Fréttablaðið - 01.05.2004, Blaðsíða 16

Davíð Þór Björgvins-
son, lagaprófessor við
Háskólann í Reykja-
vík, er orðinn þjóð-
kunnur og að sama
skapi mjög umdeildur
maður eftir að hafa
gegnt formennsku í
fjölmiðlanefndinni
frægu og átt þátt í að
semja fjölmiðlafrum-
varp Davíðs Oddsson-
ar forsætisráðherra.
Ekki er hann alveg
sáttur við þessa
skyndilegu upphefð
og kvartaði yfir um-
fjöllun fjölmiðla um
sig á fundi Lögfræð-
ingafélagsins á
fimmtudaginn, taldi
sig orðinn að „fjöl-
miðlafígúru“ gegn
vilja sínum. Þótti
mörgum ýmis um-
mæli hans um fjöl-
miðla á fundinum
fljótfærnisleg. Sýnir
það að jafnvel hinir
yfirveguðustu menn –
eins og Davíð Þór
þykir vera – geta
komist úr jafnvægi
við það að lenda í
sviðsljósi fjölmiðla.
Mörgum finnst
einkennilegt – jafnvel
barnalegt – að jafn
vel lesinn og mennt-
aður maður og Davíð
Þór skuli ekki hafa
gert sér grein fyrir
því að hann var með
fjölmiðlavinnunni
fyrir forsætisráð-
herra að kasta sér í hina djúpu laug þjóðfélagsum-
ræðunnar eftir að hafa haldið sig að mestu í öryggi
grunnu laugarinnar fram að þessu.
Davíð Þór er 48 ára gamall. Hann á að baki fjöl-
breyttari menntun en títt er um lögfræðinga, því
samhliða laganámi við Háskóla Íslands lauk hann
prófum í sagnfræði og heimspeki. Að loknu laga-
prófi stundaði hann síðan framhaldsnám við Duke-
háskóla í Bandaríkjunum og hefur dvalist við rann-
sóknarstörf við fleiri háskóla utanlands.
Hann hóf lögmannsferil sinn sem fulltrúi á lög-
mannsstofum og starfaði síðan um hríð hjá yfir-
borgardómaranum í Reykjavík. Um sama leyti hóf
hann að kenna við lagadeild HÍ, fyrst sem stunda-
kennari, varð síðan dósent 1989 til 1993, tók sér þá
hlé og var aðstoðarmaður Þórs Vilhjálmssonar
dómara við EFTA-dómstólinn í Genf í þrjú ár. Árið
1996 var hann skipaður prófessor við Háskóla Ís-
lands en fékk aftur leyfi til að starfa með Þór í
Genf frá hausti 1999 til ársloka 2002. Haustið 2003
var honum boðið að koma til starfa sem prófessor
við hina nýju lagadeild Háskólans í Reykjavík, en í
haust fær hann leyfi frá störfum á þeim vettvangi
því hann hefur verið kosinn dómari við Mannrétt-
indadómstólinn í Strassborg og mun gegna emb-
ættinu næstu árin.
Davíð hefur ekki haft sig frammi í stjórnmálum
en var þó talinn vinstrimaður á háskólaárum sín-
um. Nú mun hann telja sig eiga samleið með Sjálf-
stæðisflokknum. Forystumenn flokksins með Dav-
íð Oddsson í broddi fylkingar hafa á undanförnum
árum sýnt að þeir hafa mikið álit á lögfræðilegri
þekkingu hans og dómgreind og falið honum marg-
vísleg trúnaðarstörf. Eitt þeirra, formennska í
starfrækslunefnd gagnagrunns á heilbrigðissviði,
skapaði um tíma
nokkra ólgu í kring-
um hann, enda gagna-
grunnurinn heitt
deilumál í þjóðfélag-
inu.
Davíð Þór hefur
nokkrum sinnum
kvatt sér hljóðs með
blaðagreinum til að
viðra skoðanir sínar á
málum sem eru lög-
fræðilega umdeild.
Þegar deilt var um
það sumarið 1992
hvort EES-samningur
ríkisstjórnar Davíðs
Oddssonar væri lög-
mætur rökstuddi
Davíð Þór þá skoðun
að samningurinn
rúmaðist innan ís-
lensku stjórnarskrár-
innar. Hann kvað
einnig upp úr um lög-
mæti gagnagrunns
DeCode sem álits-
gjafi við Lagastofnun
HÍ áður en hann var
skipaður í starf-
rækslunefndina. Þá
hefur hann í blaða-
grein tekið undir það
umdeilda sjónarmið
vinar síns Þórs Vil-
hjálmssonar að frem-
ur beri að líta á synj-
unarvald forseta Ís-
lands gagnvart lögum
frá Alþingi sem vald
ráðherra og ríkis-
stjórnar en persónu-
legt vald forsetans. Í
kosningabaráttunni í
fyrravor birti hann
grein í Morgunblaðinu, þar sem hann hrósaði Dav-
íð Oddssyni fyrir löggjafarstörf undanfarin ár;
kvað hann byltingu hafa orðið á þeim lagagrund-
velli sem mótaði samskipti fyrirtækja og þegna við
ríkisvaldið í tíð Davíðs. Var yfirleitt litið á þessa
grein sem innlegg í deilu Davíðs við Samfylking-
una um viðhorf forsætisráðherra gagnvart stór-
fyrirtækjum eins og Baugi, Kaupþingi og Norður-
ljósum. Þegar Ólafur Ragnar Grímsson og Davíð
Oddsson deildu um réttmæti ríkisráðsfundarins á
heimastjórnarafmælinu í febrúar birti Morgun-
blaðið viðtal við Davíð Þór sem sagði að forsætis-
ráðherra hefði staðið lögfræðilega rétt að málum. Í
ljósi þessa ferils þarf ekki að koma á óvart að Dav-
íð Oddsson treysti honum manna best fyrir fjöl-
miðlaverkefninu.
Það þykir þó sýna varkárni Davíðs Þórs að álits-
gerð fjölmiðlanefndarinnar gengur skemur og hef-
ur fleiri fyrirvara á málum en Davíð Oddsson hefði
viljað sjá. Er líklegt að það hafi orðið honum von-
brigði að nefndin treysti sér ekki til að setja fram
eindregnar tillögur. Davíð Þór kann að hafa unnið
það upp með aðstoð sinni við að semja fjölmiðla-
frumvarpið. Tæknilega mun hann vera einn
meginhöfundur þess, en leggur áherslu á að hin
pólitíska ábyrgð sé hjá ríkisstjórninni.
Með kjöri Davíðs í dómarastarf við Mannrétt-
indadómstól Evrópu má segja að björgunarhring sé
kastað til hans út í hina djúpu laug þjóðfélagsum-
ræðunnar. Hann getur nú svamlað í grunnri og ör-
uggri laug. Þótt ekki sé efast um að sem fræðimað-
ur sé hann vel að hinu nýja starfi kominn finnst
mörgum að hann hafi gengið ískyggilega langt til
að þóknast valdhöfum með liðsinni sínu og réttlæt-
ingu fyrir fjölmiðlafrumvarpi Davíðs Oddssonar. ■
Ekki batnar Birni enn, banakringlu-
verkurinn. Þetta orðtæki heyrði ég
oft í æsku og var þá átt við þá
menn, sem héldu áfram eigin vit-
leysu þrátt fyrir aðvaranir. Mér
datt þetta í hug þegar ég fór að
hugsa um síðustu afrek lands-
höfðingjanna: Bankamálin, heil-
brigðismálin, lyfja- og læknamál-
in, deilan um Þingvelli og nú síð-
ast fjölmiðlamálið.
Nú eru landsfeðurnir að leggja
fram frumvarp til laga um fjöl-
miðla og eftir því sem fram kem-
ur í fréttum, virðist megintilgang-
ur þess vera að hindra að fyrir-
tæki á matvörumarkaði megi eiga
verulegan hlut í Norðurljósum,
sem reka og eiga bæði sjónvarps-
stöðvar og dagblöð, og banna að
sama fyrirtæki megi eiga og reka
bæði sjónvarp og dagblöð. Lands-
feðurnir bera því við að þetta
varði þjóðarhag, og eigi að auka
frelsi fjölmiðla og því sé nauðsyn-
legt að setja lög til að þessir aðil-
ar geti ekki misnotað aðstöðu
sína, sem eigend-
ur fjölmiðlanna.
Hafa þessi fyrir-
tæki á matvöru-
markaði verið að
misnota aðstöðu
sína á fjölmiðla-
eða matvörumark-
aðinum?
Er það til að auka frelsi fjöl-
miðla að reyna að drepa þá niður?
Hver trúir því?
Í dag er ég ellilífeyrisþegi, og
verð að treysta á greiðslur frá
Tryggingastofnun til að draga
fram lífið. Vil ég fullyrða, að
besta kjarabót okkar ellilífeyris-
fólks hin síðari ár er hið lága
vöruverð hjá þessum matvöru-
verslunum, þannig að ekki hafa
eigendur þeirra misnotað aðstöðu
sína þar, en landsfeðurnir hafa
aftur á móti reynt að hafa af okk-
ur þær kjarabætur með því að
bætur almannatrygginga til okk-
ar hafa hækkað mikið minna en
hækkanir á almennum launa-
markaði hafa verið. Eigendur
þessa fyrirtækis, sem hefur tryg-
gt okkur mun lægra verð á
neysluvörum en áður var, eru nú
að hasla sér völl á öðrum sviðum.
Þegar Fréttablaðið var að fara á
hausinn eins og sagt er, gerðust
þeir þátttakendur í rekstri þess
og hafa tryggt okkur láglauna-
mönnum, sem höfum ekki efni á
að kaupa Morgunblaðið, að við
fáum ókeypis fréttablað og þegar
DV var að fara á hausinn tóku
þeir við og tryggðu þannig sam-
keppni á dagblaðamarkaðinum.
Sama var uppi á teningnum
þegar Norðurljós og Stöð 2 voru
að fara á hausinn, þessir sömu að-
ilar komu að og björguðu málinu
og tryggðu almenningi sam-
keppni á fjölmiðlamarkaðinum
ekki síður en á matvælamarkað-
inum. Þegar þetta var að gerast
þótti landsfeðrum ekki ástæða til
lagasetninga, þrátt fyrir aðvaran-
ir um hringamyndun, því þá hefði
jafnframt þurft að setja lög um
auðhringi, banka og sægreifa,
sem hafa farið með milljarða
króna skattfrjálst úr landi. En nú
þarf að setja lög
um takmörkun á
eignarhlut í fjöl-
miðlum og spyrja
margir hvers
vegna og svo
s k y n d i l e g a ?
Hvers vegna voru
ekki sett lög um
eignarhlut í bönkunum þegar þeir
voru seldir og þeir komust í hend-
ur örfárra þrátt fyrir yfirlýsing-
ar landsfeðranna um dreifða
eignarhlutdeild í þeim? Sjálfsagt
hefur það verið vegna þess að
bankarnir hafa ekki gert neitt til
að bæta kjör aldraðra og annars
láglaunafólks, þeir hafa haldið
uppi vaxtaokri og háum þjón-
ustugjöldum og þóknast þannig
landsfeðrunum, en fyrirtæki,
sem hefur verið að bæta kjör
okkar aldraðra með lágu vöru-
verði og samkeppni á annarri
þjónustu er ekki þóknanlegt vald-
höfunum og því þarf að brjóta
það niður. ■
MAÐUR VIKUNNAR
DAVÍÐ ÞÓR BJÖRGVINSSON
1. maí 2004 LAUGARDAGUR16
Þetta er heilagt stríð háð í blindni
Svona er staðan. Komið er fram
einstætt frumvarp um eignarhald
á fjölmiðlum. Það gengur lengra
en nokkur sambærileg lagasetning
í lýðræðisríki. Lögin á að þvinga
fram á Alþingi. Efasemdir um
stjórnarskrárgildi eru að engu
hafðar. Milljarða af skattfé getur
þurft til greiðslu skaðabóta.
Gagnagrunnslögin fengu
aukna umræðu. Unnar voru lög-
fræðilegar greinargerðir. Það var
hvítþvottur en breytt var til bóta.
Hæstiréttur dæmdi þó grundvall-
arþætti laganna í ósamræmi við
stjórnarskrá og mannréttinda-
skuldbindingar. Lærum af því.
Frelsi fjölmiðla er undir. Allir
tala fyrir fjölbreytni þeirra. Eng-
in rök eru þó fyrir því að núver-
andi frumvarp stuðli að fjöl-
breyttni. Fjárhagsleg staða þeirra
versnar. Sjálfstæði ritstjórna
eykst í engu. Og hin pólitísku tök
á Ríkisútvarpinu standa óhögguð.
Þetta er grímulaus misbeiting
valds. Fyrir vikið er nánast eins
og skorti loft í landinu. Allir eru
hálfgráir í framan. Af undrun eða
undirlægjuhætti. Búktalarasveit
bláu handarinnar reynir að bera
sig mannalega en hefur sjaldan
átt verri daga. Og vandaðri menn
má þekkja á vandræðaganginum í
máttlausri málsvörn.
Það þarf ekki að efast um að
lagasetningin beinist gegn einu
fyrirtæki. Það þarf ekki sagn-
fræðing til að rifja upp að forleik-
urinn fylgir þekktu stefi. Þegar
núverandi eigendur Norðurljósa
keyptu hlut í FBA í félagi við aðra
boðaði forsætisráðherra einnig
lög um dreifða eignaraðild að
bönkum. Fáum mánuðum áður
hafði hann lýst andstöðu við slíkar
hugmyndir Samfylkingarinnar á
Alþingi.
Eftir að í ljós kom að slík lög
kæmu einnig niður á þeim sem
stóðu forsætisráðherra nærri
hvarf hann frá þeim. Í kjölfarið
var sölu ríkisbankanna svo vand-
lega handstýrt að fulltrúi fjár-
málaráðherra í einkavæðinga-
nefnd sagði af sér. Einn kaupenda
sagðist aldrei hafa kynnst öðru
eins þrátt fyrir langa reynslu af
viðskiptum úr Austur-Evrópu.
Fyrstu hugmyndir að fjöl-
miðlafrumvarpi voru að blaðaút-
gáfa væri leyfisskyld. Síðan vildi
forsætisráðherra að aðilum í
óskyldum rekstri væri bannað að
eiga fjölmiðla. Eftir að í ljós kom
að slík lög bitnuðu á útgáfufélagi
Morgunblaðsins voru hugmynd-
irnar sérsniðnar að Norðurljós-
um. Það er beinlínis vandræðalegt
að málsmetandi menn reyni að
spyrða þetta mál saman við kröf-
una um vönduð vinnubrögð, jafn-
ræði og sanngjarnar leikreglur.
Leikreglur dagsins eru ekki að-
eins valdar eftir liðunum á vellin-
um heldur því hvort rangt lið er
að vinna. Það á að sannfæra þjóð-
ina um að guð og djöfullinn takist
á. Og helvíti, það eru hinir. Þetta
er heilagt stríð háð í blindni. ■
Ósáttur í djúpu lauginni
Ekki batnar Birni enn
KARL GÚSTAF ÁSGRÍMSSON
SKRIFAR UM FJÖLMIÐLAFRUMVARPIÐ
Besta kjarabót
okkar ellilífeyris-
fólks hin síðari ár er hið
lága vöruverð hjá þessum
matvöruverslunum.
,,
…með allt á einum stað
Davíð hefur ekki haft sig frammi í
stjórnmálum en var þó talinn vinstri-
maður á háskólaárum sínum.
,,
SKOÐUN DAGSINS
FJÖLMIÐLAFRUMVARPIÐ
DAGUR B.
EGGERTSSON
Þetta er grímulaus
misbeiting valds.
Allir eru hálfgráir í framan.
Af undrun eða undirlægju-
hætti.
,,