Morgunblaðið - 19.12.2005, Síða 28

28 MÁNUDAGUR 19. DESEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Heilsa og lífsstíll
Þriðjudaginn 3. janúar 2006 kemur með Morgunblaðinu glæsilegt sérblað um Heilsu og lífsstíl.
Í blaðinu verður fjallað um þá fjölbreyttu möguleika sem eru í boði fyrir þá sem stefna að
heilbrigðum og bættum lífsstíl á nýju ári.
Meðal efnis:
Auglýsendur!
Pöntunartími er fyrir klukkan 16 miðvikudaginn 21. desember 2005.
Allar nánari upplýsingar veitir
Katrín Theódórsdóttir
í síma 569 1105 eða kata@mbl.is
• Hreyfing og líkamsrækt.
• Heilsusamlegar uppskriftir.
• Mataræði gegn offitu og kvillum.
• Mataræði barna.
• Umfjöllun um sykur og insúlínónæmi.
• Lífrænt ræktaðar matvörur.
• Slökun.
• Andleg iðkun.
• Meðferð gegn þunglyndi.
• Skaðsemi reykinga.
MATTHÍAS Jochumsson skáld
bjó á Akureyri á miklu hafísaskeiði.
Hann vissi því vel hvað hann söng
þegar hann lýsir áhrifum hafískomu
í kvæði sínu Hafísinn: „Ertu kominn
landsins forni fjandi?
Fyrstur varstu enn að
sandi, fyrr en sigling,
sól og bjargarráð. Silf-
urfloti sendur oss að
kvelja! Situr ei í stafni
kerling Helja, hung-
urdiskum hendandi yf-
ir gráð?“ Þorvaldur
Thoroddsen, sem
fyrstur manna safnaði
kerfisbundið heim-
ildum um veðurfar á
Íslandi, ritaði árið
1914 eitthvað á þá leið
að hafísinn hafi verið
helsta ástæðan fyrir
hungursneyðum, dýr-
tíð og hallærum og
bakað þjóðinni meira
tjón en öll eldgos og
jarðskjálftar. Þetta
þurfti ekki að útskýra
fyrir nokkrum manni
á sautjándu, átjándu
og nítjándu öld þegar
hafís var tíður gestur
við Íslandsstrendur,
umkringdi jafnvel
stundum landið. Þegar
Þorvaldur skrifaði orð
sín var ástandið of-
urlítið farið að skána.
Og nokkrum árum
seinna varð óvænt
gjörbylting. Þá var
svo lítill hafís í ein 45 ár að fyrr á
öldum hefði hreinlega verið talað
um íslaus ár. En svo kom hafísinn
aftur árið 1965 eins og hendi væri
veifað og var engu geðslegri en áð-
ur. Næstu ár voru óþekkjanleg frá
þeim árum sem menn höfðu vanist í
nokkra áratugi og reyndar líka mið-
að við þau ár er við höfum nú notið í
heilan áratug en árin 1995–2004 eru
víðast um land fyllilega sambærileg
að hita við hlýindaárin 1931–1960.
Og enn virðist hitinn stefna upp á
við sem betur fer.
Ef hafísaskeið á borð við árin
1965–1971, en mörg tímabil miklu
verri og lengri voru á öldum áður,
yrði aftur meira og minna viðvar-
andi ástand, segjum næstu hálfu
öldina, myndi að vísu ekki verða
hallæri og hungursneyð, en það er
næsta víst að byggð víða fyrir norð-
an og austan myndi
einfaldlega leggjast af.
Fólk myndi ekki af-
bera að standa í þessu
eilífa kuldabasli þar
sem ekki væri bara
hörkuvetur og harð-
indavor ár eftir ár með
tilheyrandi kali og
gróðurleysi heldur líka
eilífar þokur og suddar
á sumrin með þessum
fasta niðurdrepandi
fimm stiga hita. Hver
nennir að búa við ann-
að eins á okkar upp-
örvandi tímum? Rauf-
arhafnarbúar ættu t.d.
að þekkja vel muninn
á hafísárunum og góð-
ærinu síðasta áratug.
Nú blómstrar allt.
Jafnvel bölsýni um-
hverfissinna.
Sá maður er hefði
saknað hafíssins á hinu
íslitla tímabili síðustu
aldar eða látið í ljós
áhyggjur yfir því að
meginísinn væri að
minnka í norðurhöfum
hefði varla verið talinn
með réttu ráði. En nú
bregður svo kynlega
við að einmitt slíkar
vangaveltur eru hafðar
uppi í Morgunblaðinu 4. nóvember
sl. í greininni „Hvað verður um
norðurskautsísinn?“ Þar er sú stað-
reynd tíunduð að ísinn á norð-
urskautinu fer æ minnkandi. Höf-
undurinn rekur nokkrar þær
afleiðingar sem hann telur að verði
af þessu og eru þær allar mjög nei-
kvæðar. Siglingar skipa um norður-
íshafið sem þá munu hugsanlega
aukast, en eru reyndar nokkrar nú
þegar með ströndum fram á sumrin,
eru t.d. taldar geta eyðilagt lífríkið,
– ekki skaðað heldur eyðilagt. Allt
það hugsanlega versta er sem sagt
dregið upp. Minni ís mun reyndar
frekar minnka líkur á umhverfis-
slysum því skip sigla þá fjær
ströndum. Hættulegustu breyt-
inguna af bráðnum norðurskautsíss-
ins telur greinarhöfundurinn þó
vera hækkun sjávaryfirborðs sem af
henni muni hljótast vegna þess að
sjór þenjist út þegar hann hlýnar og
„líka hækkar sjávarborð vegna
bráðnunar norðurskautsíssins“.
Þetta síðasta virðist vera nýjasta
nýtt og brýtur raunar í bága við lög-
mál eðlisfræðinnar. Hafís sem
bráðnar hækkar ekki yfirborð sjáv-
ar af því sá ís er hluti sjávarins.
Jöklar sem bráðna á landi hækka
hins vegar yfirborð hafsins vegna
þess að þá bætist meiri vökvi í það.
En nú berast óvart þær fréttir að
rannsókn sýni að Grænlandsjökull
sé að þykkna en ekki bráðna. Þetta
er kannski ekki síðasta orðið í mál-
inu en mikið hefur ofur-umhverf-
issinna samt sett hljóða með þá
uppáhaldsgrýlu sína að Grænlands-
jökull sé að æða út í sjó og muni
fyrr en varir færa allt á bólakaf.
Loks er það jafnvel gefið í skyn í
greininni að tengsl séu milli flóð-
anna í New Orleans og bráðnunar
norðuríssins og hækkandi sjáv-
arborðs fyrir vikið og er þetta lang-
sótt mjög að ekki sé meira sagt.
Flóðin voru fyrst og fremst skipu-
lagsslys. Ekki breytingar á nátt-
úrufari.
Þrátt fyrir legu Íslands og haf-
ísasögu þess virðist ekki hvarfla að
fyrrnefndum greinarhöfundi að
beina sjónum sínum að okkar
heimaslóðum þar sem afleiðing-
arnar af bráðnun norðurskautsíss-
ins geta ekki orðið annað en yf-
irgnæfandi jákvæðar. Vegur það
virkilega ekkert á vogarskálunum?
Er Ísland ekki hluti jarðarinnar?
Þessi grein um norðurskautsísinn
er alltof svartsýn og einhliða eins og
reyndar vill brenna við í vandlæt-
ingarskrifum um hlýnun jarð-
arinnar. Eigum við ekki líka að líta
á jákvæðu hliðarnar? Það eru mikl-
ar gleðifréttir að hafísinn sé loks að
láta í minni pokann á upp-
runaslóðum sínum því þá mun hann
varla fara í meiriháttar útrás til Ís-
lands með skelfilegum afleiðingum.
Far vel landsins forni fjandi! Bráðn-
aðu nú bara sem allra fyrst og
gerðu þig aldrei aftur heimakominn
við Íslandsstrendur!
Far vel landsins
forni fjandi!
Sigurður Þór Guðjónsson
fjallar um hlýnun loftslags
’Þessi grein umnorðurskauts-
ísinn er alltof
svartsýn og ein-
hliða eins og
reyndar vill
brenna við í
vandlæting-
arskrifum um
hlýnun jarð-
arinnar. ‘
Sigurður Þór
Guðjónsson
Höfundur er rithöfundur.
Í LITLA samfélaginu okkar eru
uppi nokkuð einkennilegar hug-
myndir um það sem
máli skiptir í lífinu.
Uppeldis- og umönn-
unarstörf eru van-
metin og allt of breitt
bil er á milli þeirra
tekjuhæstu og þeirra
tekjulægstu í þjóð-
félaginu. Bretta þarf
upp ermarnar í mál-
efnum aldraðra og
öryrkja, því að illa er
farið með fólkið sem
skilað hefur sínu út í
samfélagið sem og
þeirra sem sökum
sjúkdóma og slysa
eru ófærir um að
skila fullu vinnu-
framlagi. Það ætti að
vera metnaðarmál
hjá ríkisstjórninni að
búa vel að öldruðum
og öryrkjum og
tryggja það að þessir
einstaklingar fái lifað
með reisn.
Mjög illa hefur
gengið undanfarið að
manna láglauna-
störfin í þjóðfélaginu
og á það ekki síst við
um umönnunar- og
uppeldisstörf. Gríðarleg mannekla
hefur bitnað á starfi leikskóla, frí-
stundaheimila og umönnun aldr-
aðra, sem og störfum ófaglærðra á
sjúkrahúsum. Þessi staða veldur
miklu álagi, óöryggi og óþæg-
indum fyrir alla hlutaðeigandi.
Slíkt ástand vekur jafnframt
spurningar um hvers virði uppeld-
is- og umönnunarstörf eru?
Í leikskólum er almennt unnið
frábært starf. Með breyttu sam-
félagi hefur leikskólinn orðið afar
þýðingarmikil stofnun, bæði sem
lögfest fyrsta skólastig og einnig
heppilegt úrræði fyrir foreldra
barna á leikskólaaldri sem eru úti-
vinnandi eða í námi.
Undirrituð býr í Kópavogi. Þar
ríkir sú staða að enn er verið að
senda börn heim sökum manneklu.
Vandinn felst meðal annars í of
mikilli starfsmannaveltu, bæði hjá
faglærðum starfsmönnum sem og
ófaglærðum. Lausnin á vanda leik-
skólanna felst fyrst og fremst í
verulegum launahækkunum fag-
lærðra starfsmanna því vegna
launakjaranna ráðast faglærðir
ekki til starfa. Það er jafnframt
þörf á því að bæta kjör ófaglærðra
til að starfið verði samkeppn-
ishæft. Ógjörningur væri að halda
uppi starfsemi leikskólanna ef
ekki kæmi til vinnuframlag þeirra.
Efling – stéttarfélag hefur bent á
að auka þurfi menntun og starfs-
þjálfun ófaglærðra starfsmanna í
leikskólum. Nauðsynlegt sé að ná
til þeirra er lengstan starfsaldur
hafa og þar með góða þekkingu og
reynslu af starfi leikskólanna.
Grunnskólakennara má flokka í
hóp láglaunastétta. Störf grunn-
skólakennara eru vanmetin og um-
ræðan um kennara í þjóðfélaginu
er fremur neikvæð. Þessa nei-
kvæðu umræðu má að einhverju
leyti rekja til kjarabaráttu kenn-
ara, sem endað hefur með verk-
falli. Baráttu sem eng-
an endi virðist ætla að
taka og bitnar því
miður alltaf mest á
þeim er síst skyldi.
Kjörin hafa lítið skán-
að í kjölfarið, en
vinnuálagið aukist.
Verkfall og kjarabar-
átta grunnskólakenn-
ara eru sönnun þess
að íslensk stjórnvöld
verði að gera breyt-
ingar á forgangsröðun
í menntakerfinu.
Það er staðreynd að
grunnskólakennarar
og leikskólakennarar
eru kvennastéttir.
Hvort sem það út-
skýrir skammarleg
launakjör eða ekki,
verður ekki gert að
frekara umræðuefni
hér. Karlmenn skila
sér illa inn í kenn-
arastörfin, þeir eru fá-
ir í grunnskólanum,
enn færri finnast þeir
í leikskólum og er það
synd. Það er börnum
nauðsynlegt að njóta
samvista við fullorðna
af báðum kynjum.
Í leikskólum og grunnskólum er
hópur úrvals einstaklinga sem
koma að uppeldi og uppfræðslu
æskunnar sem erfa skal landið.
Það er hagur allra foreldra að þeir
sem sinna börnunum okkar lung-
ann úr deginum séu vel menntaðir
og faglegir starfsmenn sem eru
áhugasamir og ánægðir í starfi.
Það er umframeftirspurn eftir
námi við Kennaraháskóla Íslands
og hundruðum umsókna er hafnað
sökum takmarkaðs fjármagns til
skólans. Það er mikið áhyggjuefni
þar sem skortur er á leik-
skólakennurum og jafnvel kenn-
urum. Leikskólum fjölgar stöðugt
og síauknar kröfur eru gerðar til
þessara starfsstétta.
Námið í Kennaraháskólanum er
mjög gott, en alltaf má gera gott
betra. Námið er þó ef til vill of
stutt á öllum brautum skólans,
enda er stefnt að lengingu þess.
Kröfurnar til skólastarfs aukast
stöðugt og góður undirbúningur
er því nauðsynlegur. Vel menntað-
ir og ánægðir kennarar/leikskóla-
kennarar eru forsenda góðs skóla-
starfs.Virðing í starfi og
sanngjörn launakjör eru forsenda
ánægju í starfi.
Í umræðunni er einnig stytting
á námi til stúdentsprófs. Sú breyt-
ing hlýtur að hafa áhrif á menntun
grunnskólakennara og kalla á
aukna fagþekkingu, aukið náms-
framboð og breytingar á Aðal-
námskrá. Námsefni færist trúlega
niður í grunnskólana. Ef til þess-
ara breytinga kemur hlýtur veru-
leg leiðrétting á kjörum kennara
að fylgja í kjölfarið. Er launa-
umræðan hafin eða er eingöngu
rætt um aukna ábyrgð og kröfur
kennurum til handa?
Trúlega er vanmat á uppeldis-
og kennslustörf komið til að vera
og störfin seint metin að verð-
leikum. Að minnsta kosti hefur
ráðamönnum, með mennta-
málaráðherra í fararbroddi, ekki
þótt ástæða til að bæta kjör kenn-
ara og leikskólakennara verulega
svo að þau megi teljast mannsæm-
andi. Gera þarf þá kröfu að kjör
þessara starfsstétta verði bætt
þar sem vandi þeirra kemur öllum
við og hefur oft mikil margfeldis-
áhrif. Hvar er forgangsröðin?
Gleðileg jól!
Hvers virði eru
börnin okkar?
Hrefna Pálsdóttir fjallar um
launakjör í uppeldis- og
kennslustörfum
Hrefna Pálsdóttir
’Mjög illa hefurgengið und-
anfarið að
manna lág-
launastörfin í
þjóðfélaginu og
á það ekki síst
við um umönn-
unar- og upp-
eldisstörf.‘
Höfundur er með kennarapróf
(B.Ed.) og er uppalandi.
Rakarastofan
Klapparstíg
S: 551 3010
Hair play frá
Rakarastofan
Klapparstíg