Morgunblaðið - 02.04.2005, Qupperneq 18

18 LAUGARDAGUR 2. APRÍL 2005 MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
H
art er nú deilt á Spáni
um þá ákvörðun
stjórnar sósíalista að
selja hergögn til
Venesúela. Líkt og
vænta mátti markast deila þessi
einkum af flokkslínum en þess verð-
ur einnig vart í röðum sósíalista að
efasemda gæti um réttmæti þess að
ríkisstjórn, sem lagt hefur ríka
áherslu á friðsamlega lausn deilu-
mála og kallaði herlið Spánverja frá
Írak, selji hinum umdeilda Hugo
Chávez hergögn. Þá þykir ákvörð-
unin einnig fallin til að styggja
Bandaríkjamenn sem sagðir eru hafa
litlar mætur á spænskum sósíal-
istum.
Deila þessi snýst ekki síst um skil-
greiningu á hugtökum, í þessu tilfelli
„hergögn“ og „vopn“. Stjórn José
Luis Rodríguez Zapatero, forsætis-
ráðherra Spánar, gekk í vikunni frá
sölu á herskipum, varðbátum og
flutningavélum til Venesúela. Að
sögn spænska dagblaðsins El Sur,
sem er helsta blað Andalúsíu, ræðir
hér um 11 herskip og 12 herflug-
vélar. Skipin skiptast þannig að fjög-
ur þeirra teljast korvettur, þrjú falla
undir skilgreininguna „varðskip“ og
fjögur eru „eftirlitsbátar“. Tonna-
fjöldinn liggur ekki fyrir en stærstu
skipin munu verða á bilinu 1.600 til
1.800 tonn. Flugvélarnar tólf, sem
eru tveggja hreyfla af gerðinni
C-295, verða sérhannaðar til „flutn-
inga og eftirlits“.
Spænsk dagblöð segja að samn-
ingurinn hljóði upp á andvirði rúm-
lega eitt hundrað milljarða króna.
Gengið var frá honum á miðvikudag
þegar Zapatero átti fund með Chávez
forseta í Venesúela en spænski for-
sætisráðherrann var í vikunni á ferð
um Suður-Ameríku og átti viðræður
við stjórnmálaleiðtoga frá Brasilíu,
Venesúela og Kólumbíu.
„Gríðarleg mistök“
Hergagnasalan hefur verið gagn-
rýnd harðlega á Spáni. Þar fara
fremstir talsmenn Þjóðarflokksins
(Partido Popular, PP). Leiðtogi
flokksins, Mariano Rajoy, sparaði
ekki stóru orðin er hann ræddi her-
gagnasöluna í viðtali við sjónvarps-
stöðina Telecinco á þriðjudag. Rajoy
sagði það „gríðarleg mistök“ að selja
Chávez hergögn þessi. Vísaði hann til
þess að stjórnarandstaðan í Venes-
úela hefði sameinast um að fordæma
þessa ákvörðun. Þar ræddi m.a. um
sósíalista, skoðanasystur og -bræður
Zapateros, sem liðu „þjáningar undir
oki stjórnar Chávez“.
Rajoy vék einnig að samskiptum
spænsku minnihlutastjórnarinnar og
bandarískra ráðamanna. „Forsætis-
ráðherra Spánar er nánast hinn eini í
heiminum öllum, og alveg ábyggilega
sá eini innan Evrópusambandsins,
sem getur ekki rætt við forseta
Bandaríkjanna …“ sagði Rajoy. For-
veri hans, José María Aznar, var í
forsætisráðherratíð sinni einn dygg-
asti stuðningsmaður stjórnar George
W. Bush í Evrópu. Aznar studdi m.a.
innrásina í Írak og sendi þangað her-
lið. Það kallaði Zapatero heim eftir
óvæntan sigur sósíalista í þingkosn-
ingunum fyrir rúmu ári.
Þeirri ákvörðun var þunglega tek-
ið í Bandaríkjunum. Spænsk dagblöð
greindu frá því á fimmtudag að
Bandaríkjamenn hefðu komið á
framfæri „kvörtun“ vegna hergagna-
sölunnar til Venesúela. Talsmaður
sendiráðs Bandaríkjanna í Madríd
staðfesti þetta en í Moncloa-höll, að-
setri forsætisráðherra Spánar, könn-
uðust menn ekki við að gagnrýni
hefði borist að vestan.
Stjórnvöld í Washington telja
Chávez hættulegan mann sem ógni
stöðugleika í Rómönsku-Ameríku og
sú skoðun að stjórnarhættir hans
einkennist af flestu öðru en djúp-
stæðri lýðræðisást er ekki bundin við
Bandaríkjamenn eina. (Chávez var í
eina tíð helsti foringi valdaráns-
tilraunar í Venesúela.) Talsmenn
bandaríska utanríkisráðuneytisins
hafa sakað Chávez um áform um að
hleypa af stað vígbúnaðarkapphlaupi
í Suður-Ameríku. Þau orð féllu þegar
í ljós kom að stjórnvöld í Venesúela
hyggjast kaupa 100.000 AK 47- hríð-
skotariffla frá Rússlandi. Undirsátar
Bush forseta kveðast óttast að vopn-
in lendi í höndum skæruliða hinnar
vinstri sinnuðu FARC-hreyfingar í
Kólumbíu en ýmsir halda því fram að
ekki sé langt á milli þeirra og Chávez
í hugmyndafræðilegum efnum.
Fyrirsjáanlegt var að Zapatero
myndi lenda í vörn vegna málsins
bæði á Spáni og í Venesúela. Auk
gagnrýni spænsku stjórnarandstöð-
unnar þykir ýmsum stuðnings-
mönnum sósíalista hergagnasalan
ekki vera í samræmi við þá frið-
arhyggju sem Zapatero hefur boðað.
Þá óttast margir að Chávez muni
nota búnað þennan til að berja á
stjórnarandstöðunni og jafnvel ógna
nágrönnum sínum.
Á hinn bóginn ber að taka fram að
margir eru ánægðir með þá ákvörð-
un Zapateros að ganga gegn vilja
Bush forseta og manna hans.
Hergögn sem ekki
eru ætluð til árása
Gagnvart stjórnarandstöðunni í
Venesúela og eigin stuðnings-
mönnum á Spáni hefur Zapatero
haldið því fram að hergögnin verði
notuð í „friðsamlegum tilgangi“.
Þetta ítrekaði hann í Venesúela; her-
gögnin væru ekki „til árása fallin“.
Stjórnarandstöðuna í Venesúela upp-
lýsti hann um að búnað þennan yrði
„ekki leyfilegt að nota til hernaðar
utanlands eða í pólitískum tilgangi
innanlands“. Chávez forseti tók undir
þetta og lýsti yfir því að spænsku
herskipin myndu ekki bera „eina ein-
ustu byssutítlu“ (hér notaði forsetinn
orðið cañoncito“, skondna spænska
smækkunarmynd). Chávez var enda
léttur í skapi þegar hann skýrði við-
stöddum frá því að ekki ræddi um
„gereyðingarvopn“. Jafnframt gagn-
rýndi hann Bandaríkjastjórn og
minnti á að þaðan hefðu ráðamenn í
Venesúela fyrr á tíð keypt F-16-
herþotur og herskip. Spænsku skipin
og flugvélarnar yrðu notuð til að
hefta starfsemi „eiturlyfjasmyglara“.
Þá yrði þessi búnaður nýttur til
flutninga „á hinum fátæku“ auk þess
sem lyfjum og matvælum yrði komið
til íbúa í afskekktari byggðum
Venesúela.
Kemur sér vel
fyrir verkalýðinn
Gagnvart gagnrýnendum á Spáni
hafa talsmenn Sósíalistaflokksins
einnig haldið því fram að hergagna-
samningurinn komi sér vel fyrir
spænskan verkalýð. Zapatero fullyrti
er hann var í Venesúela að með þessu
móti hefði tekist að tryggja 600
verkamönnum í spænskum skipa-
smíðaiðnaði vinnu næstu sex árin.
Nýtt ríkisfyrirtæki, Navantia, sem
áður tilheyrði Izar-hópnum, mun
smíða herskipin en spænskur skipa-
smíðaiðnaður hefur gengið í gegnum
miklar þrengingar á undanliðnum ár-
um. Verkamenn hafa ítrekað staðið
fyrir kröftugum mótmælum sökum
verkefnaleysis og atvinnumissis enda
var Izar-samsteypan nánast gjald-
þrota. Hjá Navantia munu rúmlega
5.500 verkamenn starfa. Fyrirtækið
mun annast smíði herskipa á þremur
stöðum á Spáni: í Ferrol í Galisíu,
Cartagena í Múrsíu og Cádiz í
Andalúsíu.
Spánverjar framleiða þó nokkuð af
hergögnum og því er ekki nýtt að
ráðamenn þar selji slíkan búnað úr
landi. Málflutningur Zapateros hefur
á hinn bóginn verið á þann veg að
samningurinn við Venesúela kemur
nokkuð á óvart. Þannig frestaði for-
sætisráðherrann á dögunum fyr-
irhugaðri sölu á skriðdrekum til Kól-
umbíu. Þar ríkir að vísu annað ástand
en í Venesúela. FARC-skæruliðar
hafa áratugum saman haldið uppi
baráttu gegn stjórnvöldum í Kól-
umbíu með skelfilegum afleiðingum
fyrir almenning og samfélag. En ef
til vill má segja að Zapatero hafi nú
fengið að kynnast „hinum pólitíska
veruleika“ valdamannsins sem verja
þarf hagsmuni lands síns og lýðs.
Zapatero kominn
í hóp hergagnasala
asv@mbl.is
AP
Argentíska knattspyrnugoðið Diego Maradona skaut óvænt upp kollinum á
leiðtogafundinum í Puerto Ordaz í Venesúela. Maradona er enda ágætur
vinur Chávez forseta líkt og sjá mátti á viðtökunum auk þess sem hann hef-
ur löngum verið í góðu sambandi við Fidel Castro Kúbuleiðtoga. José
Zapatero fylgist með þeim piltunum.
Fréttaskýring | José Zapatero, forsætisráðherra Spánar, hefur lent í
kröppum dansi vegna sölu á hergögnum til Venesúela. Ásgeir Sverr-
isson segir frá málinu og viðleitni sósíalista til að verja gjörninginn.
ríkjamanna í Samarra hefði spillt
merkum fornleifum þar. Turninn
sem er sívalur var einn vinsælasti
ferðamannastaður Íraks áður en
ráðist var inn í landið.
ÍRASKIR lögreglumenn skýrðu frá
því í gær að skæruliðar hefðu unnið
skemmdir á einni merkustu bygg-
ingu íslams.
Um er að ræða svonefndan
Malwiya-turn eða mínarettu mosk-
unnar í Samarra sem byggð var ár-
ið 852. Efsti hluti mínarettunnar
var sprengdur en hún var 52 metr-
ar á hæð. Liðsafli Bandaríkja-
manna hélt til við moskuna þar til í
liðnum mánuði. Var turninn þá not-
aður sem eftirlitsstöð. Áður höfðu
íraskir embættismenn lýst yfir
áhyggjum af því að herlið Banda-
Ævaforn
bygging
skemmd
í Írak
Turninn er þekkt kennileiti í Írak.
AP
Íraki kastar mæðinni eftir að hafa gengið upp í Malwiya-turninn.
UM þrjátíu manns, þar af
nokkrir táningar og eitt barn,
létu lífið þegar vopnaðir menn
óku í tveimur bílum um úthverfi
Rio de Janeiro í Brasilíu í gær-
morgun og tóku að skjóta á veg-
farendur. Fyrst létu 15 manns
lífið í Nova Iguazu-hverfi og
klukkutíma síðar létu 15 manns
lífið í Queimados-hverfi.
Vitni sögðu byssumennina
engin grið hafa gefið og að fórn-
arlömb hefðu engin tækifæri
haft til að flýja vettvanginn.
Hefnd herlögreglumanna?
Að sögn Marcelo Itagiba, inn-
anríkisráðherra Rio-fylkis, virð-
ist sem árásarmennirnir hafi
verið herlögreglumenn. Mann-
réttindasamtök hafa oft sakað
brasilíska lögreglumenn um að
mynda dauðasveitir sem drepa
götubörn. M.a. eru lögreglu-
menn sakaðir um að hafa drepið
21 í fjöldamorði sem átti sér stað
1993, að því er fram kom á
fréttavef BBC.
Itagiba sagði, að hugsanlega
hefði árásin verið hefnd fyrir
það að átta herlögreglumenn
voru nýlega handteknir fyrir
morð.
Ofbeldisverk eru afar tíð í Ríó,
borgin er ein sú hættulegasta í
heimi. Glæpagengi ráða ríkjum í
flestum fátækrahverfum og fara
þar sínu fram að mestu.
Fjöldamorð í
Rio de Janeiro
ÖRYGGISRÁÐ Sameinuðu þjóð-
anna samþykkti í gær að vísa beri
málum manna sem gerst hafa sekir
um stríðsglæpi í Darfur-héraði í
Súdan til Alþjóðasakamáladóm-
stólsins í Haag. Þessi niðurstaða
felur í sér meiriháttar stefnubreyt-
ingu af hálfu stjórnvalda í Banda-
ríkjunum.
Samþykkt öryggisráðsins felur í
sér að nú mun sakamáladómstóllinn
í Haag hafa umboð til þess að rétta
í málum þeirra sem ákærðir eru um
morð, nauðganir, rán og gripdeildir
í Darfur þar sem vígaflokkar tengd-
ir stjórnvöldum hafa staðið fyrir
skipulögðum grimmdarverkum.
Hjá sátu fulltrúar Kína, Brasilíu
og Alsír. Mestu skipti þó að það
gerði fulltrúi Bandaríkjastjórnar
einnig. Bandaríkjamenn hefðu get-
að beitt neitunarvaldi í málinu en
stjórnvöld vestra eiga ekki aðild að
Alþjóðlega sakamáladómstólnum í
Haag.
Ætluðu að beita neitunarvaldi
Höfðu fulltrúar stjórnar Bush
forseta tafið framgang málsins vik-
um saman og hótað að beita neit-
unarvaldi yrði fram borin ályktun
um að vísa megi málum glæpa-
manna í Darfur til dómstólsins.
Stefnubreyting Bandaríkjastjórnar
kom til þegar fram komu trygg-
ingar í þá veru að ekki megi draga
fyrir dóminn fólk frá löndum sem
ekki taka þátt í störfum hans.
Stríðsglæpamönn-
um í Darfur verði
vísað til Haag