Morgunblaðið - 30.03.2005, Qupperneq 52

Sunnudagskvöld. Hin myrka te-drykkjustund sálarinnar ný-liðin. Sjónvarpið býður faðm-
inn. Í boði eru tvær bíómyndir. Í
ríkissjónvarpinu er að hefjast marg-
verðlaunuð indversk gæðamynd og
Skjár 1 lokkar með fyrstu myndinni
í Bleika pardusar-bálknum. Eftir
allt of skamman umhugsunartíma
verða grátbroslegar svaðilfarir In-
spector Clouseau fyrir valinu og það
þótt höfundur hafi séð þá mynd í
það minnsta 8 sinnum áður.
Eftir að hafa svalað hlátrinum yf-
ir bíómynd kvöldsins fór ég að spek-
úlera. Hvort sem um er að ræða
sjónvarp, bækur, tónlist eða annað
menningartengt efni er það vaninn
sem ræður. Við sækjum í það sem
við þekkjum frekar en óreynt efni
sem opnað gæti okkur nýjar dyr.
Þetta á að sjálfsögðu líka við um
myndasögur. Þrátt fyrir að lesa
kynstrin öll af myndasögum verð ég
að viðurkenna að meginuppistaðan
af innkaupum mínum á því sviði fer í
hasarblöð og fantasíubókmenntir
sem ég hef fylgt í árafjölda og eru
löngu hættar að koma á óvart. Það
fylgir því einhver sefandi doði að
sökkva sér í heim sem maður þekk-
ir, þótt maður verði tæpast fyrir vit-
undarvíkkandi upplifun við lest-
urinn þá verða vonbrigðin í það
minnsta ekki mikil.
En nóg um það. Hvað er mað-
urinn svo að vilja með svona inn-
gangi að myndasöguumfjöllun? Jú,
tilefnið er hin stórglæsilega mynda-
sögusýning, Nían, sem nú stendur
yfir í Listasafni Reykjavíkur. Þar
kennir ýmissa góðra grasa: Yfirlits-
sýning um íslenskar myndasögur;
herbergi með myndasögum eftir
frumkvöðlana og áhrifavaldana Art
Spiegelman og Dave McKean;
greining á myndasögunni í list
Errós og svo sýningar frá tveim
framsæknum útgáfufyrirtækjum,
hinu sænska Optimal Press og kan-
adíska Drawn and Quarterly.
Þegar undirritaður skoðaði verkin
frá þessum útgefendum rak hann í
rogastans. Í fyrsta lagi þekkti hann
einungis til þriggja höfunda af þeim
tæplega tuttugu sem áttu verk á
sýningunni og í öðru lagi varð hann
forviða yfir gæðunum og fjölbreytn-
inni. Hvert sem litið var sá hann
nýja og ferska nálgun á myndasög-
una sem ekki hafði rekið á fjörur
hans áður. Alveg dásamlegt, en um
leið mikil synd, að sjónsvið undirrit-
aðs hafi ekki náð til þessara verka.
Allir eru höfundarnir vel fram-
bærilegir en verk nokkurra þeirra
standa þó upp úr eins og gengur.
Verður hér stuttlega vikið að þeim.
Svo frábærlega vildi til að sýning-
arhaldarar höfðu boðið nokkrum
þeirra til sýningarinnar og gafst
gestum kostur á að fylgja þeim í
sýningarrölti þar sem þeir lýstu og
spjölluðu um verk sín. Þar gafst
færi á einstakri innsýn í sköp-
unarverk þeirra og vinnuferli.
Jason og melankólían
Þekktastur þeirra höfunda sem
voru á sýningunni er væntanlega
hinn norski Jason. Hann er marg-
verðlaunaður fyrir verk sín og lík-
lega þekktasti myndasöguhöfundur
Norðurlanda um þessar stundir.
Hann er höfundur hinnar kynngi-
mögnuðu Vänta lite… sem kom út
hjá Optimal Press árið 2000 og und-
irritaður valdi sem bestu mynda-
sögu ársins. Sögur Jasons einkenn-
ast af raunveruleikadrunga og
melankólíu. Þær eru hæggengar og
upplýsandi og Jason leyfir sér að
staldra við smáatriði til að gera les-
andanum kleift að finna þær tilfinn-
ingar sem hann reynir að koma til
leiðar. Ekkert liggur á.
Í sinni fyrstu bók, Fickan full av
regn, sem kom út árið 1996, teiknaði
Jason persónur í raunsæisstíl en að
eigin sögn komst hann að þeirri nið-
urstöðu að slík vinnubrögð væru of
tímafrek. Hann breytti því um per-
sónugerð og notast nú við dýrgerðar
fígúrur sem falla eins og flís við rass
að söguefninu. Þær gera umfjöll-
unarefnið oft og tíðum meðfærilegra
og léttmeltara um leið og þær draga
fram einkenni hinar klassísku
myndasögufígúru. Nýjasta bók Jas-
ons, Jag vill visa dig något, var gerð
fyrir franskan markað og til þess að
fylgja þeim venjum sem þar tíðkast
ákvað Jason að lita myndirnar en
það hefur hann ekki gert áður. Bók-
in er eins og klassískt Hitchcocks-
glæpadrama um mann sem lendir
saklaus í ómögulegri aðstöðu. Þótt
sagan sé ekki meðal þess besta sem
Jason hefur samið eru myndirnar
tvímælalaust framúrskarandi og
litanotkunin gefur þeim nýja og
skemmtilega vídd.
Julie og dagbókin
Julie Doucet kemur frá frönsku-
mælandi hluta Kanada. Það er
skemmtilegt að lesa bækur hennar
með það í huga að þar sem enskan
er á stundum svolítið krúttlega
bjöguð og gerir þær enn raunsann-
ari í huga lesenda. Til að byrja með
birtist verk hennar í myndasögu-
blaðinu Dirty Plotte (á þessum dög-
um Píkusagna er óhætt að upp-
ljóstra að franska orðið Plotte þýðir
víst píka) þar sem hún lýsti lífi sínu í
einskonar dagbókarformi. Hluta
þessara sagna var safnað saman í
meistaraverkið My New York Diary
sem kom fyrst út árið 1999. Þar lýs-
ir hún flutningi sínum frá Montreal
til New York og ævintýrum sínum
þar. Julie er ótrúlega hispurslaus í
frásögu sinni. Hún dregur ekkert af
í lýsingum, hvorki á sjálfri sér né
samferðamönnum sínum, eða svo
virðist allavega vera. Þegar und-
irritaður forvitnaðist um hvernig
það sé að opinbera sig fyrir alþjóð á
slíkan hátt, brosir hún feimnislega
og segir að það væri nú ýmislegt
sem ekki fari fram hjá hennar inn-
byggðu sjálfsritskoðun en hvað það
er muni hún aldrei láta í ljós. Julie
gerir óspart grín að sjálfri sér og
dregur fram spaugilegar hliðar á
fóbíum sínum og minnimátt-
arkennd. Eins og góðum listamanni
sæmir eru ástarmálin alltaf í rúst og
misframbærilegir kærastar hennar
eru meðal bestu persóna sem und-
irritaður hefur séð í myndasögum.
Julie er sömuleiðis frábær teiknari.
Svart/hvítar teikningarnar eru full-
ar af lífi og smáatriðum. Það er
sjaldan sem höfundum tekst að
glæða persónur sínar jafn
miklu lífi og ná fram mann-
legum breiskleika þeirra í
gegnum myndmálið.
David og hversdagurinn
David Liljemark er
sænskur höfundur sem gefur
út hjá Optimal Press. Hann
hóf að gefa út myndasögur í
lok níunda áratugar síðustu
aldar og að eigin sögn var
ekki um merkilegt efni þar
að ræða. Myndasögurnar gaf
han út sjálfur af miklum van-
efnum og dreifði en áður en
langt um leið fór honum að
vaxa fiskur um hrygg sem
höfundur.
Myndasögur sínar kallar
hann hversdagsstúdíur, oft
byggðar á eigin reynslu. Það
er skemmtilegt að skoða út-
stillingu hans á Listasafninu
því samhliða einni myndasög-
unni hefur hann hengt upp
tvo hluti úr æsku sinni sem
koma fyrir í frásögninni. Eins
og Doucet hefur hann mikinn
húmor fyrir sjálfum sér og
umhverfinu en ólíkt henni er
hann mun gagnrýnni og kald-
hæðnari í athugasemdum sín-
um og fram kemur hið klass-
íska vandamál hæfileika-
mannsins sem á við
minnimáttarkennd að stríða
og erfiðleika í mannlegum
samskiptum. Enginn hefur
lýst þessari krísu betur en
Robert Crumb og Liljemark
segir að neðanjarð-
armyndasögublaðið Wierdo
sem Crumb teiknaði mikið
fyrir hafi verið honum
áhrifavaldur. Annar höf-
undur sem kemur upp í hug-
ann við skoðun á verkum
Liljemarks er bandaríski
jaðarhöfundurinn Peter
Bagge en þeir eru um margt
líkir, bæði hvað varðar um-
fjöllunarefni og myndskreyt-
ingu.
Eins og áður sagði er það
hversdagsleikinn sem er Liljemark
hugleiknastur. Hann segir það
dulda ráðgátu hvers vegna margir
höfundar leiti á vit fantasíunnar þar
sem raunveruleikinn gefi af sér fyr-
irtaks umfjöllunarefni og nóg sé af
honum að taka.
Myndasögusýningin Nían opnar
gestum sínum nýjar dyr. Myndasög-
unni er ekkert óviðkomandi, hvort
sem umfjöllunarefnið taki til djúp-
sævis sálarinnar, óravídda him-
ingeimsins eða flatneskju hvers-
dagsleikans. Myndasögulesandi sem
fastur er í gamalgrónu neyslu-
mynstri hefur nú tækifæri til að
kynna sér margt af því besta sem
myndasöguformið gefur af sér um
þessar mundir.
Nían og
nýjungarnar
Nú stendur yfir í Listasafni Reykjavíkur
myndasögusýningin Nían. Heimir Snorrason
lýsir þeim nýja og ferska heimi sem þar opn-
aðist honum upp á gátt.
Jason dregur fram hið dýrslega eðli mannsins í Jag vill visa dig något.
Sýningin Nían – myndasögumessa
stendur yfir á 2. hæð Hafnarhúss-
ins til 24. apríl.
Hinn dásamlegi ömurleiki hversdagsins. Rammar úr sögunni Henry
berättar eftir David Liljemark.
Rammar úr myndasögu Julie Doucet, My New York Diary.
52 MIÐVIKUDAGUR 30. MARS 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Besta mynd ársins
Besti Leikstjóri - Clint Eastwood
Besta Leikkona - Hillary Swank
Besti Leikari í aukahlutverki - Morgan Freeman
Kvikmyndir.isDV
H.J. Mbl.
Með tónlist eftir Sigur Rós!
Bráðfyndin gamanmynd frá Wes
Anderson, framleiðenda Royal
Tenenbaums með Bill Murray, Owen
Wilson, Cate Blanchett og Anjelicu
Huston í aðalhlutverkum.
i
, l i l
ill ,
il , l j li
í l l .
Mrs. Congeniality 2 kl. 5.40 - 8 -10.20
Life Aquatic kl.5.30 - 8 - 10.30 b.i. 12
Phantom of the Opera kl.5.30 - 8 b.i. 10
Les Choristes (Kórinn) kl. 6 og 8
Million Dollar Baby (4 Óskarsv.) kl. 5.30 - 8 -10.30 b.i. 14
The Aviator (5 Óskarsv.) kl.10 b.i. 12
Ray (2 Óskarsv.) kl.10,30 b.i. 12
in a new comedy by
Wes ANDERSON
Hrin
hefu
hám
H
Brjál

DV


K&
HJ. MBL
Sandra Bullock mætt aftur vopnuð og glæsileg
í frábæru framhaldi sem er drekkhlaðin af spennu og gríni!
PÁSKAMYNDIN Í ÁR
Sandra Bullock mætt
aftur vopnuð og glæsileg
í frábæru framhaldi sem er drekkhlaðin
af spennu og gríni!