Morgunblaðið - 30.03.2005, Blaðsíða 32

32 MIÐVIKUDAGUR 30. MARS 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
HINN 3. október nk. hefjast að-
ildarviðræður Tyrklands við Evr-
ópusambandið. Þar með rætist yfir
40 ára gamall draumur yfirvalda í
Tyrklandi um að tengjast lýðræð-
isríkjum Evrópu nánari böndum.
Segja má að hér sé stigið mjög
merkilegt skref í sögu Evrópusam-
bandsins því bæði er Tyrkland
ekki nema að litlum hluta í Evrópu
og þar að auki er meirihluti íbú-
anna múslimar. Ekki
eru þó allir í Evrópu
sáttir við þessa
ákvörðun ESB enda
telja þeir að Tyrkir
eigi langt í land, bæði
stjórnmálalega og
efnahagslega, til að
geta gengið í Evrópu-
sambandið. Stuðn-
ingsmenn Tyrkja telja
hins vegar að landið
geti verið í lykilhlut-
verki í þróun í þess-
um heimshluta næstu
áratugina og því sé
mikilvægt að fá þá
um borð. Til að varpa
ljósi á þessa þróun
stendur Evrópurétt-
arstofnun Háskólans
í Reykjavík í sam-
vinnu við Euro-Info-
skrifstofu Útflutn-
ingsráðs og Evrópu-
samtökin fyrir fundi
um Tyrkland og Evr-
ópu mánudaginn 4.
apríl í Háskólanum í
Reykjavík. Fyrirles-
ari verður dr. Haluk
Gunugur en hann er einn helsti
ráðgjafi tyrknesku ríkisstjórn-
arinnar í málefnum ESB.
Íbúar Tyrklands eru nú rúmlega
70 milljónir þannig að landið yrði
eitt hið fjölmennasta í Evrópusam-
bandinu ef það fengi inngöngu.
Íbúum fjölgar nokkuð en þó hefur
dregið úr fólksfjölguninni á und-
anförnum árum. Um 99% íbúanna
eru múslimar en umburðarlyndi í
trúmálum hefur verið ríkjandi í
Tyrklandi þó svo að múslimski
AK-flokkurinn hafi stjórnað land-
inu síðan árið 2002. Efnahagur
landsins hefur batnað á und-
anförnum árum og hefur yfirvöld-
um tekist að ná verðbólgunni niður
úr um 80% árið 1995 niður í um
10% á síðasta ári. Landsfram-
leiðsla á mann er svipuð og í Rúm-
eníu og Búlgaríu. Stjórnvöld hafa
lagt mikið kapp á að laða erlenda
fjárfesta til landsins og er inn-
ganga í Evrópusambandið talin
lykilatriði í því sambandi.
Tyrkir hafa verið gagnrýndir
fyrir að virða ekki réttindi minni-
hlutahópa, m.a. Kúrda og Alava í
Anatólíu. Einnig hafa margir bent
á að staða kvenna í Tyrklandi hafi
versnað á undanförnum árum með
meiri áhrifum bókstafstrúarmanna
í landinu. Þessu hafa yfirvöld mót-
mælt og benda á að samkvæmt
tyrkneskum lögum séu allir þegn-
ar landsins jafnir, bæði konur og
karlar. Tyrkir glíma við svipað
vandamál og margar vestrænar
þjóðir en það eru miklir flutningar
fólks frá landsbyggðinni til borg-
anna. Íbúar á lands-
byggðinni eru upp til
hópa íhaldssamari í
trúmálum og þegar til
borganna er komið
takast þeir á við
frjálslyndari íbúa sem
horfa einkum til Vest-
urlanda í leit að fyr-
irmyndum, bæði í trú-
málum og öðrum
lífsviðhorfum.
Ljóst er að Tyrk-
land býður upp á
mörg spennandi efna-
hagsleg og stjórn-
málaleg tækifæri fyrir
lönd Evrópusam-
bandsins. Landið er
tilbúið fyrir erlenda
fjárfestingu, mark-
aðurinn fer stækkandi
og lagaumhverfið er
orðið svipað og í lönd-
um ESB. Land-
fræðileg lega landsins
býður einnig upp á
spennandi tækifæri
fyrir Evrópu til að
hafa áhrif á gang mála
í Mið-Austurlöndum
enda voru Tyrkir í fleiri aldir
ríkjandi aðili á þessu svæði. Á
móti kemur að menntunarstig
þjóðarinnar er frekar lágt, lýðræð-
ið stendur ekki mjög styrkum fót-
um og áhrif hersins eru enn mjög
mikil.
Tyrknesk yfirvöld hafa á und-
anförnum árum lagt ofurkapp á að
laga löggjöf sína og efnahags-
umhverfi að evrópskri fyrirmynd.
Ástæðan er sú að ESB setti þeim
mjög ströng skilyrði til að taka
upp viðræður um inngöngu. Það er
því ljóst að Tyrkir eru tilbúnir að
sýna mikinn sveigjanleika til að
komast inn í Evrópusambandið.
Áhugafólk um alþjóðamál ætti því
ekki að láta fyrirlestur dr. Gun-
ugur í Háskólanum í Reykjavík
framhjá sér fara því það er ljóst
að samningaviðræður ESB við
Tyrkland munu móta heimsmynd
okkar um ókomna framtíð.
Tyrkland og ESB
Andrés Pétursson fjallar um
aðild Tyrklands að ESB
Andrés Pétursson
’Ljóst er aðTyrkland býður
upp á mörg
spennandi efna-
hagsleg og
stjórnmálaleg
tækifæri fyrir
lönd Evrópu-
sambandsins. ‘
Höfundur er formaður
Evrópusamtakanna.
VIÐ Íslendingar þykjumst standa
þjóða fremst á flestum
sviðum þjóðlífsins, lýð-
ræði, mannréttindi og
fleira er sagt það besta
á byggðu bóli. Mörgu
öðru státa menn af en
þó eru hlutir hér sem
minna lítið á fram-
sækið og nútímalegt
þjóðfélag í Norður-
Evrópu og það á 21.
öldinni.
Klíkuskapur
Hér er ég að tala
um nýjasta hneykslið
sem búið er að flækja marga inn í
og menn sjá sér ekki undankomu úr
– ráðningu nýs fréttastjóra á þeim
fjölmiðli sem landsmenn treysta
best og þykir hvað faglegastur.
Þetta minnir helst á Sovétríkin á
tímum Brezhnevs eða lýðveldi Mið-
Asíu í dag, svo sem Túrkmenistan
undir stjórn landsföðurins Túrkmen
Bashi. Þar er lítið mál að lækka
rostann í óþægilegum
blaðasnápum og
fréttahaukum. Hér á
Íslandi er klíkuskap-
urinn á lægsta plani,
verið er að tryggja að
varðhundar flokks-
hagsmuna séu á rétt-
um stöðum og í lyk-
ilembættum eins og
víða er í okkar fram-
sækna þjóðfélagi í
dag. Það er alveg vitað
hvernig flokksbrodd-
arnir hafa hellt sér yf-
ir menn, hringt á
fréttastofur og krafist þess að
ákveðnir vandræðagemlingar verði
reknir eða ekki leyft að segja frá
málum. Og þetta allt eftir hinni
þekktu íslensku formúlu helm-
ingaskipta Framsóknar- og Sjálf-
stæðisflokksins, þeirra flokka sem
búnir eru að etja okkur út í eitt
furðulegasta og tilgangslausasta
stríð í seinni tíma sögu. Reyndar er
að koma í ljós að öll sú eyðimerk-
urferð byggist á svikum og blekk-
ingum. Hvað eru annars svona
fjörutíu, fimmtíu þúsund arabar ef
Bush biður vel. Ástandið er orðið
þannig fyrir botni Miðjarðarhafs, í
N-Afríku og víðar að best er fyrir
Íslendinga að leyna ríkisfangi sínu í
arabalöndum, ég hef persónulega
reynslu af því, en það er önnur
saga.
Sjálfstæði Halldórs
Það vita allir sem vita vilja hver
stendur á bak við þetta ein-
kennilega ráðningarmál sem er að
snúast upp í tragikómedíu. Það er
ljóst að Halldór Ásgrímsson og
ungu mennirnir í kringum hann
vilja fá að stjórna fréttaflutningi hjá
Ríkisútvarpinu, til dæmis um Íraks-
stríðið sem er orðið hið vandræða-
legasta mál eftir því sem menn vita
meira og nýjar staðreyndir koma í
ljós. Ekki síst hin einstaklega
áhugaverðu samskipti utanrík-
isráðherra við bandaríska sendiráð-
ið í aðdraganda stríðsins og fleiri
óþægilegar staðreyndir. Utanrík-
isstefna íslenska bændaforingjans
og hans ungu ráðgjafa gat aldrei
státað af sjálfstæði, þannig var það
mikil gæfa fyrir Bobby Fischer að
nýr maður var kominn í þessi mál
sem gekk jafnskörulega til verks í
þrautagöngu stórmeistarans og nú-
verandi utanríkisráðherra okkar
Davíð Oddsson gerði með eft-
irminnilegum hætti.
Símtöl manna í milli
Merkilegast við ferlið í þessu
fréttastjóramáli er hvernig svona
lagað er ákveðið. Símtöl úti í bæ og
milli ráðuneyta, síðan er loka-
ákvörðunin símuð upp í Efstaleiti á
réttum tíma. Það skiptir engu máli
hvort þarna sækir um fólk sem unn-
ið hefur svo áratugum skiptir hjá
stofnuninni við góðan orðstír, sýnt
fagmennsku á hæsta stigi og aflað
sér gríðarlegrar reynslu. Þetta er
ekkert annað en aðför að þessari
góðu stofnun, Útvarpi allra lands-
manna sem flestir bera hlýjan hug
til. Kannski er sú tilgáta rétt að
þetta sé fyrsta skrefið í þá átt að
ganga af stofnuninni dauðri.
Þetta gengur ekki upp!
Það er engin furða að fréttamenn
séu mjög heitir út af þessu máli og
ætli ekki að láta þessa atlögu að
fagmennsku og heiðri sínum ganga
fram. Þessari óhæfu verður að
hrinda, menn hafa fengið nóg!
Mín ákvörðun í málinu er sú að
ég mun ekki sinna starfi fréttaritara
í Moskvu, senda fréttapistla þaðan
eða vinna að öðrum verkefnum fyrir
fréttastofu Útvarps undir stjórn
þessa nýja aðila.
Ísland eða Túrkmenistan –
Hvað gerist fyrsta apríl?
Haukur Hauksson fjallar um
ráðningu fréttastjóra RÚV ’Það er ljóst að HalldórÁsgrímsson og ungu
mennirnir í kringum
hann vilja fá að stjórna
fréttaflutningi hjá Rík-
isútvarpinu…‘
Haukur Hauksson
Höfundur er magister í alþjóða-
málum, fréttaritari RÚV í
Samveldisríkjunum, með aðsetur
í Moskvu frá árinu 1990.
ÞEGAR spilað er um peninga heit-
ir það fjárhættuspil. Skiptir þá ekki
máli hvort um er að ræða veðmál, fé
lagt undir í fótboltagetraunum, fylltir
út lottóseðlar, spilað í bingói eða stað-
ið við spilakassa af ýmsum gerðum.
Líklega hafa margir tekið þátt í ein-
hvers konar fjárhættuspili. Meirihluti
fólks hefur hömlur á spilagleði sinni
og leggur hvorki fjár-
hag sinn né tilfinningalíf
í rúst. Sá sem stundar
fjárhættuspil sér til
skemmtunar á ekki í
neinum erfiðleikum með
að sjá að þar á hann val,
að leggja undir eða ekki
og það kostar hann
sjaldnast nokkurn sárs-
auka að viðurkenna það.
Spilafíkillinn býr hins
vegar ekki yfir slíkri
hlutlægni. Jafnvel þótt
hann geri sér grein fyrir
að hann veldur sjálfum
sér og öðrum tjóni skiptir það hann
litlu máli því að spilafíknin er öllu
öðru yfirsterkari. Spilafíkillinn býr
við sífellda streitu, honum er ókleift
að slaka á. Þörf hans til
að stunda fjárhættuspil
og útvega sér peninga
til þess ásamt greiðslu
skulda er orðin að þrá-
hyggju sem gefur hon-
um engan grið. Þótt því
fylgi streita að stunda
fjárhættuspil getur
jafnvel verið enn verra
að halda sig frá því. Auk
þess ræður spilafíkillinn
ekki við streitu og álag
hversdagslífsins, allt
hans líf virðist þrungið
spennu. Þetta hegðunarmynstur
veldur sífellt meiri skaða. Þótt spila-
fíklinum bjóðist aðrir kostir kemur
hann ekki auga á þá og hann hefur
ekki þá stjórn á sér sem þarf til að
velja heilbrigðara lífsmynstur. Annar
þáttur í persónuleika spilafíkilsins er
vanhæfni hans til að axla ábyrgð.
Spilafíkn er dauðans alvara
Margir trúa því varla hvílíkur vá-
gestur spilafíkn getur verið. Þessi
sjúkdómur kallar ómældar þjáningar
yfir fórnarlömbin. Ef ekkert er að
gert getur spilafíkillinn misst öll tök á
lífi sínu og lagt fjárhag sinn og fjöl-
skyldulíf í rúst. Þunglyndið, örvænt-
ingin og vonleysið get-
ur orðið svo
yfirþyrmandi að spilafí-
killinn sviptir sig lífi.
Spilafíkillinn sjálfur er
ekki eina fórnarlamb
sjúkdómsins. Hann á
ástvini, maka, börn,
foreldra, systkini og ná-
komna vini. Þetta fólk
stendur ekki álengdar
og horfir á, heldur líður
fyrir sjúkdóminn og
missir líka tök á lífinu í
viðleitni sinni til að
hjálpa eða stjórna
spilafíklinum sem lætur ekkert frek-
ar að stjórn annarra en sinni eigin.
Makar spilafíkla ráða illa við hin fjár-
hagslegu og félagslegu vandræði og
búa þar að auki við al-
varlega samskiptaörð-
ugleika. Spilaárátta
getur lengi farið fram
hjá þeim sem búa með
spilafíklinum. Hann
spilar einn og reynir að
fela fíkn sína fyrir öðr-
um. Grunur um spila-
fíkn kemur auðvitað
upp vegna eilífra pen-
ingavandræða. Spila-
fíkill er oft búinn að
koma sér í þá stöðu að
hann er orðinn stór-
skuldugur, með heimildir í mörgum
bönkum og lán sem makar, foreldrar,
systkini og vinir eru í ábyrgðum fyrir.
Ef við göngum út frá því sem annars
staðar þekkist þá er ekki ólíklegt að
1–3% þjóðarinnar hafi einhver vanda-
mál tengd spilafíkn. Staðreyndin er
samt sú að þegar er farið að ýta við
þessum málum reynist vandamálið
mun stærra og jafnvel verra enn í
fyrstu var haldið. Kjarni málsins er
ekki tölfræði. Á bak við prósenturnar
er fólk sem þjáist. Ég er sannfærður
um að allir þeir rekstraraðilar sem
reka löglegt fjárhættuspil vilja hafa
rekstur sinn sem ábyrgastan og hvet
ég þá til að brýna fyrir umboðs-
mönnum sínum að gera það sama.
Það er til leið út úr
þessum vítahring
Spilafíkn er sjúkdómur sem hægt
er að ráða við. Ef spilafíkillinn viður-
kennir vandann, er tilbúinn að fræð-
ast um sjúkdóminn og leggur sig
fram við að tileinka sér reynslu ann-
arra sem náð hafa tökum á spilafíkn-
inni getur hann öðlast nýtt líf. Þetta
er hægt ef þú ferð í GA-samtökin
(Gamblers Anonymous). Gamblers
Anonymous er félagsskapur karla og
kvenna sem deila reynslu, styrk og
von til þess að leysa sameiginlegt
vandamál og hjálpa öðrum til að ná
bata á spilafíkn. Á fundum sem
haldnir eru á mörg hundruð stöðum í
ýmsum löndum í hverri viku koma fé-
lagarnir saman til að styrkja sig og
aðra spilafíkla í viðleitninni að hætta
fjárhættuspili og þroskast persónu-
lega og andlega. Það er enginn
skömm að viðurkenna vanmátt sinn
gagnvart spilafíkninni. Fyrirmynd
Gamblers Anonymous er AA-sam-
tökin. Það var óvirkur alkóhólisti og
fjárhættuspilari í AA – Jim W. – sem
var hvatamaður stofnunar GA-sam-
takanna í Los Angeles 1957. Alkóhól-
istar höfðu kynnst því hvernig hægt
er að halda drykkjuástríðunni í skefj-
um í AA. Jim W. og félagar hans
töldu að þeir sem væru spilasjúkir
gætu beitt svipuðum aðferðum til að
sigrast á spilafíkninni. Þetta reyndist
rétt, og upp frá því hafa GA-samtökin
vaxið jafnt og þétt um öll Bandaríkin
og breiðst út til fjölda landa með góð-
um árangri. Lykillinn að árangri er
að sækja GA-fundi. Sumir skilja ekki
hvers vegna þeir eiga að fara á slíka
fundi. Enginn nýliði skilur hvers
vegna hann á að fara á GA-fundi, ein-
faldlega vegna þess að hann hefur
ekki reynslu af því. Þarna er fólk sem
er að reyna að hætta fjárhættuspili
og hafa margir náð frábærum ár-
angri með hjálp GA-samtakanna.
Gefðu GA-samtökunum tækifæri.
Hugleiðing
um spilafíkn
Júlíus Þór Júlíusson fjallar
um fíkn í fjárhættuspil
’Meirihlutifólks hefur
hömlur á spila-
gleði sinni og
leggur hvorki
fjárhag sinn né
tilfinningalíf í
rúst.‘
Júlíus Þór Júlíusson
Höfundur er formaður Samtaka
áhugafólks um spilafíkn.
Stórhöfða 21, við Gullinbrú, s. 545 5500.
www.flis.is ● netfang: flis@flis.is
lím og fúguefni mbl.is
smáauglýsingar