Morgunblaðið - 20.11.2005, Blaðsíða 36

Morgunblaðið - 20.11.2005, Blaðsíða 36
36 SUNNUDAGUR 20. NÓVEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ MENNING Tónlistarhátí ð á jólafö í Hallgrímskirkju 20 Tónlistarhátí ð á jólaföstu í Hallgrímskirkju 2005Tónlistarhátí ð á jólaföstu í Hallgrímskirkju 2005 Tónlistarhátí ð á jólaföstu í Hallgrímskirkju 2005 ������������� ����������� ��������������� �������� ���������� ������� ������� ���� ����������� ������������� �������� �������� �������� ����� ������� ����������� ����� ����������� ������ ��������� ������� ����� �� ���������� � ����������� ����� ������� �������� ����� �� ���� ��� ���� ����������� ��� �� �� ���� ����������� ��� �� �� ���� ���������� ��� �� ��������� ������ ����������� ����� ����� ���� ���������� ������� ���� ��� ���� ����� ������� ������������ ��������� ��������������� ������ �������������� � ��������� � ��������������� ���� ��������������� �������������� ����������� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � ����� ��������������� ������� ��������� ��������� ������ � � � � ���� ncb � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � ��� ���� ���������� ��� �� �������� ����� ��� ���� ����������� ��� �� �������� ����� ������ ����� ����� ������������� ������ �������� ��������������� ��� �������� ���������� ����� ����� �������� ����� ������ �������� ���������� ������������� ��� ��� ���� � �������� ����������� ������ ��������� ��� ���� ���������� ��� �� �������� ����� �� �� ���� ������������� ���� ���������������� ��� �������������������� ������� �������� ���� ��� ��� � ����� � ���������� ��� ������������� ��������� ��� �������� ������������� ��� �������� ���� ����������� ������� ������� �� ���������������� ����� ��������� ����� ���������� ����� ������ �� ��� �� �������� ����� ����� ��������������� �������� ����������� ������������� �� �������� ���� ������������������ ������ �� ��� ����� ����� �������������� ������ ���� ��� ������������ � ����� ��������� ���� ��� �������� � ������� ������� ����������� �������� ���� Bassaklarinettan er kölluðungt hljóðfæri enda ekkifyrr en í lok 19. aldar að far- ið var að nota hljóðfærið fyrir al- vöru, þó elstu varðveittu eintökin séu frá árinu 1793. Það er síðan ekki fyrr en á síðustu áratugum að hljóðfærið hefur verið að ryðja sér til rúms sem einleikshljóðfæri. Kominn er út diskur Rúnars Ósk- arssonar bassaklarinettuleikara þar sem hann leikur frumsamin verk fjögurra íslenskra tónskálda sem sérstaklega voru samin fyrir þetta merkilega, og kannski van- rækta hljóðfæri.    Segja má að ævintýrið hafi hafistí Amsterdam, þar sem ég fór í klarinettunám 1993. Ég uppgötvaði fljótlega að aðal-bassaklarin- ettusnillingurinn í heiminum, Harry Spaarnay, væri að kenna við skólann. Ég gat ekki sleppt því að fara í nokkra tíma til hans enda var ég oft að lenda í því að þurfa að leika á bassaklarinettu án þess að kunna það í rauninni, enda að mörgu leyti erfiðara hljóðfæri en klarinettan,“ segir Rúnar söguna. „En þegar ég byrjaði, fann ég hvað við smullum vel saman: ég og bassaklarinettan.“ Eftir fjögurra ára nám lauk Rúnar einleikaraprófi á bassaklarinettu frá Sweelinck Konservatoríinu í Amsterdam. Spaarnay er sagður sá maður sem hafið hefur bassaklarinettuna til vegs og virðingar, en hluti af frumkvöðlastarfi hans hefur verið fólgið í að fá verk samin fyrir hljóð- færið unga. „Það var fyrst fyrir 50 árum að fyrstu einleikstónleikarnir voru haldnir þegar Tékkinn Jósef Horák lék á bassaklarinettu með pí- anói,“ segir Rúnar. „Harry Spaarn- ay hefur látið semja, og frumflutt, yfir þúsund verk og hvatti mig mjög til að halda áfram nýsköpun og hvetja íslensk tónskáld til að semja fyrir bassaklarinettuna.“    Rúnar segir það því hafa veriðrökrétt framhald af náminu að hann leitaði til íslenskra tónskálda og var það Elín Gunnarsdóttir sem fyrst samdi fyrir hann verk, árið 1999. „Þá fór boltinn að rúlla og ég fann hvað þetta var skemmtilegt. Ég bað fleiri tónskáld um liðsinni sem öll tóku svona rosalega vel í þá bón. Smám saman byggði ég upp efnisskrá sem núna er orðin nógu stór til að fylla geisladisk.“ Alls eru verkin sex talsins, það elsta frá ’99 eins og fyrr segir, og það nýjasta og jafnframt stærsta var frumflutt fyrr í ár, „Monologu- es-Dialogues“ eftir Tryggva M. Baldvinsson sem diskurinn dregur jafnframt nafn sitt af. Að auki semja verkin á diskinum þeir Hróðmar Ingi Sigurbjörnsson og Óliver Kentish en við flutninginn fékk Rúnar til liðs við sig Árna Heimi Ingólfsson píanóleikara, Kristjönu Helgadóttur þverflautu- leikara og Kammersveit Reykja- víkur undir stjórn Bernharðs Wilkinssonar.    Já, ég held það sé svolítið gamanað semja fyrir bassaklarinettu,“ svarar Rúnar spurningu blaða- manns sem furðar sig á hvað hljóð- færið hefur verið látið afskipt af tónskáldum. „Bassaklarinettan hef- ur óþrjótandi möguleika: tónsviðið mikið, – breiðara en hjá nokkru öðru blásturshljóðfæri, og síðan hljóðáhrifin sem hægt er að nota: blaðsmellir og fjölhljómar, en um- fram allt mikill karakter í tón- inum.“ Mörg tónskáld hafa tekið bassa- klarinettuna í sína þjónustu, svo sem Wagner, Puccini og Sjostakov- itsj, sem gefið hafa hljóðfærinu nokkrar frægar strófur. „En það kann að hafa haft mikið að segja,“ útskýrir Rúnar, „þær miklu fram- farir í hljóðfærasmíði sem hafa orð- ið á bassaklarinettunni. Hljóðfærið varð einhvern veginn út undan hjá hljóðfærasmiðum, enda kæmi ég varla tóni úr 50 ára bassaklarin- ettu. Það er ekki fyrr en á síðustu 10–15 árum sem fram komu hljóð- færi sem kalla má alveg jafngóð klarinettunni.“    Rúnar segist ekki geta veriðannað en ánægður með nýja geisladiskinn: „Ég er mjög þakk- látur tónskáldunum fjórum sem skiluðu sínu svona listilega vel. Ég held líka að diskur eins og þessi sé mikilvægur fyrir næstu kynslóð bassaklarinettuleikara, og er- lendra vonandi líka, því það ríður á að verk eins og þessi séu hljóðrituð en ekki bara látin rykfalla ofan í skúffu eftir að hafa verið leikin á tónleikum. Ég tel að öll verkin séu fyrsta flokks og eigi erindi á nótna- púlt bassaklarinettuleikara um all- an heim og vona svo sannarlega að þau eigi eftir að fara sem víðast.“ Óþrjótandi möguleikar bassaklarinettunnar ’Það ríður á að verkeins og þessi séu hljóð- rituð en ekki bara látin rykfalla ofan í skúffu.‘ AF LISTUM Ásgeir Ingvarsson Ljósmynd/Lárus Karl Ingason Rúnar Óskarsson bassaklarinettuleikari. asgeiri@mbl.is JØRGEN Svare var einn helsti tradklarinettuleikari Evrópu þegar hann blés með Vík- ingadjassbandi Papa Bue 1956– 85. Satt að segja var í fáum tradböndum Evrópu að finna sólista einsog hjá Papa Bue: Svare og trompetleikarann Finn Otto Hansen. Nú er öldin önnur, Jørgen aldraður og leitar æ meir á ballöðumið, Papa Bue kominn í hjólastól og Finn Otto allur. Margir muna hinar stór- skemmtilegu plötur er Svare gerði með Bjössa Thor og Jóni Rafns, Jazz Air, og nú er ný skífa komin frá þeim félögum: Sweet and lovely og ber nafnið með rentu. Upphafslagið sem skífan ber nafn af er einstaklega fallega blásið af Jørgen. Tónn- inn enn kerólskur, en orðin mun mildari en á Jazz Air – liggur við að hann minni á Bent Jædig og Ben Webster undir lokin, enda eru hægari ballöðurnar að- all plötunnar. Ekki blæs hann September song síður og ryþm- inn í stoptæm einsog í upphafi Sweet and lovely. Aftur á móti er hann mun síðri þegar hraðinn er aukinn einsog í Lover come back to me og Limehouse blues, en þar er Björn á heimavelli. Í Hus-a-bye og Smoke get in your eyes er tónmyndun Svare ekki eins sjarmerandi og í Sweet and lovely og September song – dá- lítið vælin á köflum. Þrjú lög eru á skífunni eftir þá Jørgen og Björn: Undercover swing, sem upphefst á litlu svingriffi en sveiflast síðan yfir í sígaunaljóð, Blue Lagone sem er fallegur söngdans þó ekki syngi hann lengi í minninu og svo Coffie and cinnamon sem er af I got rhythm ættinni. Það er dálítið gaman að túlkun þeirra á einu helsta lagi af efnisskrá Mulligans: Berniés tune. Það er á sveiflunótunum djangósku og hef ég ekki heyrt það spilað þannig fyrr. Svare hefur löngum verið mikill blúsmeistari, en að þessu sinni lætur hann hinn klassíska blús lönd og leið og meira að segja sleppir hann blústilfinningunni sem flestir skreyta Willow weep for me með. Lokalagið er svingópusinn ódauðlegi eftir Earl Hines: Rossetta. Það er í það hraðasta til að Svare njóti sín fullkomlega en Björn spilar glæsisóló. Jørgen verður sjötugur í árslok og vonandi á hann eftir að gera fleiri plötur með Thor- oddsen og Rafnssyni, sem fékk að leika nokkur breik í lokalag- inu, en stóð sig eins og hetja í hrynslættinum eins og Thorodd- sen. Þetta er sannarlega ljúf plata á síðkvöldi – líka fyrir þá sem ekki fellur hinn harði djass í geð því melódían er í heiðri höfð í hverjum ópus. Ljúft og fagurt DJASS Geisladiskur Jørgen Svare klarinett, Björn Thorodd- sen gítar og Jón Rafnsson bassa. Hljóðritað í Garðabæ 16 & 17 ágúst 2005. Olufsen records/JR music. DOCD 5506. Svare/Thoroddsen Vernharður Linnet DILBERT mbl.is
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.