Morgunblaðið - 03.08.2004, Blaðsíða 22

22 ÞRIÐJUDAGUR 3. ÁGÚST 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ólafur Ragnar Grímsson, forseti Íslands,var settur inn í embætti við upphafþriðja kjörtímabils síns sunnudaginn1. ágúst. Hófst athöfnin með helgi-
stund í Dómkirkjunni þar sem Karl Sigurbjörns-
son biskup flutti predikun. Sagði hann þar m.a. að
gott væri við upphaf hverrar þjónustu að nema
staðar frammi fyrir augliti Guðs og styrkjast í trú
og von fyrir því sem framundan væri. Ólafur
Ragnar Grímsson sagði m.a. í innsetningarræðu
sinni að kjarni lýðræðisins væri að forseti, Al-
þingi og öll stjórnvöld lytu vilja þjóðarinnar og
leiðsögn í starfi og þágu markmiða sem hún hefði
gert að sínum með samræðum og víðtækri þátt-
töku.
Viðstaddir athöfnina voru helstu embættis-
menn þjóðarinnar, handhafar forsetavalds,
hæstaréttardómarar, ráðherrar og þingmenn,
fyrrverandi forseti, starfslið forsetaembættisins,
nokkrir ráðuneytisstjórar og forstöðumenn rík-
isstofnana, fulltrúar kirkjunnar, sveitarfélaga, fé-
lagasamtaka og atvinnulífs, sendiherrar erlendra
ríkja og sérstakir gestir forsetans. Nokkur
hundruð manns höfðu safnast saman á Austur-
velli til að fylgjast með og í Dómkirkjunni sátu
einnig allmargir aðrir en boðsgestir.
Skulum standa á traustum
grunni trúarinnar
Dómkórinn söng við helgistundina undir stjórn
Marteins Friðrikssonar organista, séra Hjálmar
Jónsson annaðist altarisþjónustu og Ólafur
Kjartan Sigurðsson söng einsöng. Biskup Ís-
lands, Karl Sigurbjörnsson, sagði m.a. í hugvekju
sinni að heimurinn þarfnaðist trúar – trúar sem
læknaði og leiddi fram hið góða. „Við skulum
standa á traustum grunni trúarinnar,“ sagði bisk-
up. Þá sagði hann að undanfarið hefði verið tekist
á í samfélaginu um völd og valdmörk og mörgum
hefði þótt hrikta í stoðum lýðveldisins. „Þær stoð-
ir eru styrkar á meðan virðingin fyrir sameig-
inlegum gildum ræður för og stýrir hinni opnu og
frjálsu umræðu,“ sagði biskup. Hann sendi og
kveðjur og bataóskir til Davíðs Oddssonar for-
sætisráðherra, sem hefur verið frá embættis-
störfum vegna veikinda að undanförnu.
Að lokinni helgistund gengu forsetahjónin,
Ólafur Ragnar Grímsson og Dorrit Moussaieff,
og gestir til Alþingishússins þar sem lýst var for-
setakjöri og útgáfu kjörbréfs, forseti vann dreng-
skaparheit og kjörbréf var afhent. Að því loknu
gengu forsetahjónin út á svalir Alþingishússins
þar sem forseti minntist fósturjarðarinnar og við-
Forseti Íslands settur í embætti við upphaf þrið
Forseti, alþingi og
völd lúti vilja þjóð
Forsetahjónin ásamt Sharon Moussaieff, systur Dori
hennar. Á gólfinu sitja börn þeirra. Foreldrar Dorrit
Gestir við innsetningu for-seta Íslands voru helstuembættismenn þjóðar-
innar, handhafar forsetavalds,
hæstaréttardómarar, ráðherrar,
alþingismenn, fyrrverandi for-
seti, nokkrir forstöðumenn rík-
isstofnana, fulltrúar kirkjunnar,
sveitarfélaga, félagasamtaka og
atvinnulífsins, sendimenn er-
lendra ríkja og fleiri.
Alþingi, ríkisstjórn og Hæsti-
réttur Íslands bjóða sameigin-
lega til athafnarinnar og í boðs-
korti eru leiðbeiningar um
klæðnað þar sem segir að menn
skuli vera í kjólfötum og bera
orður. Stefán L. Stefánsson for-
setaritari segir að þessar óskir
séu samkvæmt áratuga hefð og
engin breyting hafi orðið á henni
nú.
Af 63 þingmönnum var 41 við-
staddur athöfnina, 16 stjórnar-
þingmenn og 25 úr röðum
stjórnarandstöðu.
Dorrit Moussaieff klæddist
skautbúningi við embættistök-
una. Hann var saumaður árið
1938 af Jakobínu Thorarensen,
annálaðri hannyrðakonu, fyrir
Jósefínu Helgadóttur, eiginkonu
Skúla Guðmundssonar fyrrum
alþingmanns, ráðherra og kaup-
félagsstjóra í Húnavatnssýslu.
Jakobína baldýraði treyjuna
með gullþræði sem enn er gljáandi og fal-
legur og er munstrið sóleyjarmunstur,
sem Sigurður Guðmundsson málari teikn-
aði. Á ermunum eru 7 hnappar úr víravirki
með laufi.
Brjóstnælan er gömul víravirkisnæla,
sem er gjöf frá Ólafi Ragnari til Dorritar.
Í samfellunni (pilsinu) er listsaumur með
sóleyjarmunstrinu saumað með silkiþræði.
Víravirkisbeltið með sprota er smíðað af
Gísla Árnasyni gullsmið frá Ísafirði (1859–
1942). Koffrið smíðaði Þórarinn Ágúst Þor-
steinsson (1859–1945) gullsmiður frá Ísa-
firði. Blæjan er í eigu Heimilisiðnaðar-
félags Íslands og er frá um 1910. Hún er úr
bómullartjulli og er applikeruð.
Áratuga hefð
fyrir kjólfötum
Morgunblaðið/Jim Smart
Það var þétt setinn bekkurinn í Alþingishúsinu við
innsetningarathöfnina. Ofarlega á myndinni sjást
dætur forsetans, þær Dalla og Tinna.
Markkj
Hæstaré
fara yfir
forsetakj
arar und
ig hljóða
seta Íslan
hvívetna
nr. 33, 17
ur Ragna
verið lög
stjórnars
Samkv
ur Ragna
kjörtíma
2008.
Reykja
Markú
Erlendsd
Garðar G
dóttir, Ó
Áður e
eftirfara
son, heit
halda stj
tveimur
Hei
SigríðSjál
skýringu
færri en
setninga
ekki mei
mæta ek
fjölmiðla
ingar. Þa
gera því
að þingm
fjölskyld
verið mj
með fjöls
manna S
sætisráð
vegna ve
„Ég ge
að vera v
hefði ég
mín,“ seg
ara en þa
Eðl
ÞRIÐJA KJÖRTÍMABIL
FORSETA
Ólafur Ragnar Grímsson hóf þriðjakjörtímabil sitt sem forseti Ís-lands í fyrradag er hann var sett-
ur í embætti á ný. Í ræðu sinni við það til-
efni fjallaði forsetinn ekki með beinum
hætti um þau deilumál, sem risið hafa
síðustu mánuði í kringum embætti hans
og embættisfærslu og er þá átt við
ákvörðun hans frá 2. júní sl. um beitingu
26. greinar stjórnarskrárinnar.
Með því að víkja ekki að þeim málum í
innsetningarræðu sinni hefur forsetinn
vafalaust viljað leggja sitt lóð á vogar-
skálina til þess að skapa frið í þjóðfélag-
inu með sama hætti og hann gerði er
hann undirritaði lög þau, sem Alþingi
samþykkti á sumarþingi um niðurfell-
ingu fjölmiðlalaganna, sem sett voru í lok
maímánaðar sl.
Það var hyggilegt af forseta að gera
þau málefni ekki að umræðuefni í þessari
ræðu.
Það breytir því hins vegar ekki að
stærsta verkefnið, sem forsetinn stendur
frammi fyrir á þriðja kjörtímabili sínu er
að ná sáttum við þann hluta þjóðarinnar
– sem er býsna stór – sem var og er ósátt-
ur við ákvarðanir hans síðustu vikur og
mánuði.
Ólafur Ragnar Grímsson hefur að
undanförnu stigið fyrstu skrefin til
slíkra sátta og fylgzt verður með því með
athygli hvernig hann fylgir þeim eftir á
næstu mánuðum og misserum. Um það
sagði hann m.a. í innsetningarræðu
sinni:
„Með auðmýkt í hjarta tek ég á ný við
ábyrgðinni, sem þjóðin færir mér á
herðar og heiti því að leita samstarfs við
alla, sem hafa heill lands og þjóðar að
leiðarljósi.“
Í ræðu sinni í fyrradag sagði forsetinn
einnig:
„Embætti forseta Íslands hefur
breytzt í tímans rás og svo mun einnig
verða um ókomin ár. Mikilvægt er þó að
varðveita rætur þess í vitund þjóðarinn-
ar og sess þess í stjórnskipun landsins...“
Auðvitað er það rétt hjá forsetanum að
embætti forseta Íslands hefur breytzt og
hlýtur að breytast. Þó fer ekki á milli
mála, að það grundvallaratriði er greypt
djúpt í þjóðarsál Íslendinga, að forsetinn
skuli vera sameiningartákn þjóðarinnar.
Sú krafa snýr að forsetanum sjálfum en
hún snýr líka að þeim, sem á einn eða
annan veg fjalla um forsetaembættið þ.á
m. að fjölmiðlum. Stór hluti Íslendinga
kann ekki vel gagnrýni á forseta Íslands,
hver sem hann er hverju sinni. Þess
vegna er þeim sem um fjalla mikill vandi
á höndum, ef og þegar forseti tekur um-
deildar ákvarðanir.
Þetta er ein af mörgum ástæðum þess,
að mikilvægt er að staða og hlutverk for-
seta Íslands verði skilgreind með mun
skýrari hætti en nú er gert í stjórnar-
skrá. Væntanlega verður slík skilgrein-
ing stór þáttur í þeim breytingum á
stjórnarskrá, sem gera verður ráð fyrir
að unnið verði að á næstu árum.
Þeir, sem munu stýra því mikilvæga
verkefni, sem endurskoðun stjórnar-
skrárinnar er, hljóta að taka mið af þeirri
sterku tilfinningu, sem fólk augljóslega
ber til forsetaembættisins. En jafnframt
að leita leiða til þess, að ekki þurfi að rísa
ágreiningur um, hvað forseta sé heimilt
og hvað ekki, hvar ákvörðunarvald hans
liggur og hvar ekki.
Það er m.ö.o. mikilvægt að deilur af
því tagi, sem risu í júnímánuði, endurtaki
sig ekki. Ef staða og hlutverk forseta Ís-
lands eru skýr skv. stjórnarskrá þarf
ekki að koma til slíks ágreinings.
Morgunblaðið óskar Ólafi Ragnari
Grímssyni heilla í upphafi þriðja kjör-
tímabils hans sem forseta og lætur í ljósi
þá von, að honum takist á næstu fjórum
árum að uppfylla þá skyldu forseta, sem
er öðrum æðri, að sameina þjóðina alla
að baki sér.
NÝTT LÍF Í VIÐSKIPTAVIÐRÆÐUR
Full ástæða er til að fagna því sam-komulagi, sem náðist á vettvangi
Heimsviðskiptastofnunarinnar (WTO) í
Genf um síðustu helgi og felur m.a. í
sér að viðræðum um afnám tolla og
annarra viðskiptahindrana í viðskiptum
með landbúnaðarvörur verður haldið
áfram.
Frjáls viðskipti með búvörur gagnast
öllum, ekki sízt þróunarríkjunum, sem
eiga mikið undir því að koma fram-
leiðsluvörum sínum á markað í ríkari
löndum. Þróunarríkin, sem áttu sinn
þátt í að ráðherrafundir WTO í Seattle
árið 1999 og í Cancún í Mexíkó í fyrra
mörkuðu ekki þau tímamót í viðskipta-
viðræðum, sem vonazt hafði verið eftir,
telja sig nú hafa fengið fram skuldbind-
ingar, bæði af hálfu Evrópusambands-
ins og Bandaríkjanna, um að þessi öfl-
ugu viðskiptaveldi hætti stuðningi við
útflutning, sem skekkt hefur mjög sam-
keppnisstöðu fátækari ríkja. Gagnrýn-
endur benda þó á að í samkomulagið,
sem gert var um helgina, vanti tíma-
setningar hvað endalok þess stuðnings
varðar.
Fyrst og fremst felur samkomulag
helgarinnar í sér að viðræðum verður
haldið áfram á vettvangi WTO, í stað
þess að þær sigli í strand, en þá hefði
verið hætta á að öflugustu viðskipta-
blokkirnar hefðu leitað hófanna um tví-
hliða viðræður sín á milli, sem hefðu
enn á ný útilokað veikari ríkin. Það er
hins vegar langt í land að árangur náist
og má búast við að viðræðurnar standi
nokkur ár áður en þær skila áþreif-
anlegum árangri í formi tollalækkana
og afnáms ríkisstyrkja til landbúnaðar.
Neytendur og skattgreiðendur á Ís-
landi, eins og í öðrum löndum, eiga
mikið undir því að dregið verði úr rík-
isstyrkjum til búvöruframleiðslu og
tollar lækkaðir. Halldór Ásgrímsson
utanríkisráðherra hefur lýst því yfir að
náist niðurstaða í viðræðunum, muni
stuðningur við landbúnaðinn hérlendis
minnka. Öll ríki verða að sjálfsögðu að
leggja sitt af mörkum, eigi að takast að
ná málamiðlun í jafnflóknum samninga-
viðræðum og um ræðir í hinni svoköll-
uðu Doha-lotu WTO.
Eins og Morgunblaðið hefur áður
bent á, hljóta íslenzk stjórnvöld að
forðast að stilla málinu þannig upp að
þau fari í þessar viðræður með hags-
muni landbúnaðarins eina og sér fyrir
augum. Þau verða líka að horfa til
hagsmuna neytenda og skattgreiðenda,
sem eru miklum mun fleiri en þeir, sem
hafa lífsviðurværi sitt af landbúnaði.
Málamiðlun milli þessara hagsmuna
innanlands hlýtur raunar að auðvelda
málamiðlun í hinum alþjóðlegu viðræð-
um.