Morgunblaðið - 20.11.2005, Blaðsíða 10

10 SUNNUDAGUR 20. NÓVEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
I
Yngsti dómari við Hæstarétt Íslandsþessa stundina, Ólafur Börkur Þor-valdsson er 44 ára, fjögurra barnafaðir og eiginmaður í Grafarvog-inum í Reykjavík. Ósköp venjuleg-
ur maður, eins og hann orðar það sjálfur. „Lík-
lega lítið dómaralegur!“ En hann er
hæstaréttardómari og frændi Davíðs Odds-
sonar, fyrrverandi forsætisráðherra, þeir eru
systkinabörn. Ráðning Ólafs var víða harka-
lega gagnrýnd á sínum tíma, og er stundum
enn, ekki síst vegna skyldleika við Davíð. „Við
Davíð eigum sömu ömmuna og afann. Sá afi
minn, Lúðvík Norðdal Davíðsson, var héraðs-
læknir á Eyrarbakka og síðar á Selfossi. Mér
hefur sagt gamalt fólk þar að hann hafi verið
einkar farsæll læknir, en hann þekkti ég ekki
þar sem hann lést áður en ég fæddist. Föð-
uramma náði hins vegar háum aldri, en hún var
fædd töluvert fyrir aldamótin þar síðustu. Ég
umgekkst hana afar mikið. Hún var eft-
irminnileg kona, ákaflega minnug, og kenndi
hún mér marga lífsregluna,“ segir Ólafur
Börkur þar sem blaðamaður er sestur með
honum á heimili fjölskyldunnar.
Ólafur hefur fallist á að veita viðtal eftir
mikla umhugsun, enda ekki algengt að dóm-
arar við Hæstarétt Íslands komi fram í fjöl-
miðlum.
Hann segir afa sinn og ömmu í móðurætt
hafa verið sér afar kær, Ólafur Sveinsson garð-
yrkjubóndi og Lilja Júlíusdóttir. „Þau voru
miklir vinstrimenn, með mynd af Stalín á stofu-
veggnum á ákveðnu tímabili.“
Foreldrar Ólafs Barkar eru Ásdís Ólafs-
dóttir hjúkrunarfræðingur og Þorvaldur Lúð-
víksson hæstaréttarlögmaður.
Ólafur Börkur rifjar upp að á þeim tíma „er
ég var skipaður í embætti hæstaréttardómara
höfðu staðið yfir markvissar linnulausar árásir
á Davíð og var þá svo komið að sá ágæti maður
átti að mati sumra varla að vera með öllum
mjalla og gerðir hans stjórnast af annarlegum
hvötum. Er ég fékk starfið kom kjörið færi á að
benda á það sem sönnun fyrir valdníðslu hans,“
segir hann.
I I
Ólafur Börkur útskrifaðist úr lagadeild Há-
skóla Íslands 1987. Eftir það starfaði hann í
Sakadómi Reykjavíkur en þegar eiginkona
hans, Ragnheiður Einarsdóttir, lauk námi í
lyfjafræði ákváðu þau að söðla um.
„Við erum bæði fædd og uppalin á höf-
uðborgarsvæðinu en okkur langaði að prófa að
flytja út á land. Ég sótti um vinnu hjá sýslu-
manninum á Húsavík og konan í apótekinu þar.
Við fengum vinnu, og settumst bara upp í
Trabantinn með barnið okkar og keyrðum
norður …“
Fjölskyldan bjó úti á landi allar götur þar til
Ólafur Börkur var skipaður dómari við Hæsta-
rétt eins og frægt varð fyrir um það bil tveimur
árum.
Eftir dvöl á Húsavík, fluttust þau hjón til
Egilsstaða og þaðan á Selfoss.
Hann starfaði sem fulltrúi sýslumanns á
Húsavík í tvö ár. Á þessum tíma var mikill
málahali víða hjá dómstólum, meðal annars á
Akureyri, og Ólafi Berki var boðið að taka að
sér í hjáverkum, samhliða starfi sem sýslu-
mannsfulltrúi á Húsavík, ódæmd mál þar. „Ég
var ungur maður og vantaði peninga, þáði boð-
ið og mér gekk vel að klára málin. Ég frétti síð-
ar að það hefði átt þátt í að mér var skömmu
síðar boðið að verða dómari á Austurlandi.“
Miklar réttarfarsbreytingar urðu hér á landi
í lok níunda áratugarins; sýslumenn og sýslu-
fulltrúar máttu eftir það ekki dæma í málum
heldur voru sérstakir dómarar skipaðir í öllum
fjórðungum og bæjarfógetinn í Neskaupstað
tók við sem dómari á Austurlandi.
„Honum hugnaðist svo ekki að vera dómari,
langaði að vera áfram bæjarfógeti og þá þurfti
að finna annan, og mér var boðið starfið. Ég
var ekkert sérstaklega spenntur; var ekki
áfjáðari en svo að ég bað um hálfs mánaðar
frest að minnsta kosti til að svara. Okkur leið
ágætlega á Húsavík en svo fór að ég sló til og
við fórum austur.“
Hann segir að strax þá hafi þær raddir farið
að heyrast að starfið hefði hann fengið vegna
tengsla við Davíð frænda sinn. „Hann var þá
borgarstjóri í Reykjavík og vissi náttúrlega
ekki af þessu. Þetta var á tíma vinstristjórnar
Steingríms Hermannssonar. En svona hugsar
sumt fólk stundum og við það verður ekki ráð-
ið.“
Þegar Ólafur Börkur kom austur tók hann
við málum sem voru í gangi á svæðinu, allt frá
Vopnafirði suður á Höfn.
Dómssalur var ekki fyrir hendi á þessum
tíma fyrir austan og því réttað hjá sýslumönn-
um en Ólafur Börkur segir að fólki hafi þótt
ágætt að dómarinn kæmi á vettvang og kláraði
málin. „Enda er það nú oft svo að réttur dómur
of seint upp kveðinn er rangur dómur,“ bætir
hann við. „Ég man til dæmis að ég fór einu
sinni í fiskverkunarhús á Breiðdalsvík, þurfti
að rétta í máli starfsmanns þar og sá vildi helst
hitta mig í vinnunni. Við fórum því bara afsíðis,
ég sneri við fiskikari og notaði sem dómaraborð
og þannig fór þinghaldið fram.“ Öðru sinni
þingaði hann t.d. undir berum himni við rætur
Búlandstinds.
Ólafur Börkur var aðeins rétt 29 ára þegar
hann varð héraðsdómari á Austurlandi. „Ég
hef því verið dómari frá unga aldri, enda má
segja að örlögin hafi hagað því þannig að mér
var ungum hent í djúpu laugina.
Eitt sinn spurði mig maður á Egilsstöðum
hvað ég gerði. Ég svaraði honum að ég væri
dómari. Hann spurði þá: Er það fullt starf? Ég
var svona heldur á því. Þá kom upp úr dúrnum
að hann hélt að ég væri fótboltadómari því ég
var svo ungur.
Það hittist nefnilega þannig á að ungt fólk
var ráðið héraðsdómarar þegar réttar-
farsbreytingarnar urðu um árið, en það verður
líklega aldrei aftur. Eftirmaður minn í starfi á
Austurlandi var til dæmis um sextugt, maður
sem hafði kennt mér lögfræði í háskólanum.
Það var algjör tilviljun að ég var á þessum
stað og tíma þegar réttarfarsbreytingarnar
urðu.“
I I I
„Á þeim tíma stóð hugur minn sem ungs
manns ekki til þess að verða dómari og til
marks um það spurði ég starfsmann ráðuneyt-
isins þegar mér var boðið dómarastarfið á
Austurlandi, fyrst af öllu: Er íþróttahús á
staðnum? Þar var þá hálfur íþróttasalur og til
marks um litla dómaradrauma mína hefðum
við fjölskyldan líklega látið þetta litla atriði
ráða úrslitum og ekki farið austur ef húsið
hefði ekki verið komið.“
Árin á undan hafði hann staðið í marki hand-
boltaliðs Völsungs, eftir að hann flutti til Húsa-
víkur.
„Þjálfara Völsungs vantaði mann í markið.
Ég hafði aldrei verið í handbolta nema aðeins
sem strákur en hann hafði séð mig spila fót-
bolta einhvern tíma og fékk mig í þetta. Bolta-
íþróttir eru allar meira og minna eins – ákveðin
aðferðafræði – og ég fór í markið.“ Ólafur lék
með Völsungi í 2. deildinni og kveðst meira að
segja hafa flogið í nokkra leiki eftir að hann
flutti austur á Egilsstaði.
„Að vera handboltamarkvörður er líklega
eitt það fíflalegasta sem hægt er að gera! Ef
skotið var í hausinn á manni var maður glaður,
bara ef boltinn fór ekki í mark! Frumeðlið kem-
ur þá upp.“
Hann æfði fótbolta sem ungur strákur með
Breiðabliki í Kópavogi og kveðst hafa verið
sæmilega lunkinn, en hætt snemma. „Halda
ekki flestir, sem hætta snemma, að þeir hafi
verið glettilega góðir, þótt það hafi að vísu af
einhverjum ástæðum farið fram hjá bæði þjálf-
aranum og liðsfélögunum á þeim tíma? Núna
sprikla ég í fótbolta, fer í körfubolta tvisvar í
viku, tefli skák og les, spila bridds og leik að-
eins golf, en það tekur reyndar of mikinn tíma
frá fjölskyldunni,“ segir hann þegar spurt er
um áhugamál.
I V
Ólafur var eystra þar til staða dómara losn-
aði á Selfossi 1997. „Þó að okkur líkaði vel á
Egilsstöðum ákváðum við að það væri ágætt að
flytja, að minnsta kosti mín vegna, þegar þarna
var komið sögu. Ég var eini dómarinn á Aust-
urlandi, sem var í sjálfu sér ágætt, en þegar ná-
lægðin er mikil og maður er einn er gott að
vera ekki of lengi á sama stað. Við hjónin erum
miklar félagsverur og kynntumst mörgu góðu
fólki á svæðinu en ég tek þó skýrt fram að ég
var aldrei sakaður um að vera hlutdrægur. Ég
Morgunblaðið/Kristinn Ingvarsson
Ólafur Börkur Þorvaldsson þingaði
eitt sinn við rætur Búlandstinds
og í annað skipti á fiskikari austur
á landi. Skapti Hallgrímsson hitti
að máli þennan frænda Davíðs
Oddssonar, sem mjög var gagnrýnt
að ráðinn var hæstaréttardómari
fyrir tveimur árum.
Dómari má aldrei
halda með neinum