eru frá lýð-
veldisstofnun oft glímt við flókin
úrlausnarefni og verk þeirra og
framlag til þjóðarsögu hafa reynst
farsæl og leitt til margra ávinninga.
Við hugsum til Sveins Björns-
sonar og Ásgeirs Ásgeirssonar,
Kristjáns Eldjárns og Vigdísar
Finnbogadóttur og þökkum giftu-
rík störf þeirra í þjóðarþágu, gæf-
una sem jafnan fylgdi gjörðum
þeirra.
Sess embættisins varðveittur
Embætti forseta Íslands hefur
breyst í tímans rás og svo mun
einnig verða um ókomin ár. Mik-
ilvægt er þó að varðveita rætur
þess í vitund þjóðarinnar og sess
þess í stjórnskipun landsins um leið
og tekist er á við umbreytingarnar
sem einkenna framrás heimsins og
framtíð Íslendinga.
Sú veröld sem heilsar okkur á
nýrri öld er ærið ólík þeirri sem
var, þegar þjóðin kom saman á
Þingvöllum fyrir 60 árum til að
fagna lýðveldisstofnun og forseti
var valinn í fyrsta sinn. Rigningin,
sem þá steyptist úr himinhvolfum,
reyndist þó forboði grósku og góðr-
ar tíðar, en leitun mun vera að landi
sem tekið hefur slíkum framförum
sem Ísland á lýðveldistíma. Sá ár-
angur felur okkur margvíslegar
skyldur, bæði við komandi kyn-
slóðir í landi okkar, en einnig við
heimsbyggðina, aðrar þjóðir sem
glíma við mikinn vanda og vilja
gjarnan læra af okkar reynslu.
Samábyrg í veröldinni
Við erum nú samábyrg í veröld-
inni, örlög fólks í öllum álfum sam-
tvinnuð. Tryggðin við heimabyggð
og þátttaka í umsköpun heimsins
eru leiðarstef sem móta munu lífs-
hlaup unga fólksins. Aldrei fyrr
hafa æsku Íslands verið búin slík
tækifæri. Aldrei fyrr hefur hún átt
betri kost á að vera í senn góður Ís-
lendingur og sannur heimsborgari.
Í umrótinu framundan skiptir
sköpum að við varðveitum ræt-
urnar, minningar um uppruna og
sögu, tengslin við forfeður okkar og
formæður sem helguðu Íslandi ævi-
verkið, áríðandi að arfleifð Íslend-
inga verði áfram í hugum okkar
allra lifandi veruleiki, uppspretta
hvatningar og áræðis.
Það var kraftaverk hvernig þjóð-
inni tókst á fyrri öldum að þrauka
þrátt fyrir harðræði, drepsóttir,
eldsumbrot, erlenda áþján og inn-
lenda misklíð. Þá var vitneskjan um
fyrri örlög, bundin í fögur ljóð og
forna texta, kveikja vonar og
seiglu, atorku og úthalds, mótaði
frelsisþrá sem breyttist í þjóðarvit-
und þegar sjálfstæðisbaráttan varð
köllun Íslendinga.
Vissulega er það ævintýri líkast
að þjóð, sem var um sextíu þúsund
manns þegar piltar í Bessastaða-
skóla ræddu um endurreisn ís-
lenskrar tungu og ok hins erlenda
valds, skuli nú njóta jafnræðis í
samfélagi heimsins, vera öðrum
fyrirmynd á mörgum sviðum, búa
við þróttmikla menningu, fjölþætt
listalíf og skapandi vísindi, opið og
öruggt lýðræðislegt samfélag, virð-
ingu fyrir mannréttindum og tæki-
færum hvers og eins til að þroska
getu sína og hæfileika.
Áfangar á sjálfstæðisbraut
Áfangarnir á sjálfstæðisbraut
voru margir og örlagaríkir: end-
urreisn Alþingis, verslunarfrelsi,
stjórnarskrá, heimastjórn, full-
veldi, lýðveldisstofnun og fyrsta
kjör forseta Íslands. Í þeirri för
fékkst og aukinn styrkur með fram-
förum í atvinnulífi, samgöngum,
tækni og með viðgangi sífellt öfl-
ugra menningarlífs.
Frelsisbaráttan birtist ekki að-
eins í ættjarðarljóðum og heitri
brýningu í ræðu og riti; sterkast
hljómaði hún í framfaraviðleitni
einstaklinga til sjávar og sveita sem
trúðu því í hjarta sínu að hægt væri
að búa sér og sínum gott líf í gjöfulu
landi.
Við þökkum hinni vösku sveit
sem þá stóð í stafni og einnig al-
þýðu manna sem jafnan veitti það
liðsinni sem dugði. Án verka þeirra,
hugsjóna og atorku værum við ekki
hér í dag.
Heillandi viðfangsefni
En sjálfstæðisbaráttu lítillar
þjóðar lýkur aldrei og brýnt að við
hugum vel að því sem best kann að
duga í framtíðinni svo ævintýrið um
vegferð Íslendinga geti haldið
áfram.
Það eru heillandi viðfangsefni
sem blasa við og við eigum nú kost
á að láta svo um munar að okkur
kveða í veröldinni. Því er í senn
fróðlegt og gagnlegt að við spyrjum
okkur sjálf:
Hver er okkar framtíðarsýn?
Hvert er okkar ætlunarverk? Hvar
brennur eldur hugsjónanna?
Hvert á að vera framlag Íslands
til umbreytinga á kjörum fólksins
vítt og breitt um veröldina, til að
efla lýðræði og treysta mannrétt-
indi, til að forða börnum frá dauða
og koma sjúkum til heilsu, til að
leiðbeina um nýtingu á auðlindum
hafsins og orkulindum í iðrum jarð-
ar, til að treysta stoðir sem tryggi
frið og öryggi með öllum mönnum?
Hvernig teljum við að Ísland eigi
að vera eftir 20 ár, samfélag okkar,
menning og athafnalíf? Hvernig
fléttum við saman reynslu liðinnar
tíðar og tækifærin sem berast hrað-
fleyg í okkar hendur?
Hvernig sköpum við best sam-
stöðu um hlutverk Íslands í fram-
tíðinni?
Sjálfstæðisbaráttan var á sínum
tíma árangursrík vegna þess að
ætíð var horft fram á veginn og
fjarlæg markmið mótuðu daglega
önn.
Á sama hátt ættum við nú í ár-
daga nýrrar aldar þegar lýðveldið
er komið á góðan rekspöl að gefa
okkur tóm til að leiða hugann að
framtíðarsýn, hefja samræður með
þátttöku allra og styðjast við þekk-
ingu og reynslu, bæði okkar sjálfra
en líka annarra þjóða sem geta
kennt okkur margt.
Hvernig heim viljum við skapa?
Hvert er erindi Íslendinga?
Slíkum spurningum svarar þjóð-
in sjálf. Kjarni lýðræðisins er að
forseti, Alþingi og stjórnvöld öll lúti
vilja þjóðarinnar og leiðsögn, starfi
í þágu markmiða sem hún hefur
með samræðum og víðtækri þátt-
töku gert að sínum.
„Trúin á þjóðina, traust á al-
menningi, er grundvöllur stjórn-
skipulags vors“ sagði Ásgeir Ás-
geirsson þegar hann tók við
embætti forseta hið fyrsta sinn.
Lýðræðisandinn vísar veginn
Lýðræðisandi Íslendinga er leið-
arljósið sem vísar veginn.
Við erum nú heimsborgarar á öll-
um sviðum og athafnir okkar verða
í vaxandi mæli undir smásjá al-
þjóðasamfélagsins.
Svörin sem við gefum, þau vega
og meta aðrar þjóðir. Vandi okkar
verður því mikill.
Við munum þó reynast honum
vaxin, einkum vegna liðsaukans
sem okkur hefur nú bæst frá ungu
fólki sem óðum er að hasla sér völl á
öllum sviðum samfélagsins, kynslóð
sem þegar hefur náð árangri á
heimsvísu í vísindum, listsköpun og
athafnalífi.
Menntun og hæfileikar unga
fólksins, agi, sjálfstraust og fram-
farahugur hafa á skömmum tíma
fært Íslendingum stórbrotna ávinn-
inga á alþjóðavelli.
Þessi þróun eflir bjartsýni okkar
og sóknarhug, trúna á að ævintýrið
um framtíð Íslands sé hvorki
hulduljóð né tröllasaga heldur
bjartur veruleiki, sönnun þess hvað
hægt er að gera.
Raunhæf framtíðarsýn, hug-
sjónarík og byggð á traustri þekk-
ingu er verkefni dagsins, bæði nú
og á komandi árum. Það er
heillandi verkefni að taka þátt í því
með þjóðinni allri að móta slíka
framtíðarsýn og gera hana síðan að
veruleika.
Ég heiti því á þessari stundu
þegar mér er í þriðja sinn falin sú
ábyrgð sem fylgir embætti forseta
Íslands að vinna að slíkum verkum
af heilum huga og öllum kröftum.
Landnemar auðga samfélagið
Það er gæfa að vera Íslendingur.
Við vitum það öll en líka frændfólk
okkar í Vesturheimi, afkomendur
landnemanna, fólkið sem leggur
vaxandi rækt við að styrkja tengsl
sín við gamla landið.
Það vita líka þúsundirnar sem
hingað hafa nýlega flust frá öllum
álfum, staðráðnar í að gera Ísland
að ættjörð sinni, nema tungumálið
og auðga menningu okkar og siði.
Við upphaf Íslandsbyggðar fyrir
röskum þúsund árum skópu land-
nemar fjölmenningu sem varð frjór
jarðvegur sjálfstæðis og þjóðarvit-
undar, einstæðra heimsbókmennta
og samfélags sem átti engan sinn
líka í Evrópu. Þeir komu víða að,
frá Norðurlöndum, Bretlands-
eyjum, Írlandi og öðrum svæðum.
Hinir nýju landnemar Íslands
sem hingað hafa komið á síðari ár-
um hafa auðgað samfélag okkar að
grósku og fjölbreytileika. Þáttur
þeirra í umsköpun Íslands mun
verða æ ríkari og er það vel.
Það hefur ætíð verið styrkur ís-
lenskrar menningar að þiggja eins
og Kristján Eldjárn sagði þegar
hann í fyrsta sinn stóð í þessum
sporum „frjóvgandi áhrif frá menn-
ingu annarra þjóða, hún hefur ekki
einangrast, jafnvel á þeirri tíð, þeg-
ar landið var langt úr þjóðbraut“.
Traustar rætur
besta tryggingin
Við erum nú alþjóðlegri en
nokkru sinni og höfum sýnt að við
eigum erindi í hóp hinna fremstu,
að við skiptum máli þegar þörfin er
brýnust. Við stundum hjálparstörf
víða um heim, leggjum lið í baráttu
gegn fátækt og hungri. Við tökum
aukinn þátt í friðargæslu og reyn-
um að miðla af reynslu okkar við að
varðveita samfélag án ótta og
áleitni, ógnar og vopnaskaks. Við
leitum samstarfs í fjarlægum álfum
og höfum tekið forystu um þróun
aukinna tengsla á norðurslóðum.
Allt vitnar þetta um breytta
heimsmynd og nýjar áherslur í ut-
anríkismálum, sýnir hvernig lítil
þjóð getur látið til sín taka í veröld-
inni. Það hefði áður þótt framandi
hugsun en er nú ögrandi veruleiki.
Samt skiptir miklu að áfram sé
óslitinn þráðurinn sem menning
okkar og saga, tunga og ættjarð-
arást hafa spunnið á umliðnum öld-
um, þráðurinn sem jafnan hefur
skapað litríkan vef, táknmynd æv-
intýrisins um örlög Íslendinga.
Komandi kynslóðir mega ekki
glata vitundinni um samhengið í
sögu þjóðarinnar og við verðum nú
að efla til muna fræðslu og lærdóm
í þessu skyni. Traustar rætur eru
besta tryggingin fyrir því að Ís-
landi farnist vel.
Í hönd fara heillandi tímar og Ís-
lendingar eiga völ á ótal nýjum
tækifærum. Framtíðarsýnin þarf
að verða sameign okkar allra, heim-
anfylgja þeirra sem þjóðinni þjóna,
leiðsögn á komandi árum.
Forlögin hafa fært okkur ein-
stakt land, víðáttu og fegurð, lita-
dýrð og náttúruundur, öræfi og
grösuga dali, straumþungar ár og
iðandi fossa.
Við skulum kappkosta að varð-
veita vel þetta draumaland sem við
höfum fengið í arf svo að börn okk-
ar og afkomendur geti um aldur og
ævi þakkað þau forréttindi að vera
Íslendingur.
Með auðmýkt í hjarta tek ég á ný
við ábyrgðinni sem þjóðin færir
mér á herðar og heiti því að leita
samstarfs við alla sem hafa heill
lands og þjóðar að leiðarljósi.
Blessun og gæfa fylgi Íslend-
ingum um alla framtíð.
Hvert er erindi Íslendinga?
Morgunblaðið/Jim Smart
Ólafur Ragnar Grímsson undirritar eið að stjórnarskránni.staddir innan dyra sem utan tók undir ferfalt
húrrahróp. Því næst flutti Ólafur Ragnar Gríms-
son ræðu, sem birt er í heild í blaðinu í dag.
Athöfninni í Alþingishúsinu lauk með því að
Dómkórinn söng þjóðsönginn og tóku forseta-
hjónin síðan við árnaðaróskum gesta áður en þau
héldu á braut.
Um kvöldið buðu forsetahjónin fjölskyldu sinni
og starfsfólki forsetaembættisins til kvöldverðar.
ðja kjörtímabilsins
g stjórn-
ðarinnar
Ljósmynd/Gunnar G. Vigfússon
itar Moussaieff, og Joran Levontin, eiginmanni
tar komust ekki til að vera viðstödd athöfnina.
kús Sigurbjörnsson, forseti Hæstaréttar, lýsti
öri forseta Íslands og greindi frá því að dómarar
éttar Íslands hefðu komið saman hinn 26. júlí til að
r gögn, er vörðuðu undirbúning og framkvæmd
kjörsins. Sagði hann enga kæru hafa borist. Dóm-
dirrituðu síðan kjörbréf forseta Íslands sem þann-
ar: Hæstiréttur Íslands gerir kunnugt. „Kjör for-
nds fór fram hinn 26. júní 2004. Við kjörið var í
a gætt ákvæða stjórnarskrár lýðveldisins Íslands
7. júní 1944 og laga nr. 36, 12. febrúar 1975. Ólaf-
ar Grímsson, núverandi forseti Íslands, hefur
glega kjörinn. Hann fullnægir öllum skilyrðum
skrár Íslands um kjör forseta Íslands.
væmt þessu lýsir Hæstiréttur Íslands því að Ólaf-
ar Grímsson er réttkjörinn forseti Íslands um
abil það sem hefst 1. ágúst 2004 og lýkur 31. júlí
avík 26. júlí 2004,
ús Sigurbjörnsson, Gunnlaugur Claessen, Guðrún
dóttir, Hrafn Bragason, Pétur Kr. Hafstein,
Gíslason, Árni Kolbeinsson, Ingibjörg Benedikts-
Ólafur Börkur Þorvaldsson.“
en forseta var afhent kjörbréfið undirritaði hann
andi heit: „Ég undirritaður, Ólafur Ragnar Gríms-
ti því að viðlögðum drengskap mínum og heiðri að
jórnarskrá lýðveldisins Íslands,“ og er heitið í
samhljóða eintökum og dagsett 1. ágúst 2004.
it forsetans
ður A. Þórðardóttir, varaformaður þingflokks
lfstæðisflokksins, telur að það eigi sér eðlilega
u að þingmenn stjórnarflokkanna hafi verið
n þingmenn stjórnarandstöðunnar við inn-
arathöfn forseta Íslands á sunnudag. Hún vill
ina að þingmennirnir hafi fyrirfram ákveðið að
kki sökum þeirra deilna sem hafa staðið út af
afrumvarpinu. „Þetta á sér bara eðlilegar skýr-
að er gjörsamlega fráleitt að vera yfir höfuð að
í skóna að það sé af einhverju öðru.“ Hún segir
menn hafi verið búnir að ráðstafa tímanum með
dum sínum. Þinghald hafi verið í júlí sem hafi
ög óvanalegt og menn hafi viljað nýta tímann
skyldunni. Hún bendir svo á að tveir þing-
Sjálfstæðisflokksins, þeir Davíð Oddsson for-
ðherra og Árni Ragnar Árnason, hafi ekki mætt
eikinda sinna.
erði mér sérstaka ferð vestan af Snæfellsnesi til
við þessa innsetningu, sem ég hefði ekki gert
t.d. verið með barnabörnin mín og börnin
gir Sigríður og bætir við að málið sé ekki flókn-
að.
lilegar fjarvistir