Morgunblaðið - 03.08.2004, Blaðsíða 20

UMRÆÐAN
20 ÞRIÐJUDAGUR 3. ÁGÚST 2004 MORGUNBLAÐIÐ
BRÉF TIL BLAÐSINS
Morgunblaðið Kringlunni 1 103 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
ÞÓTT ég hafi verið búsettur í Dan-
mörku um nokkurra ára skeið fylg-
ist ég enn grannt með íslenskum
fjölmiðlum, ekki vegna þess að ég
telji þá betri en hina dönsku heldur
vegna þess að ég legg mig fram við
að halda tengslum við Ísland og
fylgjast með því sem þar fer fram.
Í Staksteinum Morgunblaðsins
28. júlí birtist umfjöllun um Kast-
ljósþátt Sjónvarpsins kvöldið áður,
en umræðuefni þáttarins var ,,fjöl-
menning“. Pistillinn var ómerktur,
eins og aðrir Staksteinapistlar, og
því er væntanlega óhætt að álykta
að hann endurspegli skoðanir blaðs-
ins.
Pistlahöfundurinn ótilgreindi
hnýtti í Kolbrúnu Halldórsdóttur,
annan af tveimur viðmælendum
þáttarins, fyrir að ,,alhæfa“ með því
að hafa orð á því að fjölmiðlar gætu
staðið sig betur í umfjöllun um fjöl-
menningarþjóðfélagið.
Vildi höfundurinn nafnlausi
meina að Morgunblaðið hefði staðið
sig með sóma í umfjöllun um mála-
flokkinn og þar væri öðru fremur
fyrir að þakka Önnu G. Ólafsdóttur,
starfsmanni blaðsins, en hún var
hinn viðmælandi umrædds Kast-
ljósþáttar. Mikið lof var borið á
skrif Önnu fyrir blaðið og fram-
göngu hennar á sviði fjölmenning-
armála almennt. Ekki þótti mér
frammistaða Önnu í þættinum það
slök að ástæða væri fyrir Morg-
unblaðið að birta sérstaka grein um
það hvað hún hefði nú almennt stað-
ið sig vel til þessa.
Hún er merkileg þessi viðkvæmni
Morgunblaðsins fyrir gagnrýni. Þar
virðist blandast saman tilhneiging
sem mér hefur lengi þótt einkenna
blaðið, sú að setja sig á háan hest,
og svo einhvers konar undirliggj-
andi minnimáttarkennd sem er
e.t.v. afleiðing þess að fara halloka í
samkeppni á fjölmiðlamarkaði
(kannanir sýna nú að Fréttablaðið
er mun meira lesið en Morgunblaðið
og trúverðugleiki Ríkisútvarpsins
mælist meiri en Morgunblaðsins).
Undir lok Staksteinapistilsins
reyndi höfundurinn, að því er virt-
ist, að undirstrika hvað Morg-
unblaðið væri nú víðsýnt með því að
nefna að umsjónarmaður Kast-
ljósþáttarins hefði ítrekað spurt
,,hvort hér gæti verið hætta á ferð-
um vegna fjölda útlendinga“ en að
sú væri auðvitað ekki raunin.
Þrátt fyrir að hafa horft á um-
ræddan Kastljósþátt af athygli
kannaðist ég ekki við að umsjón-
armaðurinn hefði spurt á þennan
hátt. Til að vera viss horfði ég þó
aftur á þáttinn á Netinu. Þannig
fékk ég staðfestingu þess að upp-
setning Morgunblaðsins væri alvar-
legur útúrsnúningur. Að vísu var
rætt hvort ekki gætu einhverjar
hættur, svo sem flokkadrættir, fylgt
fjölmenningarstefnu. Það er hins
vegar fjarri lagi að þáttarstjórnand-
inn hafi talað um að á Íslandi ríkti
hætta vegna þeirra útlendinga sem
á landinu væru.
Þrátt fyrir sjálfshól Morg-
unblaðsins er staðreyndin sú að
blaðið hefur ekki staðið sig í um-
fjöllun um innflytjendamál. Umfjöll-
unin hefur nefnilega verið á einn
veg eins og sjá mátti í lok pistilsins
þar sem talað var um útlendinga á
Íslandi nánast eins og einn mann og
nefnt hvað við Íslendingar hefðum
staðið okkur vel í innflytjenda-
málum. Lauk þannig pistli með fyr-
irsögninni ,,að alhæfa – ekki“.
Í Danmörku og nágrannalönd-
unum fjalla fjölmiðlar stöðugt um
innflytjendamál og nú komast þeir
ekki lengur hjá því að ræða vanda-
málin sem fylgja innflytjenda-
straumnum. Menn hafa orðið að
horfast í augu við það að mörg af
þessum vandamálum (sem bitna
fyrst og fremst á innflytjendunum
sjálfum) eru tilkomin vegna þess að
nauðsynleg umræða um hugsanleg
vandamál var lengst af lítil sem
engin af ótta við fordómastimpilinn.
Fyrir nokkru fylgdi Morg-
unblaðinu sérrit um ágæti fjölmenn-
ingar. Ég kannast hins vegar ekki
við að hafa lesið margar greinar um
vandamálin (sem ég ætti e.t.v. að
kalla úrlausnarefnin) sem fylgja
innflytjendamálum í Morg-
unblaðinu. Lítið hefur farið fyrir op-
inskárri rökræðu af hálfu blaðsins
en það var einmitt það sem þátta-
stjórnandi umrædds Kastljósþáttar
var að reyna að koma á. Mér finnst
að vísu álitamál hvort ekki hefði átt
að bjóða í þáttinn einhverjum sem
hefur efasemdir um fjölmenning-
arstefnu frekar en að hafa tvo sam-
stiga fjölmenningarsinna. En fyrst
þessi leið var farin þurfti þátt-
arstjórnandinn að veita gagnrýn-
isrödd og velta upp öðrum sjón-
armiðum.
Nokkuð sem Morgunblaðinu virð-
ist ekki tamt.
Í þessum málaflokki, eins og öðr-
um, virðist blaðið telja mikilvægara
að koma ákveðnum sjónarmiðum á
framfæri en að vera vettvangur lýð-
ræðislegrar umræðu.
Í þessu eins og öðru er Morg-
unblaðið ekki ,,á tánum“. Þess í stað
situr það í sama farinu og telur sig
enn þess umkomið að láta boð út
ganga um hvað sé rétt og rangt.
Þetta kristallaðist í Staksteinapistli,
hinn 16. júlí þar sem sami, eða ann-
ar, leynihöfundur sýndi ótrúlegan
hroka í því að gagnrýna, og raunar
skamma, aðra fjölmiðla (sérstaklega
Ríkisútvarpið) fyrir að flytja fréttir
af því að uppi væri ágreiningur í
ríkisstjórninni vegna fjölmiðlamáls-
ins.
Taldi blaðið slíkan fréttaflutning
fráleitan þegar forsætis- og utanrík-
isráðherra segðu að ekki væri neinn
ágreiningur innan ríkisstjórn-
arinnar! Nokkrum dögum síðar
voru fjölmiðlalögin felld úr gildi,
Morgunblaðinu eflaust til mikillar
gremju enda þarf það fyrir vikið að
standa sig í samkeppni á fjölmiðla-
markaði á eigin verðleikum, nokkuð
sem virðist hafa gengið brösuglega
upp á síðkastið.
EINAR SIGURÐSSON,
Dalslandsgade 8,
2300 Köbenhavn S,
Danmörku.
Minnimáttarkennd
Morgunblaðsins
Frá Einari Sigurðssyni:
UNDIRRITAÐUR telur sig knú-
inn til þess að færa nokkrar línur á
blað varðandi reglur og afgreiðslu
Tryggingastofnunar ríkisins á mál-
um er varðar endurgreiðslu ferða-
kostnaðar sjúklinga innanlands. Til
eru ákveðnar reglur um ferða-
kostnað sjúkratryggða sjúklinga og
aðstandenda þeirra innanlands sem
í raun eru mjög skýrar fyrir þá
sjúklinga sem hafa sjúkdóma er
falla innan þessara reglna. Má þar
nefna ef læknir í héraði þarf að
vísa sjúkratryggðum frá sér til
óhjákvæmilegrar sjúkdóms-
meðferðar hjá opinberum sjúkra-
stofnunum eða öðrum aðilum heil-
brigðiskerfisins sem
sjúkratryggingar Tryggingastofn-
unar hafa samning við. Trygg-
ingastofnun tekur einnig þátt í
kostnaði við tvær ferðir sjúklings á
tólf mánaða tímabili þegar um er
að ræða nauðsynlega ferð, a.m.k.
20 km vegalengd á milli staða til að
sækja óhjákvæmilega meðferð.
Hins vegar kemur fram að Trygg-
ingastofnun tekur þátt í ferða-
kostnaði vegna ítrekaðra ferða ef
um er að ræða eftirtalda sjúkdóma:
illkynja sjúkdóma, nýrnabilun, al-
varlega augnsjúkdóma, brýnar
lýtalækningar, bæklunarlækningar
barna og tannréttingar vegna
meiriháttar galla eða alvarlegra til-
efna. Ennfremur er heimilt að end-
urgreiða vegna annarra sambæri-
legra sjúkdóma, alvarlegra
vandamála í meðgöngu og vegna
glasafrjóvgunarmeðferðar.
Það má ljóst vera að æði margir
sjúkdómar falla utan þessara
reglna og skilgreining á sambæri-
legum sjúkdómum huglæg mjög.
Hér er rétt að nefna sjúklinga er
þurfa á að halda sérhæfðri meðferð
við nýrna- og þvagfærasteinum.
Slíkir sjúkdómar eru afar algengir
og aðeins unnt að veita nútímalega
meðferð við þeim á FSA og LSH
hérlendis. Sérstaklega skal nefnt
að ákveðin höggbylgjumeðferð er
eingöngu veitt á LSH. Það er ljóst
að hluti sjúklinga hefur steins-
júkdóm sem krefst fleiri en tveggja
meðferða á 12 mánaða tímabili,
jafnvel 5–10 meðferðir sem sumir
sjúklingar þurfa að fara í þegar
verst er. Þar að auki þurfa sjúk-
lingarnir að undirgangast ýmsar
rannsóknir til viðbótar sem krefjast
verulegs kostnaðar af þeirra hálfu
og jafnvel skurðaðgerðir. Fylgi-
kvillar nýrnasteina geta orðið
slæmir eins og t.d. sýkingar, verki
og jafnvel nýrnabilun.
Unnt er að áfrýja málum til úr-
skurðarnefndar almannatrygginga
ef synjun fæst fyrir fleiri en tveim-
ur ferðum, en úrskurðum hennar
verður ekki skotið annað. Það er
ljóst að reglur þurfa að vera skýrar
en samt með ákveðnum sveigj-
anleika. Það má teljast óeðlilegt að
úrskurðarnefnd almannatrygginga
og starfsmönnum Tryggingastofn-
unar sé falið að skera úr um það
einhliða hvort sjúkdómum sem ekki
eru taldir upp í reglum séu sam-
bærilegir þeim sem þar er nefndir
þegar um ítrekaðar ferðir er að
ræða. Sá er þetta ritar veit af of
mörgum tilfellum þar sem sjúkling-
ar hafa lent í sjálfheldu vegna þess-
arar afgreiðslu og þar með aukið
sjúkdómsbyrðina ásamt því að
valda þeim verulegu fjárhagstjóni.
Undirritaður skorar því á ráð-
herra heilbrigðis- og tryggingamála
að breyta þessum reglum sem geta
mismunað mjög sjúklingum og gef-
ur í raun skrifræðinu sjálfdæmi í
slíkum málum. Enn um sinn mun
hluti íbúa föðurlandsins búa utan
Reykjavíkursvæðisins og er þetta
því mikið réttlætismál fyrir þann
hóp sjúklinga, sem hefur langan
veg að fara.
Virðingarfyllst,
VALUR ÞÓR MARTEINSSON,
yfirlæknir
þvagfæraskurðlækninga,
handlækningadeild FSA,
600 Akureyri.
Leiðrétta þarf reglur um endur-
greiðslu ferðakostnaðar fyrir sjúklinga
Frá Vali Þór Marteinssyni,
yfirlækni á Akureyri:
NÚ FER að syrta í álinn eða
segja má að nú taki að glitta í álið
sunnanlands: Norðurál á Hvalfjarð-
arströnd – rétt við bæjardyr Reyk-
víkinga – tvöfaldar framleiðsluget-
una, hvorki meira né minna
(200–400 ný störf þar). Álverið í
Straumsvík – þessi risastóra verk-
smiðja í útjaðri Hafnarfjarðar –
með áform um stækkun. Og þá þarf
meiri raforku: 100 mw gufuafls-
virkjun við Grindavík á Reykjanesi,
önnur gríðarstór gufuaflsvirkjun við
Hengilinn, 120 mw (mörg ný störf),
Núpsvirkjun, Urriðafossvirkjun –
öll þessi virkjanaáform sunnanlands
eru ýmist hafin eða eru á lokastigi
hönnunar og skammt í fram-
kvæmdir.
Mikið hljóta öll þessi geigvæn-
legu áform að særa
tilfinningar þeirra ein-
lægu virkjana-
andstæðinga, sem fyr-
ir tveimur árum fóru
mikinn og sýndu há-
stöfum vandlætingu
sína á virkjun Jökuls-
ár við Kárahnjúka á
Vesturöræfum hér á
Austurlandi. Höfðu í
frammi margháttaðar
mótmælaaðgerðir með
stakri þrautseigju.
Líðan andstæðinga
virkjana og nátt-
úruvarðliða hlýtur að
vera afleit um þessar
mundir; þeirra sálarró
vísast fyrir bí and-
spænis eyðileggingu
Hengilsvæðisins, and-
spænis lóninu við
Norðlingaöldu uppi í
sjálfum Þjórsárverum,
andspænis vænt-
anlegri slátrun Urr-
iðafossa, andspænis
Núpsvirkjun í Þjórsá
– það blessaða fallvatn
hefur þegar orðið fyr-
ir nægum misþyrm-
ingum! Lónið við
Norðlingaöldu verður enginn smá-
pollur: móar, melar og mýradrög
færð í kaf: grágæs og heiðagæs
flögra gargandi upp af hreiðri,
heiðlóan flýr í flokkum og lamba-
gras, rjúpnalauf og klóelfting sekk-
ur til botns, þúfur og þústir hverfa
undir vatn og fleira og fleira sem
þar fer í bleyti um aldur og ævi.
Þessu brölti hljóta rétttrúaðir
virkjanafjendur og náttúruvakt-
menn að mótmæla kröftuglega líkt
og vel skipulagt mótmælafárviðri
þeirra var á sínum tíma gegn virkj-
un Jöklu uppi á Vesturöræfum. En
af hverju er ennþá svona hljótt um
þær geysimiklu framkvæmdir sem
fyrirhugaðar eru og þegar hafnar á
Suðvesturlandi? Hvar eru nú fjöl-
mennu mótmælasamkomurnar,
hvar ávörpin beiskyrtu, mótmæla-
spjöldin, murrandi samkórinn,
blaðagreinarnar ótölulegu, útvarps-
og sjónvarpsfréttir síendurteknar
og fjalla um þá gríðarlegu vá sem
nú er fyrir dyrum þéttbýlisins
sunnanlands? Hvar? Ó hvar? Hvers
vegna eru engir umræðuþættir í
gangi, engin fundahöld um virkj-
anaáformin sunnanlands, um
stækkun eiturspúandi verksmiðja?
Hvar eru nú skorinorðu álykt-
anirnar sem slíkir fundir sam-
þykktu einróma og sendu frá sér til
birtingar hérlendis og erlendis? Er
ekki von að Austfirðingar spyrji?
Hvar eru þeir núna þessir andstæð-
ingar virkjana, náttúruvarðfólkið
fórnfúsa, sem barði bumbur gegn
virkjunaráformum og stóriðju á
Austurlandi? Hvað varð af sjálf-
skipuðu verndandi náttúrubörn-
unum, þessum ósviknu föðurlands-
vinum, fórnfúsu hugsjónamönnum?
Þögnin umlykur öll yfirvofandi
virkjanaáform og allt viðbótarálið á
Suðurlandi; regluleg grafarþögn.
Óvenjuleg skoðanadeyfð syðra
þessa stundina hlýtur aðeins að
vera lognið á undan voldugum mót-
mælastormi sem brátt mun skella á
þegar mótmælt verður jafn-
stórfelldum virkjanaáformum, mót-
mælt verður svo stórkostlegri aukn-
ingu á eitraðri útlenskri
álframleiðslu við bæjarmörk höf-
uðborgarsvæðisins: Dimmbrún eit-
urský fara að sjást í miðbæ Reykja-
víkur og Hafnfirðingar mega heldur
ekki óhultir opna glugga á húsum
sínum svo árum eða áratugum
skiptir vegna aukinnar eiturmeng-
unar. Nú fer fyrir alvöru að reyna á
heilindi virkjanaandstæðinga og
sjálfskipaðra vaktmanna náttúru Ís-
lands, þeirra verndunarályktanir,
mótþróaaðgerðir, áskoranir, úti-
fundir og hungurverkföll fara að
skella á hvað úr hverju. Vinnu-
brögðin voru jú þaulæfð í andófinu
gegn virkjunum á Austurlandi svo
sjónarspilið ætti að
geta endurtekið sig
fyrirvaralítið.
Það er hugsjónafólk
sem mótmælir vatns-
aflsvirkjunum og stór-
iðju úti á landi, þar er
ekki hræsninni og til-
gerðinni innantómri til
að dreifa. Andófsliðið
er einlægt í sinni sann-
færingu, þess fullvisst
að það sé að gera rétt –
í anda grænfriðunga.
Það andmælir öllu
stóriðjubrölti úti á
landi en vill hvetja al-
þýðuna þar til að snúa
sér að þjóðhollari iðju
og umhverfisvænni
eins og fjallagrasastór-
iðju, lopapeysuprjóni
og svo gæti verið gam-
an að framleiða litlar
sætar selskinnsbuddur
(eingöngu úr skinni af
sjálfdauðum selum).
Dótið mætti selja út-
lendum rölturum. Hvað
gæti verið hollara og
eðlilegra lífsviðurværi
íslensku alþýðufólki,
sérstaklega á lands-
byggðinni? Með öllu er óhugsandi
að andstæðingar virkjana og ísl.
náttúruvarðliðar hafi eingöngu ætl-
að sér að mótmæla stórfelldri
vatnsaflsvirkjun og uppbyggingu
stóriðju hér á Austurlandi, hafi vilj-
andi og vitandi vits ætlað að bregða
fæti fyrir uppbyggingu atvinnulífs
hér í fjórðungnum með uppskrúfaða
en innantóma náttúruást að lélegu
yfirvarpi. Óhugsandi að forseti
landsins, handhafi æðsta embættis
ríkisins, hafi þá jafnvel ætlað að
beita embættisvaldi sínu til að berj-
ast gegn uppbyggingu atvinnulífs á
Austurlandi. Það er óhugsandi að
forseti landsins hafi íhugað slíka
óhæfu.
Hver voru þá rök virkjana-
andstæðinga fyrir hatrömmum
árásum þeirra á hagsmuni Austfirð-
inga í sambandi við uppbyggingu
stóriðju austanlands? Gilda ekki
núna nákvæmlega sömu rök gegn
fyrirhuguðum áformum á Suður-
landi, gegn gífurlegri stækkun stór-
iðjuvera í Hvalfirði og í Straums-
vík? Brátt rís einn feiknlegur
gufumökkur upp af Henglinum, lík-
astur kjarnasprengjusveppi, ber
hátt við himin á leiðinni frá Reykja-
vík upp í Hveragerði á þeirri alfara-
leið? Hvílík ógnvænleg sjón-
mengun! Er sókndirfskan góðkunna
og náttúruástin steindauð, sjálfdauð
og hefur öll umhyggjan fyrir um-
hverfinu þá lognast út af, gufað upp
bara rétt sí svona? Sannast nú hið
fornkveðna að tempora mutantur,
nos et mutamur in illis.
En kannski eru baráttuliðarnir
einungis að bíða færis á Þing-
eyingum sem nú eru farnir að
hugsa til stórvirkjunar og stóriðju í
héraði. Það skyldi þó aldrei vera.
… Og hvað
svo … ?
Halldór Vilhjálmsson fjallar
um mótmæli við virkjunum
Halldór Vilhjálmsson
’En kannskieru baráttulið-
arnir einungis
að bíða færis á
Þingeyingum
sem nú eru
farnir að hugsa
til stórvirkjunar
og stóriðju í
héraði. ‘
Höfundur er skógarbóndi
á Austurlandi.