Fréttablaðið - 01.05.2004, Blaðsíða 64

SÍMANÚMER FRÉTTABLAÐSINS: 515 75 00, fax: 515 75 16 Ritstjórn: 515 75 05, fax: 515 75 06, ritstjorn@frettabladid.is
Auglýsinga- og markaðsdeild: 515 75 15 - fax 515 75 16, auglysingar@frettabladid.is Dreifing: 515 75 00, dreifing@frettabladid.is
VI Ð S EG J U M F R É T T I R SM Á A U G L Ý S I N G AS Í M I N N E R 550 5000
Bakþankar
ANDRA SNÆS MAGNASONAR
Í bókmenntasögunni verður mönn-um tíðrætt um skugga Laxness,
hversu ömurlegt hlutskipti það var
fyrir skáld að vera samtíða manni
sem gnæfði yfir heila öld. Það skipti
engu hvað skáldin skrifuðu, það gerð-
ist ósköp lítið. Laxness þurfti rétt að-
eins að stynja einhverju út úr sér og
ummælin urðu umsvifalaust fleyg.
FÖÐURMORÐ er alþekkt hugtak í
sálfræðinni, angi af Ödipusarduld-
inni, freudísk dulvituð löngun til að
myrða ,,föðurinn“ og taka sæti hans
við hlið ,,móðurinnar“. Sérhver kyn-
slóð verður að rísa upp og steypa
feðrum sínum og standa fyrir máli
sínu, annars verður hún aldrei tekin
alvarlega. Þori menn ekki að steypa
föðurnum bæla menn löngun sína og
mæra hann. Þannig getur valdið
hlaupið yfir heila kynslóð.
HALLDÓR LAXNESS slapp und-
an föðurmorði. Hann var manna
beittastur í gagnrýni á menn og mál-
efni og hlífði hvorki sér né öðrum.
Það hefði verið eðlilegt að rísa upp
og mæta honum af viðlíka krafti. En
einhverra hluta vegna átti Laxness
sér enga jafnoka. Hann fékk
Nóbelinn og varð hafinn yfir gagn-
rýni og næsta kynslóð gat ekki
steypt honum. Síðan varð hann gam-
all og þá var óviðeigandi að vega að
honum. Hann var heilagur síðustu 20
ár ævi sinnar en skugginn var enn til
staðar. Skáldin lofuðu Laxness þótt
þau þráðu auðvitað innst inni að
víkja honum úr vegi og setjast í há-
sætið. Uppgjör síðustu ára eru leifar
af þessari bælingu.
ÞAÐ STEFNIR allt í að Laxness-
mynstrið endurtaki sig innan Sjálf-
stæðisflokksins. Davíð gnæfir yfir
sviðið, jafnvel öldina segja sumir, og
enginn virðist jafnoki hans. Hann er
ögrandi, manna beittastur í gagnrýni
sinni og því ætti einhver samflokks-
maður að mæta honum af viðlíka
krafti. En það er eins og enginn vilji
eða þori að mæta honum, hvað þá
seilast í hásætið. Yngri kynslóð gerir
fátt nema ausa hann lofi.
DAVÍÐ ER rúmlega fimmtugur, líkt
og Laxness þegar hann fékk
Nóbelinn. Mig grunar að Laxness-
mynstrið fari alla leið. Hann er haf-
inn yfir gagnrýni innan flokks og
getur starfað næstu 20 ár fyrir opn-
um eða luktum tjöldum. Síðan getur
hann setið á friðarstóli í önnur 20 ár,
til 2044: þögul helgimynd, tákn fyrir
gullöld flokksins. Allan þann tíma
verður óviðeigandi að gera upp feril
hans eða stíl. Þeir sem bíða þess að
einhver rísi úr skugganum og mæti
föðurnum verða á meðan að gjöra
svo vel að bíða, bæla hvatir sínar og
klappa.
Í skugganum