Morgunblaðið - 09.11.2004, Blaðsíða 30

Morgunblaðið - 09.11.2004, Blaðsíða 30
30 ÞRIÐJUDAGUR 9. NÓVEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ UMRÆÐAN UMRÆÐUR í fjölmiðlum um skýrslu samkeppnisráðs um meint samráð olíufélaganna hafa fram til þessa einkum snúist um þátt núverandi borgarstjóra í samráðinu og virðist sem talið sé að staða hans sem borgarstjóra sé upphaf og endir samráðs- málsins. Umræðan virðist því ætla að fara í hinn gamalkunna farveg íslenskrar umræðu þar sem að- alatriðin drukkna í umfjöllun um aukaatriði. Það sem máli skiptir er að komast til botns í því hvers vegna það ástand, sem samkeppnisráð hefur lýst, gat varað svo lengi, þrátt fyrir allar ábendingar um að huga þyrfti að málinu. Ræða þarf hvers vegna olíufélögin virðast hafa verið svo örugg með að þau þyrftu ekki að svara til sakar og hvers vegna það kom þeim á óvart að rann- sókn skyldi hafin. Virða þarf hvort félögin hafi talið sig njóta verndar að þessu leyti og þá verndar hverra. Er t.d. hugs- anlegt að þau hafi veitt fé í sjóði stjórnmálaflokka í ríkum mæli og þess vegna verið örugg um að njóta verndar fyrir aðgerðum ríkisvaldsins? Fram til þessa höfum við að- eins haft aðgang að skýrslu sam- keppnisráðs og þar er ekki kveð- ið á um sekt eða sýknu einstaklinga, sem að málinu hafa komið. Allir teljast þeir saklaus- ir þar til annað sannast. Engin ástæða er til að stofna til galdra- brennu. Mestu máli skiptir á þessu stigi að komast að niðurstöðum, sem veita okkur leiðbeiningu um hvort slíkt ástand tíðkist víða í íslensku samfélagi og hvatann að því ástandi, ef svo er, og hvernig megi lækna meinsemdina. Þá þarf að ræða hvort rétt sé að gera einungis siðferðilegar kröf- ur til opinberra aðila, en ekki til einkafyrirtækja á markaði. Tengist það umræðunni um sím- innkandi áhrif stjórnvalda og sambærilega aukningu áhrifa fyrirtækja á málefni samfélags- ins. Er ekki óhjákvæmilegt að auka gagnsæi stjórnarhátta hjá fyrirtækjum og gera sömu kröf- ur til þeirra og við gerum til op- inberra aðila? Er það ekki svo að fyrirtækin fari nú að verulegu leyti með umráð þjóðarauðs landsmanna? Fjölmiðlum má vera ljóst að það er slík umræða sem not- endur þeirra vilja fá aðstöðu til að fylgjast með. Eða er til of mikils mælst? Er það svo að fjölmiðlar landsins séu ekki í stakk búnir til að fást við við- fangsefni sem gera nokkrar kröfur til þeirra um þekkingu, aðferðir og vinnubrögð? Umræðan um samráðsmálið Ragnar Aðalsteinsson Höfundur er lögmaður. ÞÆR LÉTU ekki mikið yfir sér fregnirnar af því þegar sextán hús í Hafnarfirði tengdust lítilli vatnsafls- virkjun í Hamarskotslæk í desem- bermánuði árið 1904 þegar fyrsti vísir að rafmagnsveitu á Ís- landi tók til starfa. Landsmenn gerðu sér þó vel grein fyrir mik- ilvægi þessa áfanga og þeim tækifærum sem hinn nýi orkugjafi, raf- orkan, hafði yfir að búa. Rúmum tuttugu árum fyrr hafði hugvitsmað- urinn Thomas Edison tekið í notkun fyrstu rafveitu í heimi og þá þegar hafði áhugi Ís- lendinga vaknað. Hugsjónin um raf- orkuframleiðslu fól ekki aðeins í sér von um birtu, yl, vélarafl og framleiðslu áburðar til ræktunar landsins, heldur gaf hún fyrirheit um framtíð þar sem óblíð náttúruöflin reyndust blessun en ekki bölvaldur. Beljandi vatnsföll sem um aldir höfðu verið farartálmi, ein- angrað sveitir og kostað ferðalanga lífið, yrðu senn beisluð þjóðinni til heilla. Draumurinn um rafmagnið var samofinn hugmyndinni um sjálfstætt Ísland. Það kom í hlut atorkusamra einstaklinga og stórhuga bæj- arstjórna að stíga fyrstu skrefin í raf- væðingunni. Í fyrstu var raforkan nær einvörðungu nýtt til ljósa og lítils háttar hitunar og vélareksturs. Með tímanum jókst þekkingin á mögu- leikum tækninnar og notkunin varð stöðugt flóknari og fjölbreyttari. Með aukinni sérhæfingu, umfangs- meiri virkjunaráformum og kröfum um stærri dreifikerfi og tryggari rekstur, færðist rekstur raforkukerf- isins í hendur öflugra orkufyrirtækja. Í samkeppni jafnt sem samvinnu hafa þau kappkostað að þjónusta íbúa og atvinnulíf landsins. Óvíða er orkan ódýrari, öryggi kerfisins er með því sem best þekkist og engin þjóð notar meiri raforku á hvern íbúa. Á þeim hundrað árum sem liðin eru frá því að húsin sextán komust í straumsamband í Hafn- arfirði hefur íslenskt samfélag tekið stakka- skiptum. Ný tækni hef- ur komið til sögunnar á nánast öllum sviðum þjóðlífsins. Dregið hefur úr erfiðisvinnu, lífslíkur fólks hafa aukist og lífs- kjör batnað. Þáttur raf- orkunnar í þessum framförum er mikill. Rafmagnið hefur um- bylt samfélaginu á einni öld. Íslensk orkufyr- irtæki eru stolt af því að hafa tekið þátt í þessari byltingu. Íslensku orkufyr- irtækin hafa hvert á sinn hátt minnst þess- ara tímamóta í sögu þjóðarinnar. Strax í ársbyrjun var gefið út veglegt blað um orkumál sem dreift var með Morgunblaðinu, þar sem stiklað var á stóru í raforkusögu þjóðarinnar. Nýverið var síðan gefið út frímerki í tilefni tímamótanna. Á árinu hafa verið haldnar ráðstefnur, fundir og sýningar í tilefni afmælisins og skemmst er að minnast sýningar í Vetrargarði Smáralindar fyrir skömmu þar sem gestir gátu gengið um „hús morgundagsins“ þar sem raforkan var hreyfiafl tækninýjunga. Í sumar voru allar helstu virkjanir landsins opnar gestum og gangandi. Þúsundir gesta nýttu sér þetta boð og sáu með eigin augum hvernig hugvit og tækni hafa verið notuð til þess að beisla orku fallvatnanna til hagsbótar fyrir íslenskt samfélag. Hátíðarhöldunum lýkur í Hafn- arfirði, þann 12. desember næstkom- andi, þegar nákvæmlega 100 ár eru liðin síðan Jóhannes Reykdal tók í notkun fyrstu almenningsrafveituna. Við það tækifæri verður afhjúpaður minnisvarði um frumherjann Jóhann- es Reykdal, auk þess sem orkufyr- irtæki landsins afhjúpa táknrænt ljós sem mun loga yfir Hafnarfirði alla jólahátíðina. Rafmagnið um- bylti samfélaginu Jóhann Már Maríusson fjallar um 100 ára afmæli raforkuvæðingar Íslands Jóhann Már Maríusson ’Við það tæki-færi verður afhjúpaður minn- isvarði um frum- herjann Jóhannes Reykdal.‘ Höfundur er fyrrverandi aðstoðarfor- stjóri Landsvirkjunar og formaður af- mælisnefndar orkufyrirtækjanna vegna 100 ára afmælis rafvæðingar Íslands. AF OG til koma upp mál í sam- félagi okkar þar sem einstaklingar hafa tekið þátt í atburðarás sem orkar tvímælis. Nú tröllríður eitt slíkt mál umræðunni. Meðal spurninga sem menn spyrja sig eru: Ætlar borgarstjóri að segja af sér? Ætlar R-listinn að reka borg- arstjóra? Þetta eru mikilvægar spurn- ingar og skipta máli, en þær beina athyglinni frá öðrum spurningum sem kannski skipta miklu meira máli fyrir okkur öll: Hvernig leið- ist fólk út í athafnir sem orka tví- mælis siðferðilega? Getur einn ein- staklingur staðið upp og sett puttann á meinið? Hvaða afleið- ingar hefur það í för með sér fyrir starfs- manninn innan fyr- irtækisins? Bjóða fyr- irtæki upp á að starfsmenn láti heyra í sér? Þorir hann því? Hvenær er ástandið orðið svo slæmt að hann tekur áhætt- una? Er hann reiðubúin að hætta starfi, tekjum og jafnvel félagslegri stöðu sinni til að berjast á móti straumnum? Fyrirtæki eru sífellt að takast á við siðferði- leg álitamál. Hjá því verður ekki komist. Ástæður þess eru efni í aðra grein. Vanda- málið snýst um hvern- ig komast fyrirtæki hjá því að spenna gildruna og hvernig geta stjórn- endur þeirra áttað sig á því í tæka tíð að gildran er að spennast. Tengist fyrirtækismenningu Menning fyrirtækis mótar atferli starfsfólks og hefur áhrif á ákvarðanatöku við óvissuaðstæður. Hvort sem fólk gerir sér grein fyrir því eða ekki, þá hefur fyr- irtækismenning áhrif á hvað það skynjar, hugsar, segir og gerir. Með því fyrsta sem ein- staklingur gerir þegar hann hefur störf á nýjum vinnustað er að átta sig á hvernig hann fellur inn í hóp- inn. Átta sig á því sem hinir eru að gera eða segja og taka þátt í því. Þessi óformlega kennsla er mun áhrifaríkari en hin formlega þegar þær stangast á. Það er kannski ekki að ástæðulausu að Marvin Bower, forstjóri Mc- Kinsey, skilgreindi fyrirtækis- menningu sem „hvernig við gerum hlutina hérna“. Ef einstaklingur samsamar sig ekki ríkjandi menn- ingu refsar hópurinn honum t.d. með háðsglósum, stríðni og útskúf- un. Richard L. Daft bendir á að sjaldan sé unnt að rekja siðferði- leg álitamál til siðferðiskenndar eins einstaklings heldur verði að taka menningu fyrirtækisins með í reikninginn. Í bók sinni The Fifth Discipline bendir Peter Senge m.a. á hvað rótgrónar hugmyndir fólks eru ómeðvitaðar og þar með erfitt að setja af stað umræðu um þær, hvað þá að breyta þeim. Þessi vandi birtist okkur hversdagslega í samræðum þar sem einhver stendur fast á sjónarmiðum sínum sem okkur finnst framandi og vilj- um leiða honum annað fyrir sjónir. Hvað geta fyrirtæki gert til að treysta siðferðiskennd? Samtökin Business Roundtable gerðu nýlega rannsókn á siðferð- iskennd í bandarískum fyr- irtækjum. Þar kom fram að hlut- verk forstjórans er sá þáttur sem skiptir mestu máli þegar siðferði- leg álitamál eru til umfjöllunar. Forstjórinn og hans nánustu sam- starfsmenn verða að halda Eru fyrirtæki gildrur siðferðilegra álitamála? Höskuldur Frímannsson fjallar um borgarstjóramálið Höskuldur Frímannsson Íslenskar hænur í Kaliforníu á morgun Rakarastofan Klapparstíg S: 551 3010

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.