Morgunblaðið - 16.01.2005, Blaðsíða 20

20 SUNNUDAGUR 16. JANÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Í
húsakynnum Hugarafls í
Drápuhlíð 14 hitti ég að máli
Önnu Sigríði Pálsdóttur,
læknanema á þriðja ári,
brosmilda og myndarlega
stúlku.
Ekkert í ytra útliti henn-
ar eða hlýlegri framkomu
bendir til hinnar gífurlegu baráttu
sem hún hefur háð um langt árabil.
Hún fæddist árið 1977 í Reykjavík
og flutti kornung með foreldrum sín-
um til Svíþjóðar, þar sem þau voru við
nám og störf.
„Þegar ég var sex ára skildu for-
eldrar mínir. Faðir minn er hagfræð-
ingur sem hefur starfað víða erlendis
en móðir mín er í doktorsnámi í upp-
eldis- og menntunarfræði.
Ég tók skilnaðinum ekki illa, fannst
miklu fremur spennandi að eiga tvö
heimili, ég var búsett hjá móður minni
en dvaldi oft hjá föður mínum og
stjúpu. Ég er elsta barn foreldra
minna og á einn albróður, þrjú hálf-
systkini og tvö stjúpsystkini,“ segir
Anna Sigríður þegar ég spyr hana um
uppruna hennar og fjölskylduhagi.
Hún getur þess ennfremur að hún sé
ógift og barnlaus.
Fyrsta þunglyndissveiflan
„Ég var kátur krakki og þegar ég
hugsa aftur man ég fyrst eftir þung-
lyndissveiflu þegar ég var tólf ára.
Ég hafði flutt ellefu ára með móður
minni frá Gautaborg í Svíþjóð til
Súðavíkur. Hún fékk þar gott starf og
ég undi mér ágætlega þótt viðbrigðin
væru óneitanlega mikil. En dvölin í
Súðavík var ekki nema eitt ár, þá
fluttum við til Reykjavíkur og ég fór í
Langholtsskóla. Þar varð ég fyrir ein-
elti sem ég tók mjög nærri mér. Ég
var látin finna að litið væri niður á
mig, hrækt á töskuna mína og þar
fram eftir götunum. Ég veit ekki hvað
krökkunum fannst að mér, fram að
þessu hafði mér liðið ágætlega í skóla.
Það gerði ástandið ekki betra að
fólkið í kringum mig hafði mikið á
sinni könnu. Hálfsystir mín, samfeðra,
fæddist um þetta leyti og mamma var
í mikilli vinnu. Mér fór smám saman
að líða mjög illa og að mér tóku að
sækja sjálfsvígshugsanir. En jafn-
framt vonaðist ég eftir því nánast
hvert kvöld að morguninn eftir myndi
ég vakna glöð og kát og komast að
raun um að öll þessi vanlíðan væri
bara martröð. Ég sagði engum frá
sjálfsvígshugsununum en mamma
fann að mér leið illa og hafði samband
við sérfræðing sem taldi að ég væri
með „unglingaveiki“. Í vanlíðan minni
fór ég að leita í sælgæti og tók að fitna,
en áður hafði ég verið í kjörþyngd.
Í desember þegar ég var í áttunda
bekk skipti ég um skóla vegna einelt-
isins en það breytti litlu, ég hafði þá
myndað utan um mig hjúp – kærði
mig ekki um að kynnast neinum, það
var mótleikur minn gegn eineltinu.
Ég fór í Ölduselsskóla og setti mig
þar inn í visst hlutverk – að ég væri
vitlausari en ég var. En eigi að síður
fann kennarinn að ég gat meira en ég
lét í veðri vaka. Hann hringdi í
mömmu og sagði:
„Anna Sigríður er nú bara talsvert
klár.“ Mömmu kom það ekki á óvart,
hún vissi að ég gat gert betur.
Á þessum unglingsárum komst ég í
vanlíðan minni að þeirri niðurstöðu að
gaman gæti verið að vera í sveit. Ég
svaraði því auglýsingu í DV og réð
mig í vist sem barnapía á bæinn Stalla
sumarið eftir 8. bekk.
Þar kynntist ég Ísabellu og Pétri
sem voru tveggja og sex ára. Ísabella
litla svaf með mér í herbergi og tengd-
ist mér sterkum böndum og það gerði
Pétur líka. Móðir þessara systkina,
sem kölluð er Lína, var mér mjög góð
og er vinkona mín enn í dag. Ég fór til
þessa vinafólks míns á páskum og ára-
mótum næstu ár.
Eftir þriðja sumarið í vistinni fór ég
til pabba, sem þá bjó í Bretlandi, og
leið þar vel. Ég aðlagaðist þar ágæt-
lega félagslega, ég er nokkuð góð
tungumálamanneskja, því ég ólst upp
sem tvítyngd. Ég varð 16 ára í Bret-
landi og kom svo heim til mömmu 18.
desember, þetta var árið 1993. Jólin
liðu hjá, við áttum hefðbundið að-
fangadagskvöld og fórum í jólaboð en
milli jóla og nýárs fór ég austur að
Stöllum til að hitta Línu og krakkana.
Ísabella var þá fjögurra ára og stökk
upp í fangið á mér þegar ég kom. Hún
kyssti mig og kyssti og sagði: „Ég get
aldrei hætt!“ Pétur var orðinn átta
ára, alveg dásamlegur drengur og
mjög glaður að hitta mig. Þau höfðu
eignast litla systur sem var nærri árs-
gömul þegar þetta var.
Við áttum rosalega fínt gamlárs-
kvöld og svo fékk ég að fara á ball í
sveitinni, ég var jú orðin 16 ára.
Börnin tvö brunnu inni á nýársnótt
Þegar ég kom heim um nóttina
voru allir heima, börnin og foreldrar
þeirra og einhverjir gestkomandi. Ég
fór að þvo mér í framan og var inni á
baðherbergi þegar ég heyrði hátt
hljóð í reykskynjara og orðið „alelda“.
Ég var alin upp í Svíþjóð, vissi að ég
átti að skríða eftir gólfinu ef elds yrði
vart, ég fór út úr baðherberginu og
skreið um herbergin niðri til þess að
athuga hvort ég fyndi einhvern, en ég
fann engan og skreið aftur inn á bað-
herbergið, þar sem ég hafði skrúfað
frá krönunum. Ég vissi að ég væri að
deyja og reyndi í veikburða örvænt-
ingu að brjóta gluggann til að komast
út. Það varð mér til lífs að strákur sem
kom þarna að heyrði veikt bank og
ákvað að brjóta gluggann. Hann dró
mig út, ég skarst á brotunum og var
orðin meðvitundarlaus. Á lögreglu-
stöðinni á eftir var mér sagt að það
hefði bjargað mér að ég skrúfaði frá
krönunum, úr þeim kom súrefni.
Þegar ég kom til meðvitundar var
ég viss um að allir hefðu dáið og gjör-
samlega bilaðist. Ég vissi að Pétur
hafði verið uppi, ég hafði setið þar hjá
honum þegar hann sofnaði, eftir að
búið var að sprengja raketturnar, en
ég vissi ekki hvar Ísabella hafði verið.
Farið hafði verið með mig á næsta bæ,
til vinkonu Línu, þar var mér sagt að
barnanna væri saknað en aðrir hefðu
bjargast. Ég vildi ekki horfast í augu
við að börnin tvö hefðu dáið, ég
ímyndaði mér að þau hefðu hlaupið
upp í fjall – hitt var of sárt. Mamma og
stjúpi minn sóttu mig og fóru með mig
á slysadeild. Þar var gert að sárum
mínum og ég svo send heim eftir
rannsókn, með svefntöflu í poka og tíu
róandi töflur, sem ég reyndar tók
ekki.
Fjórum dögum síðar tók ég stöðu-
próf í ensku í MH og náði að sleppa
við einn áfanga í ensku.
Nokkru síðar hafði mamma sam-
band við sálfræðing og hann lagði fyr-
ir mig þunglyndispróf. Niðurstaðan
var að ég væri haldin djúpu þunglyndi
og var sett í fyrsta skipti á geðlyf, sem
ég var reyndar ekki sátt við að taka.
Ég hafði ekki tekið nein lyf fram að
þessu og sjaldan neytt áfengis.
Ég hafði oft séð hræðilega atburði í
sjónvarpi og undrast að fólk skyldi
komast í gegnum slíkt ósturlað. Nú
var ég í þessum sporum og undraðist
að ég skyldi ennþá vera ég sjálf – geta
hugsað og ekki vera sturluð. Ég hafði
hins vegar hræðilegt samviskubit yfir
að ég skyldi lifa brunann af en ekki
börnin. Mér fannst að ég hefði átt að
geta gert eitthvað. Hvað – það gat ég
svo sem ekki ímyndað mér. Þegar ég
lít til baka skil ég að litlu mátti muna
að ég brynni einnig inni. Seinna var
mér sagt að það hefði kviknað í út frá
rafmagni. Húsið fuðraði upp, enda úr
timbri.
Þunglyndið kom smám saman og
ég vandist því að mér liði stöðugt illa,
fyndist ég ömurleg og ljót og allt asna-
legt sem ég sagði og gerði. Líklega hef
ég verið erfið í meðferð því ég sagði
lengi vel bara frá slysinu og forðaðist
að tala um tilfinningar mínar að öðru
leyti. Nú veit ég að það var ekki bara
slysið sem olli þunglyndinu heldur
röskun á efnaboðum í heilanum.
Menntaskólaárin mín liðu þannig
að ég mjatlaðist í gegnum námið,
byrjaði á lyfjum og hætti á lyfjum. Ég
gekk til sálfræðings en forðaðist að
horfast í augu við sjálfa mig.
Þegar ég var 17 ára ákvað ég að
flytja að heiman strax þegar ég yrði
18 ára. Ég sagði mömmu þessa
ákvörðun mína og hún mótmælti ekki,
samband okkar var orðið heldur stirt,
sennilega hef ég verið nokkuð erfið í
umgengni á þessum tíma.
Reyndi svefnlyf til að fyrirfara sér
Sumarið 1996 fór ég að leigja með
vinkonu minni en árið eftir flutti ég
ein niður í miðbæ. Þá tóku að leita á
mig þær hugsanir að ég vildi ekki lifa
lengur. Ég sagði sálfræðingnum ekki
frá þessum hugsunum, hún spurði
mig þó um þetta en ég þrætti. Ég
eyddi miklum tíma í að fara til sál-
fræðings og segja „ég veit það ekki“
þegar hann spurði mig út úr.
Árið 1997 reyndi ég í fyrsta skipti
að fyrirfara mér, ég hafði þá verið á
lyfjum í nokkur ár og tók nú mjög
margar töflur af svefnlyfi sem mér
hafði verið ávísað. Svo settist ég við að
skrifa kveðjubréf til ástvina minna.
En í miðjum skrifunum, meðan ég var
að skrifa mömmu, fékk ég hræðilegt
samviskubit yfir að hafa gert þetta og
hringdi til hennar og sagði henni hvað
ég hefði gert. Ég var flutt í ofboði á
slysadeild, þar var dælt upp úr mér.
Þarna vildi ég deyja.
Eftir þetta var ég lögð inn á geð-
deild og taldi mikil mistök að flytja
mig þangað sem ég var, á geðdeild
Landspítala, fannst ég fremur eiga
heima á geðdeild Borgarspítalans.
Eftir þetta tók við mikil barátta, –
uppgjöf, vildi deyja, náði mér á strik í
bili og svo uppgjöf á ný.
Ég var mjög heppin að því leyti að á
þessu skeiði kynntist ég mörgu frá-
bæru fólki í heilbrigðisstéttum.
Námsráðgjafinn minn í MH reyndist
mér líka mjög vel, hann benti mér á
góða stelpu til að tala við þegar mér
fannst ég einmana í skólanum, hún
kom mér inn í sinn vinahóp. Einnig fór
ég í Rauða krossinn, þar sem ég gerð-
ist mjög virk í starfi, stofnaði m.a. með
vinkonu minni forvarnarhóp gegn
kynsjúkdómum. Ég hef alltaf haft
hneigð til þess að reyna að „bjarga
heiminum“ – þegar mér líður sæmi-
lega.
Ég gerði tilraun til sjálfsvígs árið
eftir og nokkrum sinnum síðar. En ég
hef ekki gert neitt slíkt sl. fimm ár, þó
svo ég veikist enn, fari í miklar lægð-
ir.“
Endurtekin veikindi í kjölfar áfalla
Anna Sigríður er í læknisfræði í
Ungverjalandi, hvers vegna skyldi
hún stunda læknisnám þar?
„Árið 1998 tók ég með trompi, þá
lauk ég tvöföldu námi þrátt fyrir að ég
væri lögð inn á geðdeild um tíma. Mér
tókst að ljúka stúdentsprófi eftir að
hafa lokið 36 einingum síðustu önnina.
Þá ákvað ég að fara sem au pair til
Þýskalands. Ég lenti þar í árekstri við
rútu með börnin sem ég gætti í aft-
ursætinu. Ég hugsaði: „Nei, – ekki
aftur.“ Börnin sluppu ósködduð og ég
líka – að öðru leyti en því að ég fór
heim og lagðist inn á geðdeild
skömmu síðar.
Ég hafði unnið oft við aðhlynningu
og var ákveðin í að læra hjúkrun. Það
sést ekki á mér að ég sé haldin ítrek-
uðum þunglyndislægðum, svo mér
hefur gengið vel að fá vinnu og ég er
dugleg að vinna, læt mig ekki vanta
nema ég sé á sjúkrahúsi.
Læknanemar sem ég hafði unnið
með ráðlögðu mér að fara fremur í
læknisfræði en hjúkrun, sannfærðu
mig um að það væri ekki svo miklu
meira mál – ég skyldi bara drífa mig.
Ég innritaðist í læknadeild HÍ og
gekk þokkalega, miðað við ég hafði út-
skrifast úr félagsfræðideild. Um jólin
eftir prófin fór ég að vinna á vistheim-
Tekst á við eigin ford
Mikil veikindi og þungbær
lífsreynsla hafa sett mark
sitt á lífshlaup Önnu Sigríð-
ar Pálsdóttur læknanema.
Guðrún Guðlaugsdóttir
ræddi við hana um sjúk-
dóma og slys, – löngun
hennar til þess að nýta
erfiða reynslu sína öðrum
til hjálpar og til að minnka
fordóma.
Morgunblaðið/Þorkell
Anna Sigríður Pálsdóttir segist hafa verið kátur krakki, en man þó eftir sinni fyrstu þunglyndissveiflu við tólf ára aldur.
’Ég er m.a. greindmeð endurteknar
djúpar þunglyndis-
lægðir og athygl-
isbrest í bland við
ofvirkni og er á lyfj-
um við hvoru
tveggja.‘
’Í haust hitti ég fyrirallra fordómafyllstu
manneskjuna sem
staðið hefur í vegi
fyrir mér hingað til –
sjálfa mig.‘