Morgunblaðið - 04.09.2005, Side 28

28 SUNNUDAGUR 4. SEPTEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
7. september 1975: „Borg-
arráð staðfesti 2. september
sl. bráðabirgðasamning milli
Hitaveitu Reykjavíkur og
sænska stórfyrirtækisins
Wilong, þar sem sænska fyr-
irtækinu er heimilað að gera
kostnaðarlega og tæknilega
könnun á útflutningi hvera-
vatns í stórum stíl til húshit-
unar í Svíþjóð. Ef könnunin
verður jákvæð gerir sam-
komulagið ráð fyrir því að
sænska fyrirtækið kaupi um
20 milljón tonn af umfram-
vatni Hitaveitu Reykjavíkur
en umframgeta hitaveit-
unnar er nú um 30 milljónir
heitavatnstonna.
Að sögn hitaveitustjóra,
Jóhannesar Zoëga, mun ráð-
gert að flytja heita vatnið ef
útflutningur reynist gerleg-
ur, með vel einangruðum
risatankskipum.“
. . . . . . . . . .
1. september 1985: „Yfirlýs-
ing Þorsteins Pálssonar, for-
manns Sjálfstæðisflokksins, í
ræðu á Akureyri í fyrradag
um vanþróað og staðnað
peningakerfi vekur óhjá-
kvæmilega mikla athygli. Í
ræðu þessari, sem flutt var
við setningu þings ungra
sjálfstæðismanna, hélt for-
maður Sjálfstæðisflokksins
því fram, að hluta af vanda
framleiðsluatvinnuvega þjóð-
arinnar mætti rekja til þess
staðnaða kerfis og að það
væri öndvert einstaklingum í
viðleitni þeirra til þess að
koma upp húsnæði.
Þorsteinn Pálsson staðhæfði
í ræðu sinni, að í einu lýð-
ræðisþjóðfélagi væri banka-
og sjóðakerfið ríkisrekið í
jafnmiklum mæli og hér á Ís-
landi og furðu gegndi hvað
almenningur hefði verið
seinþreyttur til vandræða.
Þorsteinn Pálsson sagði
m.a.: „Krafa okkar er sú, að
brjótast út úr stöðnuðu kerfi,
sem stenzt ekki samjöfnuð
við peningakerfi þeirra
þjóða, sem búa við minni rík-
isafskipti, meira frjálsræði
og meiri velmegun.“
. . . . . . . . . .
3. september 1995:
„Friðrik Sophusson fjár-
málaráðherra skrifar grein í
Morgunblaðið í gær í tilefni
af umræðum um landflótta
vegna bágra lífskjara og
þungrar skattbyrði. Í meg-
indráttum er málflutningur
fjármálaráðherra sá, að
efnahagsbatinn hafi skilað
sér til almennings og því til
sönnunar bendir hann á, að
kaupmáttur heimilanna hafi
aukizt um tæplega eitt pró-
sentustig umfram þjóð-
artekjur og á næsta ári muni
þessi aukning skila sér enn
betur. Og jafnframt að frá
því að hann tók við embætti
fjármálaráðherra hafi skatt-
ar ekki hækkað og að í ár
verði skattatekjur ríkissjóðs
lægsta hlutfall af landsfram-
leiðslu, sem um getur frá
árinu 1987. Ekki skal dregið
í efa, að fjármálaráðherra
fari rétt með þessar tölur.
Hitt fer tæpast á milli mála,
að almennir laugþegar upp-
lifa þetta með öðrum hætti.
Helzta breytingin, sem orðið
hefur á launakjörum meg-
inþorra launþega er 2.700
króna hækkun á mánuði,
sem um var samið í kjara-
samningum sl. vetur.“
Fory s tugre inar Morgunb laðs ins
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Það er athyglisvert að fylgjast með kosninga-
baráttunni í þýskum fjölmiðlum. Flestir fjölmiðlar
verja miklum tíma og plássi í kosningarnar. Kosn-
ingaloforð flokkanna eru brotin til mergjar í blöð-
um, útvarpi og sjónvarpi. Stjórnmálamenn leggja
undir sig spjallþætti og hin pólitíska umræða
verður ekki umflúin, þótt hinir skelfilegu atburðir
í kjölfar fellibyljarins í Bandaríkjunum yfirskyggi
allt annað í fréttum. Áherslur virðast svipaðar hjá
flestum fjölmiðlum, en einn sker sig alfarið úr.
Dagblaðið Bild styður hægri flokkana – kristilega
demókrata (CDU) og systurflokk þeirra í Bæjara-
landi (CSU) – og frjálsa demókrata (FDP). Dag
eftir dag eru forsíður blaðsins undirlagðar af
fréttum, sem ætlað er að grafa undan Schröder.
Einn daginn er aðalfyrirsögn blaðsins tekin úr
viðtali annars blaðs, Die Zeit, við eiginkonu
Schröders þar sem hún gagnrýnir Angelu Merkel
fyrir fjölskyldustefnu hennar þegar hún var ráð-
herra fjölskyldumála í stjórn Helmuts Kohls. Á
forsíðu blaðsins er þeim teflt saman eins og þær
séu komnar í stríð. Daginn eftir snýst forsíðufrétt-
in um olíuhækkanirnar í kjölfar fellibyljarins Kat-
arina, en í fyrirsögn er Schröder einfaldlega
spurður hvers vegna hann lækki ekki umhverf-
isskattinn á eldsneyti. „Við ráðumst ekki bara á
jafnaðarmenn og græningja,“ segir Michael
Gärtner, blaðamaður Bild. „Eftir nokkra daga
verðum við með frétt um kristilega demókrata.“
Hann dregur þó ekki dul á það að blaðið styður
kristilega demókrata. Ástæðan fyrir því að for-
vitnilegt er að fylgjast með skrifum Bild um kosn-
ingarnar er sú að blaðið er það útbreiddasta í Evr-
ópu. Það selst í fjórum milljónum eintaka daglega
og nær til 12 milljóna lesenda. Ógerningur er að
segja hvaða áhrif skrif blaðsins hafa, en dropinn
holar steininn.
Mikilvægi kosn-
ingaþátttöku
Skoðanakannanir hafa
ítrekað sýnt að mjög
stór hluti kjósenda er
óákveðinn, allt að
helmingur, og er það ótrúlega hátt hlutfall svo
skömmu fyrir kosningar. Mjög erfitt er að átta sig
á því hvaða flokkar hagnast mest á því. Margir
óttast að þessi óákveðni hópur muni ásamt svart-
sýni kjósenda leiða til lítillar kosningaþátttöku og
í sjónvarpsviðtali á föstudag ítrekaði Joschka
Fischer, utanríkisráðherra og leiðtogi græningja,
mikilvægi þess að kjósendur neyttu réttar síns.
Stefan Simons, blaðamaður Der Spiegel, sagði á
fundi með blaðamönnum úr öllum heimshornum í
vikunni að líkast til bitnaði lítil kosningaþátttaka
verst á jafnaðarmönnum. Litlu flokkarnir þrír
hefðu sennilega tryggasta fylgið. Þá væru stuðn-
ingsmenn kristilegra demókrata líklegri til að
skila sér á kjörstað heldur en kjósendur jafnaðar-
manna, sem kynnu að hafa tilhneigingu til að líta
svo á að það tæki því ekki að greiða flokki atkvæði,
Kosningaplaköt með myndum af Gerhard Schrö
U
ngur maður situr fyrir
framan láréttan skjá og
horfir á þrívíða mynd.
Fyrir ofan skjáinn eru
tvær linsur, sem nema
hreyfingu augna hans til
þess að stilla af myndina á
skjánum þannig að það,
sem við blasir birtist skýrt og greinilega. Á litlum
tölvuskjá má fylgjast með því hvernig linsurnar
leita augu áhorfandans uppi og þegar þau eru
fundin birtast litlir kassar til marks um að miðið
sé læst. Eina stundina er maðurinn staddur í
blómagarði, þá næstu koma litlir boltar fljúgandi á
móti honum og hann virðist helst vilja víkja sér
undan.
Við erum stödd á alþjóðlegu fjölmiðlasýning-
unni í Berlín, sem var sett í gær, föstudag. Þrí-
víddarsjónvarpið er runnið undan rifjum
Fraunhofer-stofnunarinnar í München og er
dæmi um tækni í þróun. Aðalatriði á sýningunni
er hins vegar skýrleikasjónvarpið, HDTV, sem
framleiðendur á sýningunni keppast hver um ann-
an þveran við að kynna og segja að tími þess sé
kominn. Myndin í þýskri pólitík er hins vegar ekki
jafn skýr. Þjóðverjar ganga eftir tvær vikur að
kjörborðinu í kosningum, sem var boðað til ári áð-
ur en yfirstandandi kjörtímabili lýkur. Það fer
ekki fram hjá neinum að kosningar eru í vændum í
Þýskalandi. Hvert sem litið er hanga kosninga-
spjöld með andlitum stjórnmálamanna. Oftast
sjást andlit Gerhards Schröders kanslara og Ang-
elu Merkel, kanslaraefnis kristilegra demókrata.
Skilaboðin eru einföld. „Sá sem vill félagslegt rétt-
læti verður að standa fastur fyrir,“ segir Schröd-
er. „Meiri hagvöxt, meiri atvinnu,“ segir Merkel.
Pattstaða í þýsk-
um stjórnmálum
Ástæðan fyrir því að
boðað er til kosninga
ári fyrr en ella í Þýska-
landi er pattstaða í
þýskum stjórnmálum. Þótt stjórnarflokkar jafn-
aðarmanna og græningja hafi meirihluta í neðri
deild þingsins, hefur stjórnarandstaðan meiri-
hluta í efri deildinni, sem skipuð er í samræmi við
valdahlutföllin í sambandslöndum Þýskalands.
Þar hafa jafnaðarmenn goldið afhroð í hverjum
kosningunum á fætur öðrum og fyrir vikið hefur
stjórnarandstaðan ítrekað getað sett Schröder
stólinn fyrir dyrnar. Í stað þess að sitja lamaður á
kanslarastóli á meðan efnahagslífið kallaði á að-
gerðir ákvað Schröder að bjóða stjórnarandstöð-
unni byrginn og boða til kosninga. Þar með tók
hann áhættu, sem gæti hæglega kostað hann
kanslaraembættið.
Stjórnarflokkarnir hafa átt á brattann að sækja
um nokkurt skeið og á því hefur lítil breyting orðið
frá því að Schröder kom því í kring að þingið sam-
þykkti að lýsa yfir vantrausti á stjórn hans, sem
leiddi til þess að þing var rofið og boðað til kosn-
inga 18. september. Það er hins vegar ekki hægt
að afskrifa Schröder. Það kom í ljós í kosning-
unum fyrir þremur árum, þegar stjórn hans hélt
með naumindum velli. Þessi staða hefur hins veg-
ar snúið hlutverkum frambjóðendanna við. „Sitj-
andi kanslari rekur kosningabaráttu í hlutverki
áskorandans gegn leiðtoga stjórnarandstöðunnar,
sem þarf að tala eins og hún sitji þegar við völd,“
sagði í fréttaskýringu í vikublaðinu Die Zeit, sem
kom út á fimmtudag. „Fólk sækir kosningafundi
Schröders ekki síst til að sjá hvort honum takist
að gefa bæði sjálfum sér og áhorfendum sínum til
kynna að hann geti enn haft það af þótt ekkert
hreyfist í skoðanakönnunum þrátt fyrir [glappa-
skot] Stoibers, Íran og flóð [í Ölpunum]. Maður
spyr sig líka hvort hann sæki kraft með því að dá-
leiða sjálfan sig eða hvort hann sé sprottinn af því
að hann finni þegar fyrir þeirri frelsistilfinningu
að vera laus við embættisskyldur sínar. Fólk fer
hins vegar á kosningafundi Merkel til að sjá hvort
hún sé þeim vanda vaxin að axla ábyrgðina, sem
hún virðist hafa tryggt sér.“
Litrík kosninga-
barátta
Kosningabaráttan í
Þýskalandi er vand-
lega skipulögð. Hvert
orð, sem frambjóðend-
urnir segja, er grandskoðað og öll blæbrigði
skipta máli, meira að segja þegar slegið er á létta
strengi. Schröder og kona hans, Doris Schröder-
Kopf, eiga tvær dætur. Önnur þeirra er ættleidd
og ber nafnið Viktoria. Ráðgjöfum Schröders
fannst hann vera farinn að tala full oft um það
hvað sér þætti gott að verja tíma með dætrum sín-
um líkt og hann væri þegar byrjaður að sætta sig
við ósigur. Þegar hann fór að gantast með að 18.
september snerist um „sigur eða Viktoriu“ var
þeim nóg boðið. Ræður kanslarans máttu ekki
hljóma eins og hann hlakkaði til að losna úr emb-
ætti. Nú segir Schröder að hann óski sér „sigurs
og Viktoriu“.
HARÐAR TEKIÐ
Á HEIMILISOFBELDI
Björn Bjarnason dómsmálaráð-herra greindi frá því í fyrra-dag að hann hygðist annars
vegar leggja til við Alþingi breytingar
á lögum til þess að harðar verði tekið á
heimilisofbeldi og hins vegar yrðu
samþykktar nýjar verklagsreglur rík-
islögreglustjóra um rannsókn heimil-
isofbeldismála. Þetta var tímabært,
enda hefur oft verið bent á það und-
anfarin ár að gildandi lög dugi ekki til
að refsa megi þeim, sem beita maka
sinn og börn langvarandi líkamlegu
og andlegu ofbeldi – sem er því miður
skelfilega algengt.
Í ræðu sinni á norrænni ráðstefnu
um kynbundið ofbeldi, sem haldin er í
Reykjavík, sagði dómsmálaráðherra
að hann hygðist gera tillögu refsirétt-
arnefndar að sinni; að við almenn
hegningarlög verði bætt sérstakri
refsiþyngingarástæðu, þar sem náin
tengsl geranda og brotaþola þykja
hafa gert árásina grófari. Þá tekur
hann undir tillögu nefndarinnar um að
ákvæði 191. greinar hegningarlaga
verði gerð skýrari, meðal annars
vegna ákvæða stjórnarskrár sem
krefjast þess að refsiákvæði séu skýr
svo að þeim verði beitt. Þessi laga-
grein fjallar um það að ef maður mis-
býður með stórfelldri vanrækslu eða
móðgunum maka sínum, börnum eða
foreldrum, geti það varðað allt að
tveggja ára fangelsi.
„Ég hef ákveðið að gera báðar þess-
ar tillögur að mínum og mun fela
nefndinni að fara yfir þessa grein
hegningarlaganna í því skyni að skýra
hana betur í ljósi refsiheimilda,“ sagði
dómsmálaráðherra í ræðu sinni. „Mér
þykir, eins og áður er sagt, eðlilegt að
litið verði sérstaklega til náinna
tengsla geranda og brotaþola, og
þannig sýni löggjafinn, og væntanlega
dómstólar í framhaldinu, að hann líti
það sérstaklega alvarlegum augum ef
maður, karl eða kona, vinnur sínum
nánustu mein. Með því er ekki aðeins
unnið hið hefðbundna mein sem hlýst
af ofbeldinu, heldur einnig brugðist
því trausti sem hver maður vill geta
borið til sinna nánustu.“
Með þessu er brugðizt við þeirri
gagnrýni, að íslenzk lög láti eins og
heimilisofbeldi sé ekki til. Ekki er
gengið svo langt að bæta sérstakri
skilgreiningu á heimilisofbeldi í lög,
eins og ýmsir hafa lagt til. Vafalaust
sýnir reynslan fljótlega hvort þessi
ákvæði duga til að stöðva heimilisof-
beldismenn.
Ráðherra benti á að refsiákvæði
dygðu ekki ein og sér. Mál þyrftu að
upplýsast til að koma mætti fram refs-
ingu og rannsókn þeirra væri afar
mikilvæg. „Mikilvægt er, að hvorki sá
sem kærir alvarleg brot, né sá sem
slík kærast beinist að, hafi ástæðu til
þess að ætla að litið sé á brotin sem
léttvæg aukaatriði og kvabb sem varla
þurfi að sinna,“ sagði hann. Í þessu
skyni hefur ríkislögreglustjóri samið
drög að verklagsreglum um meðferð
mála, sem varða heimilisofbeldi, „með
það að markmiði að rannsókn verði
skýr og markviss og í samræmi við
það hversu alvarlegum augum við lít-
um þessi brot,“ eins og ráðherra orð-
aði það. Með þessu ætti að vera tryggt
að lögregla taki á „heimilisófriði“ eins
og öðrum ofbeldismálum.
Björn Bjarnason benti á það í ræðu
sinni að ekki væri allt unnið í þessum
efnum með lagabreytingum. Það er
rétt. Hér þarf fyrst og fremst hugar-
farsbreytingu. Það er ennþá of út-
breitt viðhorf að friðhelgi einkalífsins
verji þá, sem beita maka sína eða börn
ofbeldi. En ofbeldi er aldrei réttlæt-
anlegt, hvorki innan veggja heimilis-
ins né utan.