Morgunblaðið - 05.01.2005, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 5. JANÚAR 2005 23
UMRÆÐAN
KOSTNAÐUR ríkisins vegna
fjarskiptanotkunar ráðuneyta og A-
hlutastofnana nemur um hálfum
öðrum milljarði króna
árlega. Til þessa hef-
ur Landssími Íslands
setið nær einn að
þessum viðskiptum.
Undantekningin eru
útboð sem fram fóru
á fjarskiptaþjónustu
Landspítala háskóla-
sjúkrahúss árið 2001
og Íslandspósts. Út-
boð sjúkrahússins
skilaði skattborgurum
30 til 40% sparnaði og
svipaða sögu er að
segja af útboði Ís-
landspósts. Á sömu
forsendum er ekki úr
vegi að ætla að með
útboði á fjar-
skiptaþjónustu ráðu-
neyta og A-hluta-
stofnana sé hægt að
spara um 500 m.kr.
Sé öll fjarskiptaþjón-
usta ríkisins boðin út
má slá föstu að sparn-
aðurinn nemi nokkur
hundruð milljónum til
viðbótar.
Ráðdeild í ríkisfjármálum
Forsvarsmenn Og Vodafone hafa
undanfarin ár átt fjölmarga fundi
með embættismönnum fjár-
málaráðuneytisins, fjármálaráð-
herra og fulltrúum Ríkiskaupa. Á
þeim fundum hefur þráfaldlega
verið bent á skyldu stjórnvalda til
að bjóða út þessa þjónustu og jafn-
framt verið bent á að aðgerðaleysi í
þessum málum gangi þvert á
stefnu ríkisstjórnarinnar frá árinu
1995. Þar kemur m.a. fram að rík-
isstjórnin leggi áherslu á ráðdeild í
ríkisfjármálum og að „unnið verði
að nýskipan í ríkisrekstri, m.a. með
auknum útboðum... .“
Hægt að segja sig frá þátttöku
Í ágúst síðastliðnum vakti þáver-
andi forstjóri Og Vodafone op-
inberlega athygli á þessu tómlæti
gagnvart kröfum félagsins um út-
boð á fjarskiptaþjónustu. Í fram-
haldi af fréttaflutningi Morg-
unblaðsins og fleiri fjölmiðla létu
viðbrögðin ekki á sér standa. Tals-
maður fjármálaráðuneytisins
greindi frá því að undirbúningur
útboðs hefði staðið yfir í nokkurn
tíma og tilhögun útboðs ætti liggja
fyrir í haust.
Þar með var útlit fyrir að þjón-
usta fyrir hálfan annan milljarð,
sem Landssíminn hafði verið í
frírri áskrift að, yrði nú boðin
lægstbjóðanda. Svo verður þó ekki.
Ljóst er að stjórnvöld stefna að því
að gera rammasamninga við eitt
eða fleiri fjarskiptafyrirtæki að
undangengnu útboði. Ætlunin er að
ráðuneyti og ríkisstofnanir geti síð-
an gengið inn í þessa
samninga. Einnig eigi
þau þess kost að segja
sig frá þessum samn-
ingum ef þau svo
kjósa. Í samtölum við
fulltrúa Ríkiskaupa
hefur einnig komið
fram að vonir um
sparnað sem hlýst af
þessu fyrirkomulagi
nemi einungis um 10%.
Embættismenn á
svig við stefnu
stjórnvalda
Það eru veruleg von-
brigði ef þessi leið
verður farin. Ég neita
að trúa því að hún sé
valin með vitund og
samþykki fjár-
málaráðherra. Með
þessu eru embætt-
ismenn að kasta á glæ
gullnu tækifæri til að
fara að stefnu stjórn-
valda og sýna ráðdeild
í ríkisfjármálum. Eins
og að ofan er greint má fullvíst
telja að hægt verði að ná fram
miklum meiri sparnaði með því að
bjóða út fjarskiptaþjónustu ein-
stakra stofnana og fyrirtækja hins
opinbera og semja beint við lægst-
bjóðanda. Menn geta ekki lengur
skákað í því skjóli að Landssími Ís-
lands sé eina fyrirtækið sem geti
risið undir þeim öryggiskröfum
sem gerðar eru til þjónustuveit-
anda. Við verðum að gera ráð fyrir
því að öll helstu sveitarfélög á höf-
uðborgarsvæðinu, helstu fjár-
málastofnanir landsins, stærsta
sjúkrahúsið, stærstu fjölmiðlarnir
og önnur fyrirtæki sem eru meðal
140 þúsund notenda á þjónustu Og
Vodafone gerir ríkar kröfur um
traust samband og öryggi um leið
og þau spara stórar fjárhæðir.
Og Vodafone hlýtur að fara þess
á leit við Geir H. Haarde fjár-
málaráðherra að hann beini þeim
tilmælum til Ríkiskaupa að inn-
kaupamál ríkisins á fjarskiptaþjón-
ustu verði tekin föstum tökum og
farið verði að stefnu stjórnvalda.
Skattborgarar eiga það skilið að
leitað sé hagstæðustu tilboða
hverju sinni á þeirri þjónustu sem
ríkið kaupir. Ljóst má vera að þeim
500 m.kr. eða meira sem sparast
við þá ráðstöfun er vel varið annars
staðar.
Vantar þig 500
milljónir, Geir?
Eiríkur S. Jóhannsson fjallar
um útboð á fjarskiptaþjónustu
Eiríkur S. Jóhannsson
’Skattborgarareiga það skilið
að leitað sé
hagstæðustu
tilboða hverju
sinni á þeirri
þjónustu sem
ríkið kaupir. ‘
Höfundur er forstjóri Og Vodafone.
LÍTIÐ bar á umhverfis- og nátt-
úrvernd í áramótaumfjöllun stjórn-
málamanna og fjölmiðla að þessu
sinni. Vonandi er það vísbending
um að tekist hafi að skapa umhverf-
ismálum þann sess að
líta beri á nátt-
úruvernd sem sjálf-
sagðan og eðlilegan
þátt í samfélaginu.
Landvernd hefur lengi
reynt að stuðla mark-
visst að því m.a. með
víðtæku fræðslustarfi.
Sem dæmi má nefna
að liðlega 30 skólar
taka þátt í Grænfána-
verkefni samtakanna
sem er umhverf-
isfræðsla í skólum.
Tæplega tvö þúsund
grunnskólanemar
sækja árlega heim náttúruskólann í
Alviðru, umhverfisfræðslusetur
Landverndar og mörg hundruð
heimili hafa tileinkað sér vistvernd í
verki fyrir tilstuðlan Landverndar
og styrktaraðila. Auk þess hefur
Landvernd tekið þátt í mörgum
öðrum verkefnum stórum og
smáum til að stuðla að og efla vit-
und um umhverfisvernd.
Nýleg skýrsla norðurskautsráðs-
ins um áhrif loftslagsbreytinga á
norðurslóðum staðfestir að ef ekki
tekst að takmarka losun gróð-
urhúsalofttegunda af manna völdum
verða hættulegar breytingar á veð-
urfari og lífríki á norðurskauts-
svæðinu. Talsverðar breytingar
hafa nú þegar komið fram og óhjá-
kvæmilega verða frekari breyt-
ingar. Í umræðu um loftslagsbreyt-
ingar virðist oft gleymast að það má
enn koma í veg fyrir þróun sem
gæti umturnað lífríki á svæðinu og
haft afar víðtækar neikvæðar afleið-
ingar fyrir þau samfélög sem þar
búa. En þá þarf að bregðast strax
við með raunhæfum aðgerðum. Það
er til lítils af afla þekkingar um
ástand og horfur ef það skortir
bæði vilja og þor til að takast á við
vandamálið og grípa til aðgerða,
bæði hér á landi og í samstarfi við
aðrar þjóðir.
Tímamót urðu þegar Alþingi
samþykkti náttúruverndaráætlun á
síðasta ári. Í fyrsta sinn var tekin
stefnumarkandi ákvörðun um heild-
stæðar aðgerðir til að treysta
verndun íslenskrar náttúru. Eitt
mikilvægt viðfangsefni varð þó út-
undan í náttúruverndaráætluninni.
Það er nauðsynleg stækkun frið-
landsins í Þjórsárverum, sem Um-
hverfisstofnun hafði gert tillögu að.
Samanburðarrannsóknir sýna að
Þjórsárverasvæðið er eitt verðmæt-
asta hálendissvæði Íslands. Nýleg
úttekt erlendra sérfræðinga stað-
festir að náttúra og landslag við
sunnanverðan Hofsjökul hefur mik-
ið alþjóðlegt náttúruverndargildi,
jafnvel svo mikið að það gæti átt
heima á Heimsminjaskrá
UNESCO. Skoðanakönnun sem
gerð var í nóvember bendir til þess
að tveir þriðju hlutar
þjóðarinnar styðji hug-
myndir um stækkun
friðlandsins. Engin
brýn þörf kallar á
frekari orkuöflun á
þessu svæði og ráða-
menn ættu að sjá sóma
sinn í að láta Þjórs-
árverasvæðið í friði og
láta af hugmyndum um
framkvæmdir sem
eyðileggja einstaka
náttúru á heimsvísu.
Það ætti að vera for-
gangsverkefni í nátt-
úruvernd að stækka
friðlandsmörk Þjórsárvera þannig
að þau nái til þeirra verðmæta sem
svæðið býr yfir.
Holtasóley var valin sem þjóð-
arblóm í skoðanakönnun sem Morg-
unblaðið og Landvernd stóðu að á
árinu. Þjóðarblómið á að minna
okkur á mikilvægi þess að viðhalda
og efla gróðurvernd. Gróður og
jarðvegur eru ein mikilvægasta
náttúruauðlindin og forsenda lífs á
landi og gróður- og jarðvegsvernd
hefur lengi verið eitt mikilvægasta
viðfangsefni Íslendinga í umhverf-
ismálum. Undanfarna áratugi virð-
ist sem árangur hafi verið að nást á
þessu sviði, en ástæða er til að ótt-
ast að hann verði ekki varanlegur.
Skortur á trúverðugum aðgerðum
til að takast á við væntanlegan
vanda vegna áfoks og uppblásturs
frá Hálslóni við Kárahnjúka er
verulegt áhyggjuefni. Þá er mikill
akstur utan vega dæmi um virð-
inga- og sinnuleysi sem enn ríkir
um þessi mál. Beit á illa grónu landi
virðist enn viðgangast þó að al-
kunna sé að hún leiði til eyðilegg-
ingar.
Nýleg skráning Þingvalla á
Heimsminjaskrá UNESCO minnir
á mikilvægi þess að vernda við-
kvæm og dýrmæt svæði sem eru
einstök á heimsvísu. Það er verðugt
framlag Íslands til umheimsins að
skila verðmætri náttúruarfleið
óspilltri til komandi kynslóða.
Stjórnvöld keppast við að undir-
strika mikilvægi vatns- og jarð-
varmaorku landsins sem framlags
til sjálfbærrar þróunar á heimsvísu.
Það fyrir sig getur verið rétt, en
snýst í andhverfu sína ef orkunnar
er aflað með því að eyðileggja eða
spilla náttúruarfleið á heims-
mælikvarða. Margt bendir til að
slíkt sé að gerast og áætlanir benda
til að eyðileggingin haldi áfram
verði ekki gripið í taumana þegar í
stað.
Vitund, vilji, þekking og virðing
fyrir náttúrunni eru ávísun á um-
hverfisvernd. Það er ekki draumsýn
að gera megi framþróun samfélags-
ins og efnahagslífsins sjálfbæra,
dæmin sanna að það er hægt. En
það krefst þess að skammtíma
hagnaðarsjónamið fárra manna ráði
ekki úrslitum þegar teknar eru
ákvarðanir um framkvæmdir og að-
gerðir sem varða margar kynslóðir.
Það er gæfa Íslendinga að eiga
mikla auðlegð. Auðæfi og menntun
þjóðarinnar ætti að gera okkur
kleift að marka framtíðarsýn þar
sem góðum lífskjörum í landinu er
viðhaldið án þess að eyðileggja
ómetanlega náttúruarfleið. Allt
starf Landverndar miðast að því að
gera slíka framtíðarsýn að fýsi-
legum valkosti.
Umhverfis- og
náttúruvernd um áramót
Ólöf Guðný Valdimarsdóttir
fjallar um umhverfismál ’Vitund, vilji, þekkingog virðing fyrir nátt-
úrunni eru ávísun á
umhverfisvernd.‘
Ólöf Guðný
Valdimarsdóttir
Höfundur er arkitekt og formaður
Landverndar, landgræðslu- og um-
hverfisverndarsamtaka Íslands.
Vöggusæn
gur
vöggusett
PÓSTSENDUM
Skólavörðustíg 21 ● sími 551 4050 ● Reykjavík
Úrslitin úr enska
boltanum beint í
símann þinn