Morgunblaðið - 02.10.2005, Qupperneq 25

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 2. OKTÓBER 2005 25
iskona eins og ég og við fórum oft
saman út á kvöldin að hoppa yfir girð-
ingar í Tjarnargötunni. Þetta voru
æskuvinkonur mínar.
Fisk- og kjötfars-
framleiðsla í kjallaranum
Heima hjá okkur var yndislegt fjöl-
skyldulíf á þessum skemmtilegu
æskuárum, fjölskyldan var mikið
saman, það var ekki einu sinni komið
útvarp þegar ég var að alast upp, við
fengum ekki útvarp fyrr en 1934, sem
var nokkuð seint. Mikið var spilað og
heimsóknir gengu á víxl milli allra
ættingjanna.
Faðir minn fór að kenna við
Menntaskólann í Reykjavík áður en
ég fæddist, hann varð fljótlega eftir
giftingu sína þreyttur á öllum ferða-
lögunum sem fylgdu starfi landsverk-
fræðingsins, Svili hans Jón Þorláks-
son tók við af honum sem
landsverkfræðingur. Mörgu kom fað-
ir minn þó í verk á þeim vettvangi áð-
ur en hann hætti störfum sem slíkur.
T.d. stóð hann fyrir lagningu Lagar-
fljótsbrúar og vegar niður Kambana í
Ölfusi. Ég spurði hann einhvern tíma
af hverju vegurinn hefði verið hafður í
svo miklum beygjum sem raun bar
vitni, hann sagði að það hefði verið
vegna hestvagnanna, hestarnir hefðu
ekki getað farið beint niður mjög mik-
inn bratta.
Mamma var alltaf heima, nema
þegar hún fylgdi pabba á ferðum
hans sem landverkfræðings fyrstu
árin. Ýmislegt gerði hún í höndunum
til þess að drýgja tekjur heimilisins,
einkum eftir að faðir minn hætti að
kenna. Hann varð að hætta kennslu
70 ára árið 1936 og það voru honum
vonbrigði, þetta var svo vegna nýrrar
lagasetningar um opinber störf.
Bræður mínir voru þá allir að mennta
sig og því þurfti mikils við.
Mamma brá þá á það ráð að búa til
kjöt- og fiskfars í eldhúsi í kjallaran-
um að Fríkirkjuvegi 3 og senda það
heim til viðskiptavina. Eldsnemma á
morgnana fékk hún frosinn fisk inn í
eldhúsið, þurfti að þíða hann og útbúa
farsið, hún var með vinnukonu sér til
aðstoðar og mann sem annaðist heim-
sendingarnar. Þetta gekk ágætlega.
Eldhúsið höfðu foreldrar mínir látið
útbúa fyrir Kristínu systur mína sem
lærði við danskan hússtjórnarskóla
og ætlaði sér að fá stöðu sem heim-
ilisfræðikennari við Austurbæjar-
skóla. Af því varð ekki og þá datt
mömmu í hug að taka geymslur og
búr í kjallaranum undir eldhús þar
sem Kristín stóð svo fyrir vel sóttum
húsmæðranámskeiðum um árabil.
Mamma var hlédræg en úrræðagóð
Mamma var alltaf úrræðagóð og
datt svo margt skemmtilegt í hug,
hún bjó til jólaskraut og margt fleira í
höndunum sem hún seldi, einu sinni
kom systir mín t.d. frá Ameríku með
indíánabúning fyrir son sinn, mamma
hóf þá framleiðslu á slíkum búningum
með þann ameríska að fyrirmynd og
seldi hjá Thorvaldsensbasar.
Mamma var hlédræg kona en tók
eigi að síður talsverðan þátt í fé-
lagslífi, hún var ein af stjórnendum
Húsmæðrafélags Reykjavíkur og sat
í stjórn þess félags og varð svo for-
maður þegar Guðrún Lárusdóttir
lést. Hún skrifaði líka í blöð en aldrei
undir nafni, hún sendi skrif sín til Ív-
ars Guðmundssonar á Morgun-
blaðinu sem birti þau í Velvakanda,
mamma ritaði t.d. um nauðsyn þess
að vinnukonur losnuðu við þetta nið-
urlægjandi starfsheiti og væru kall-
aðar starfsstúlkur. Einnig lét hún
kjör hinna minni máttar til sín taka,
ekki bara í skrifum heldur líka á bein-
an hátt. Maður einn, mikill fylgismað-
ur Jónasar frá Hriflu sem átti ekki
upp á pallborðið hjá foreldrum mín-
um, borðaði eigi að síður hjá þeim ár-
um saman fyrir lágt verð, kom og
sótti sér mat í þríhólfa fötu og kvart-
aði ef maturinn dugði ekki til kvölds-
ins líka. Kona ein sem bakaði brauð
og spilaði svo á gítar í kompu inn af
bakaríinu fékk einnig fæði hjá
mömmu í fjölda ára.
Ég fermdist í Fríkirkjunni af því að
það var verið að gera við Dómkirkj-
una þá. Mér er minnisstætt að séra
Haraldur Níelsson messaði oft í Frí-
kirkjunni, þær messur sóttu mikill
fjöldi manna, sumum varð svo ómótt
að oft var sótt heim til okkar vatn til
þess að hressa upp á þá, stundum var
meira að segja borið inn til okkar fólk
sem hnigið hafði í ómegin við messu-
gjörðina. Ég veit að Fríkirkjan hefur
sóst eftir húsinu að Fríkirkjuvegi 3
sem félagsaðstöðu fyrir starfsemi
sína, mér þætti það ekki slæmt þó það
sé nú raunar annað sem ég vildi enn
frekar húsinu okkar gamla til handa.“
Varð stúdent árið 1937 frá MR
Skólaárin verða okkur Margréti
næst að umræðuefni.
„Ég átti skólasókn í Miðbæjarskóla
og þangað fór ég sjö ára, þá var skóla-
skylda ekki fyrr en við tíu ára aldur,“
segir hún.
„Ég var læs sem fyrr sagði og mér
gekk ágætlega í skólanum, fyrsta vet-
urinn var ég þó lítið þar, ég fékk misl-
inga og upp úr því bólgna kirtla sem
kallað var, Gunnlaugur Claessen
móðurbróðir minn vildi ekki að ég
færi út fyrr en ég væri hitalaus og því
var ég inni allan veturinn og las, ég
varð efst á prófinu um vorið. Líklega
voru þetta einhverskonar berklar
sem að mér voru. En mér batnaði og
ég hélt áfram í skólanum og fór svo í
Menntaskólann í Reykjavík. Þar átti
ég skemmtilegan tíma með fimm
skólasystrum og 48 skólabræðrum.
Besta vinkona mín þar var Guðrún
Túliníus, síðar Arnalds, Jórunn Viðar
var líka góð vinkona mín og er enn,
við urðum stúdentar 1937.
Nú eru vinkonur mínar flestar
látnar eða komnar á dvalarheimili
fyrir aldraða, ég er orðin þetta göm-
ul.“
Dvölin í Ameríku á stríðsárunum
Það er ekki á Margréti Thoroddsen
að sjá að aldurinn bagi hana, hún hef-
ur til að bera meðfædda reisn og það
látleysi sem prýðir upplýst og vel upp
alið fólk allra kynslóða.
„Fáðu þér meira kaffi,“ segir hún
og blaðamaður lætur ekki segja sér
það tvisvar, súkkulaðimolar rata og
ofan í magann meðan Margrét heldur
áfram frásögu sinni af lífinu að Frí-
kirkjuvegi 3 og raunar víðar.
„Ég ætlaði í háskólann eftir stúd-
entspróf, ég vann um sumarið í máln-
ingarverslun en um haustið var mér
boðin vinna á bæjarskrifstofunum og
því var erfitt að hafna, það var freist-
andi að vinna sér inn peninga sjálfur.
En til þess að missa ekki sambandið
alveg við skólasystkinin þá fór ég í
„fíluna“ og lauk henni um vorið 1938,
þá var háskólinn á neðri hæð Alþing-
ishússins og því stutt að fara í tíma.
Valgarð bróðir hafði farið til
Þýskalands í nemendaskiptum og hjá
okkur bjó því í hans stað Bruno
Kress. Hann og Kristín systir mín
felldu hugi saman og giftust og eign-
uðust dótturina Helgu en svo kom
stríðið og aðskildi þau.
Einn daginn kom auglýsing í blaði
þar sem boðin voru svipuð nemenda-
skipti, til tals kom að ég færi þeirra
erinda til Stuttgart en af því varð þó
ekki vegna hinnar miklu stríðshættu
sem þá lá í loftinu.
En mig langaði mjög mikið til þess
að sjá mig um í heiminum og það var
mamma sem stakk upp á því að ég
færi til Ameríku, þangað voru Íslend-
ingar í ríkari mæli farnir að leggja
leið sína þegar stríðið geisaði í Evr-
ópu.
Ég fór til New York og gerðist þar
ritari, Gunnar hafði skrifað Thor
Thors og spurt hann hvort hann geti
útvegað mér vinnu. Það kom skeyti
skömmu síðar og ég hafði fengið
vinnu. Ég fór út með skipi þótt þetta
væri í miðju stríðinu. Sá sem réði mig
var Ameríkani sem hafði viðskipti við
Ísland, hann hélt að ég kynni hrað-
ritun en það kunni ég ekki. Ég var því
ekki lengi hjá honum í vinnu heldur
fékk starf sem ritari hjá nefnd sem
kom vestur um haf frá Íslandi til þess
að kaupa efni til hitaveitulagna á Ís-
landi. Það var skemmtileg vinna með
góðu fólki. Seinna fékk ég starf gegn-
um tungumálaskóla á stríðsfrétta-
stofu og þýddi þar m.a. ræður og
einnig texta við fréttamyndir sem
fóru til sýninga á Íslandi. Til að fá
þessa vinnu þurfti ég atvinnuleyfi,
varð að fara til Kanada og koma inn í
landið á ný á réttum pappírum. Þetta
tókst.
Hitti mannsefnið fyrst í New York
Þótt mér líkaði þetta starf á stríðs-
fréttastofunni vel þá fór ég að hugsa
æ meira heim. Ætlunin var að ég yrði
í Ameríku í hálft ár en þegar liðin
voru tvö ár þá fór heimþráin að segja
til sín. Ég vildi komast fyrir jól en
tókst ekki að fá skipsfar fyrr en í jan-
María Kristín og Sigurður Thoroddsen á silfurbrúðkaupsdegi sínum árið 1927 með fimm af sex börnum sínum. Frá
vinstri: Valgarð, Gunnar, Sigurður, Margrét, María Kristín, Sigríður og Jónas. Mynd af Kristínu er fremst á borðinu en hún
var við nám í Kaupmannahöfn þegar myndin var tekin.
Síðustu dagar
útsölunnar
Opið í dag 10 til 16
Gerðu góð kaup í stöngum og hjólum
og vöðlum og jökkum og vestum
og línum og töskum og veiðikössum
og spúnum og vertu klár í stórveiði
næsta vor
Útsalan er líka í veiðibúðinni þinni
á netinu www.veidihornid.is
Veiðihornið - Hafnarstræti 5 - sími 551 6760 • www.veidihornid.is • Veiðihornið - Síðumúla 8 - sími 568 8410
Sendum samdægursMunið gjafabréfin