Morgunblaðið - 20.11.2005, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 20. NÓVEMBER 2005 45
MINNINGAR
Hinn nafntogaði Wen-dell Phillips (hinnný-fráfallni frelsis-kappi og mælsku-maður Bandaríkj-
anna) segir um Kristindóminn:
Kristindómurinn er allt öðru vísi
en önnur trúarbrögð. Hann hefir
fáar fræðigreinir og lítið sem ekk-
ert af heimspeki. Það má pína nýja
testamentið til Kalvínsku, Róm-
versku, Lúthersku, Úniversalísku,
Únitarísku, en samt er það nýja
testamenti eptir sem áður. En þó
trúargreinirnar sjeu fáar í því,
innibindur þess kristindómur
nokkur aðal princíp sem aðgreina
hann frá öllum öðrum trúar-
brögðum, og ekki finnast í þeim.
Fyrst er lögmál (princíp) sjálfs-
fórnar og sjálfsafneitunar. „Berið
hver annars byrði“ er þar und-
irstöðu-boðorðið. Öll önnur trúar-
brögð, eins og Darwins-fræðin,
játa að hinn yfirsterkari eigi vald
yfir hinum veikari; að hinn mennt-
aði og ríki hafi rjett til að nota
heiminn fyrir sjálfan sig, og að láta
hina minni háttar sykra sjer og
ljetta lífið. Þetta kannast ekki
Kristindómurinn við. Hans regla
er: auður, heilbrigði, vísdómur, er
lánsfje. „Ef nokkur maður er mik-
ill á meðal yðar, þá verði hann
þjónn annara. Ef einhver hefir
þekkingu, þá miðli hann öðrum.
Allt sem þjer hafið, er ekki yðvart.
Sjáið til að þjer sjeuð þjón-
ustumenn yðar veiku samferða-
manna.“ Kristindómur er hin
fyrsta trú, sem viðurkennir veg-
lyndisforsjón og segir að hinn
meiri skuli þjóna hinum minni.
Í annan stað ætlar Kristindóm-
urinn sjer að endurfæða heiminn
með hugsjónum (ídeum). Slík til-
raun er hin eina, sem mannkyns-
sagan um getur. Enginn trúar-
skörungur hefir nokkurn tíma
sagt: „Eg vil umsteypa heiminum
með hugsun.“ Kristindómurinn
reiðir sig ekki einungis á anda
mannsins og yfirburði hans sálar,
heldur hefir þar upp sína sig-
urbraut. Hann segir: „Farið út og
boðið gleðiboðskapinn allri
skepnu.“ „Kristur – sögðu höf-
uðprestarnir – hefir upp æst lýð-
inn.“ Já, hann æsti hann meir en
nokkur nýmælamaður, þegar
hann sagði við sína lærisveina:
„Þetta orð mitt skal sigra heim-
inn.“
Kristindómurinn hefir þriðja
princípið til aðgreiningar frá öllum
öðrum trúarbrögðum; hann snýr
sjer ekki að menntun nje stjetta-
mun, fer ekki að neinum mann-
virðingum. „Fátækum verða guð-
spjöllin boðuð.“ Hann velur
einmitt þá „fátæku“ og veiku og
vesælu, og fær þeim völdin í hend-
ur. Einhver hefir sagt: „Krist-
indómur er hinn hæsti vísdómur,
sem lítillækkar sig til lægstu ein-
feldni.“ Þessi orðskviður er ónóg-
ur. Kristur útvaldi hina lægstu
einfeldni, og sáði sáðkorni síns rík-
is á meðal múgsins. Hann hefir
enga flokka (Kasta), engan skóla,
enga ráðunauta inni fyrir, enga
smjaðrara úti fyrir. Kristur prje-
dikar andlegt jafnræði og bróð-
erni. Kristindómurinn spurði eigi
eptir fræðiskólum, leitaði ekki
Platons lærisveina; hann sneri sjer
að lýðnum. Hann sagði: „Eg er
eins ódauðlegur og maðurinn. Eg
viðurkenni mannlegt eðli, og sönn-
un míns guðdómlegleika mun
verða sú, að sjerhver framför
mannlegs anda mun ávalt til mín
benda og í mjer finna upptök sín
og útþýðingu.“ Enn í dag segir
Kristindómurinn: „Mín sönnun
býr í sögu kynslóðanna. Hin ævax-
andi sönnun míns guðdómlegleika
skal ávalt vera sú, að hvergi, undir
engu himinbelti, með engum atvik-
um, skal mannkynið ná nokkurri
fullkomnun, sem jeg hefi ekki áður
vísað á og lagt undirrót að.“
Fjórða undirstaðan í Krist-
indóminum er hans kvenlega hug-
sjón eður kenning um konuna. Í
sjerhverri menntunarsögu, hjá
hverjum einstökum, á öllum tím-
um, ræður sú regla: yfirborð hins
andlega þroska karlmannsins og
hins andlega þroska aldarinnar er
nákvæmlega þetta: hugsjónin um
konuna. Hvar sem menn skoða
mannlegt fjelag, kemur fyrir
sama; skoðun manna á rjetti kon-
unnar sýnir hið sanna stig þekk-
ingar og siðgæðis. Blökku-
mannakonan í suðurfylkjunum
ræður í dag hinni fjelagslegu end-
urskipan suður-fylkjanna, en karl-
maðurinn fyrir efnum og afkomu.
En framtíð hins andlega og sið-
gæðislega er bundin við það stig,
sem blökkukonan neyðir náunga
sína til að unna sjer í ríki hug-
sjónanna á komandi tímum. Krist-
indómur er sú eina trú, sem kon-
unni veitir hennar rjetta sæti
gagnvart guðlegri forsjón. Allur
hinn gamli heimur kenndi beint
gagnstætt öllu þessu.
Beri eg Krist saman við mestu
menn aldanna, þá hverfa þeir, þá
ruglast allur samanburður. Shake-
speare, Plató, Goethe eru hafðir
yfir sína tíma. Kristur er langt yfir
öllum tíma. Táknin sem hann vann
eru ekkert hjá því tákni sem hann
var. „Sá sem efast, hann trúir,“
segir einn maður, en jeg er ekki
svo auðtrúa, að trúa því, að tómur
maður hafi tilbúið Kristindóminn.
Og hverfi jeg frá hugsjónunum og
snúi mjer að sögunni, þá segi jeg
aptur: þetta er ekki mannaverk.
Jeg þekki Búdda hinn indverska.
Indland þá og nú svarar til. Hug-
sjónir hafa eina útskýringu, hún er
sagan, aldanna reynsla. Af þeirra
ávöxtum skuluð þjer þekkja þær.
Vor trú er hin eina, sem tólf
menn boðuðu og ellefu þeirra ljetu
líf sitt fyrir, auk hins fyrsta og
eina, sem dó á krossinum á Gol-
gata.
Kristindómurinn
sigurdur.aegisson@kirkjan.is
Sunnudagar þessa
kirkjuárs verða ekki
fleiri, því aðventan
heilsar eftir viku.
Tímamót sem þessi
er hollt að nota til
íhugunar um hið
liðna og framtíðina.
Sigurður Ægisson
fann eftirfarandi
grein í tímaritinu
Fróða, 1887, og held-
ur sr. Matthías Joch-
umsson á pennanum.
HUGVEKJA
✝ Stefán Kári Þór-arinsson fæddist
í Austurgörðum í
Kelduhverfi 18. júlí
1935. Hann andaðist
á Sjúkrahúsinu á
Húsavík 3. nóvem-
ber síðastliðinn. For-
eldrar hans voru
hjónin Kristjana
Stefánsdóttir frá
Ólafsgerði (f. 25. jan.
1896, d. 1. des. 1938)
og Þórarinn Har-
aldsson frá Austur-
görðum, síðar bóndi
í Laufási (f. 29. jan. 1902, d. 30. júní
1981). Systkini Kára eru: 1) Har-
aldur, bifvélavirki í Kvistási (f. 27.
maí 1928), kvæntur Björgu Ind-
riðadóttur. Sonur þeirra er Indriði
Vignir. 2) Margrét Björg, hús-
freyja í Laufási (f. 6. sept. 1930).
Sonur hennar og Sverris Briem er
Þórarinn Valur, kvæntur Kristínu
Karlsdóttur. Dætur þeirra eru
Margrét Ann og
Auður. Dóttir Krist-
ínar er Sara K. Sig-
urðardóttir. 3) Sig-
urður (f. 23. sept.
1931), kvæntur Hildi
Helgadóttur. Dóttir
þeirra er Kristjana,
gift Einari Daníels-
syni.
Kári ólst upp í
Laufási og bjó þar
alla tíð. Hann stund-
aði búskap með föð-
ur sínum og síðar
með Margréti systur
sinni. Auk þess stundaði Kári
margvísleg önnur störf, aðallega
múrverk og smíðar. Hann sat í
nefndum á vegum sveitarinnar,
var í stjórn veiðifélags Litluár auk
þess sem hann var frjótæknir hjá
Búnaðarsambandinu. Hann var
ókvæntur og barnlaus.
Útför Kára var gerð í kyrrþey
frá Garðskirkju 12. nóvember.
Kári í Laufási er látinn langt fyrir
aldur fram. Banamein hans var MND.
Ég skrifa þessar línur til að þakka
Kára frænda mínum hartnær sextíu
ára samfylgd. Það verður óneitanlega
öðruvísi og öllu tómlegra að koma
norður í Kelduhverfi nú þegar hann er
ekki lengur þar. Við ættingjar hans og
vinir söknum hans sáran, því hann var
bæði frændrækinn maður og vin-
margur. Hann var einstaklega dug-
legur að sinna þeim sem voru einmana
og sjúkir . Hann var með afbrigðum
gestrisinn, hafði gaman af fólki og gaf
sér alltaf góðan tíma til samskipta. Í
Laufási hefur gestrisni ætíð verið
meira í hávegum höfð en gengur og
gerist. Kári gat talað við alla hvar og
hvenær sem var, um hvað sem var á
sinn kímna en hógværa hátt. Þetta
kallast nú til dags samskiptagreind.
Þó held ég engir hafi kunnað eins vel
að meta hann og börn. Hann hafði ein-
faldlega lag á að gera allt að ævintýri.
Hann sýndi börnum óskiptan áhuga
og sprellaði í þeim óspart. „Skemmti-
legasti maður á Íslandi er í heimsókn
hjá mér og ég get alls ekki farið út að
leika mér,“ sagði dóttir mín fyrir
margt löngu. Í samræðum við fólk
gerði hann sér oft far um að vera á
annarri skoðun til að fá meira líf í um-
ræðurnar og sló jafnan á létta strengi,
ef menn gerðust þrasgjarnir um of.
Kári var líka laginn við skepnur, prýð-
is dýralæknir, enda oft fenginn til að
hjálpa í þeim efnum. Honum var
margt til lista lagt. Hann var afar
verklaginn, gat gert við flesta hluti,
enda á hann mörg handtökin í sveit-
unum í kring. Kári var mikill grúskari,
allra manna fróðastur um örnefni
heimahaganna og aflaði sér upplýs-
inga um gömul býli og fornminjar í
Kelduhverfi. Áhugasamur um nátt-
úruvernd áður en Íslendingar al-
mennt gerðu sér grein fyrir hugtak-
inu. Síðast en ekki síst var hann
flakkari af guðs náð. Alltaf til í að
skreppa, hvort sem það var á næsta
bæ eða á heimsenda. Það þurfti ekki
mikinn undirbúning eða farangur,
snyrtimenni þurfa hvort sem er ekki
svo mikið til skiptanna. Sem betur fer
bar hann gæfu til þess að láta ekkert
binda sig svo að hann fengi þessari
ferða- og ævintýraþrá fullnægt. Hann
fór í margar langar heimsreisur,
kynntist framandi menningu og um-
hverfi og fólki sem hann batt vináttu
við til æviloka.
Kári var aldrei heilsuhraustur en
ekki var hann kvartsár maður. Þegar
hann fékk sinn dóm fyrir tíu mánuð-
um, tók hann því af mikilli stillingu.
Það dró af honum stöðugt og síðustu
mánuði var honum orðið erfitt um
mál. Hann dó farinn að kröftum, en
sáttur við að yfirgefa þessa jarðvist.
Systkini hans og nánasta fjölskylda
studdu hann af alúð síðasta spölinn.
Ég vil fyrir hönd systkina minna og
fjölskyldna okkar votta þeim okkar
dýpstu samúð. Guð blessi minningu
Kára í Laufási.
Sigríður Björnsdóttir
frá Austurgörðum.
Ég hitti Kára í Laufási aðeins tvisv-
ar á ævinni sem máli skipti. Ég vissi
þó vel af honum og hann þekkti til
mín. Við höfðum meðal annars setið
saman á fundum eins og gengur.
Þrátt fyrir stutt kynni er Kári mér
minnisstæður og það var fengur að
því að hafa kynnst honum. Upp rifj-
uðust minningar um liðnar stundir
þegar ég las nýlega tilkynningu um
andlát hans í Morgunblaðinu. Hið
fyrra skiptið sem við hittumst al-
mennilega var síðla sumars árið 1998
er við sátum dagpart saman í rútu
norður í landi. Kári var afar víðförull
og hafði margt séð og reynt á ferðum
sínum. Kári sagði mér þarna sögur af
ferðum sínum og margháttuðum upp-
lifunum á fjarlægum slóðum. Bar þar
margt á góma. Minnisstæðust er þó
frásögn hans af því þegar hann veikt-
ist af matareitrun á ferðalagi í Afríku
og var ekki hugað líf. Ræðismaður Ís-
lands í Suður-Afríku frétti af veikind-
um hans og sendi eftir honum flugvél
um langa vegu til að koma honum á
sjúkrahús og bjargaði þannig lífi
hans.
Seinna skiptið sem við hittumst að
einhverju gagni var þegar hlaup kom
í Jökulsá á Fjöllum sumarið 2000. Ég
keyrði austur í Kelduhverfi að sjá ána
ólmast þegar hlaupið kom niður. Þar
var Kári einnig staddur ásamt mörg-
um öðrum. Við horfðum á hamagang-
inn fram yfir miðnætti þar til mestu
lætin voru gengin yfir. Enda þótt að-
eins væri farið að hægjast um þegar
hér var komið var þó mikið vatn ór-
unnið til sjávar. Við Kári tókum því þá
ákvörðun að skoða hamfarirnar betur
og keyrðum suður með allri á. Við
gengum að ánni hvar sem mögulegt
var til að virða fyrir okkur umbrotin
og fyrirganginn. Vesturdalur, Hólma-
tungur, Hafragilsfoss, Dettifoss og
Selfoss. Kári var sem heimamaður
gjörkunnugur á þessum slóðum. Um
dagmál snerum við til byggða og Kári
hitaði tesopa í eldhúsinu á Laufási í
morgunsárið, þar sem við fórum yfir
upplifun næturinnar og tókum sólar-
hæðina á öðru því sem okkur fannst
máli skipta. Ferð okkar Kára með-
fram Jökulsá á Fjöllum þessa sum-
arnótt, þar sem hún sýndi sig í sínum
úfnasta ham, er stund sem gleymist
ekki.
Gunnlaugur Júlíusson.
STEFÁN KÁRI
ÞÓRARINSSON
Mig langar að minn-
ast eins allra besta
vinar míns Geirs Dal-
manns Jónssonar frá
Dalsmynni, en hann lést á heimili
sínu aðfaranótt 5. þ.m. Geir var alveg
sérstakur maður að svo mörgu leyti
og mátti taka hann til fyrirmyndar.
En hann átti ekki langt að sækja
mannkostina. Móðir hans var líka al-
veg sérstök. Hún var framúrskar-
andi gestrisin og vildi öllum vel. Ég
var lengi í Dalsmynni. Fyrst frá sjö
eða átta ára aldri. Ég var þar mörg
sumur og tvo vetur svo ég kynntist
þeim mæðginum mjög vel. Ég á
margar góðar minningar frá þessum
tíma. Þegar ég kom í annað sinn í
heimsókn að Dalsmynni eftir að ég
hafði lokið vist minni þar, með kær-
ustuna mína, sem síðar varð eigin-
kona mín, þá voru móttökurnar
ógleymanlegar. Svo vel tók hún á
móti kærustunni minni. Geir fór með
GEIR DALMANN
JÓNSSON
✝ Geir DalmannJónsson fæddist
í Dalsmynni í Norð-
urárdal 14. apríl
1925. Hann lést á
heimili sínu 5. nóv-
ember síðastliðinn
og var útför hans
gerð frá Hvamms-
kirkju 12. nóvem-
ber.
okkur á ball norður yf-
ir Holtavörðuheiði.
Þetta var um haust og
svalt í veðri. Þegar við
komum heim, í gamla
bæinn að sjálfsögðu,
því þetta var 1950,
varð kærastan heldur
betur hissa því það var
búið að hita upp rúmið
hennar með hitapok-
um. Svo morguninn
eftir spurði Setta, en
hún var kölluð það hún
Sesselja móðir Geirs,
hvað hún vildi helst fá
að borða. Setta var svona á öllum
sviðum bæði við dýr og menn. Það
reyndi mikið á krafta þeirra mæðg-
ina og gestrisni þegar færð yfir
Bröttubrekku spilltist í gamla daga.
Þá kom kannski full rúta af fólki og
þarfnaðist þjónustu. Þá máttu hend-
ur standa fram úr ermum. Fyrir
manngæsku og mannúð var Setta
sæmd íslensku Fálkaorðunni 1978.
Geir var sérstaklega handlaginn
maður og gat smíðað bókstaflega allt
sem honum datt í hug, hvort sem var
úr tré eða járni. Setta saumaði líka
jakkaföt á son sinn og næstum hvað
sem var. Geir smíðaði hús á bíla.
Hann tók upp mótora í bílum og
gerði við þá og margt og margt
fleira. Hann smíðaði sér verkfæri og
alls konar tól til að vinna með. Hann
var uppfyndingasamur og laginn.
Hann sagði mér sögu fyrir löngu síð-
an. Þegar Geir var ungur drengur og
fullorðnir bræður af bæ skammt frá
komu í heimsókn að Dalsmynni og
tóku í höndina á honum kreistu þeir
höndina á honum óþægilega mikið.
Þetta var auðvitað í góðlátlegu gríni.
Geir fann ráð við þessu. Hann útbjó
járn eða blikk og faldi í lófanum.
Þegar þeir tóku svo í höndina stungu
þeir sig í lófann. Geir var líka sér-
staklega liðlegur og greiðvikinn
maður alla tíð. Það var líklega um
1947 eða 48 að stór trukkur með helj-
armikinn aftanívagn og olíutank þar
ofan á á leið norður í land. Hann
verður stopp á Norðurlandsveginum
rétt fyrir neðan Dalsmynni. Það
hafði slitnað viftureim, án hennar
varð ekki haldið lengra. Bílstjórinn
leitaði á náðir Geirs. Þetta var seint
um kvöld. Geir gerði allt sem hann
gat til að hjálpa manninum. Það eina
sem gat komið að gagni var að taka
viftureimina úr bíl Geirs sem hann
og gerði. Það þýddi að Geir var bíl-
laus á meðan. Reimina fékk Geir til
baka að mig minnir tveimur dögum
síðar. Þessi bílstjóri hét Hans og er
nýlátinn. Ég hitti hann um 50 árum
síðar og hann mundi vel eftir þessu
atviki og taldi þetta alveg sérstaka
greiðvikni.
Við fráfall Geirs er horfinn mikið
góður drengur og hans sárt saknað.
Systurdóttur Geirs, Málfríði Krist-
jánsdóttur, og hennar fjölskyldu
votta ég og við hjónin okkar dýpstu
samúð og biðjum þeim Guðs bless-
unar.
Þórir S. Hersveinsson.