Fréttablaðið - 04.12.2004, Qupperneq 74

46 4. desember 2004 LAUGARDAGUR
Eitt sinn skulu allir menn deyja.
Sumir ungir. Aðrir gamlir. Þeir
sem eldri eru hafa sumir sett niður
á blað hvernig þeir óska að síðasti
spölurinn ofan jarðar verði í út-
færslu, en oftast lendir það á þeim
sem eftir lifa að ákveða. Útfarar-
þjónustur koma ástvinum hins
látna til hjálpar við skipulagningu
útfararinnar. Arnór L. Pálsson,
framkvæmdastjóri Útfararstofu
kirkjugarðanna, segir mörg hand-
tök fylgja því að koma látnum í
sína hinstu hvílu.
„Það þarf að velja kistu, kirkju
og prest, útvega organista, kór,
blóm, kross og skilti og láta prenta
sálmaskrár. Í útfararþjónustu er
bakvakt vegna líkflutninga á nótt-
unni í líkhús. Þá þarf að aka líki í
krufningu og sækja það daginn eft-
ir og koma fyrir í líkhúsinu. Drjúg-
ur tími fer í umbúnað líksins; að
koma því í líkklæði og kistu, lík-
snyrtingu, kistulagningu og jarðar-
för. Ferlinu lýkur þegar líkkistan
er komin í gröfina.“
Útfararstofa kirkjugarðanna er
elsta starfandi útfararstofan á höf-
uðborgarsvæðinu og hefur um 55
prósent hlutdeild jarðarfara. Arnór
segir Íslendinga sér á báti þegar
kemur að dauðanum.
„Útför er stund sem verður ekki
endurtekin og fólk vill hafa hana
hátíðlega. Hér er ekki óalgengt að í
jarðarför mæti um 200 manns, en í
samanburði mæta fjörutíu manns í
Danmörku. Hvergi finnst heldur
dagblað fullt af minningargreinum
dag eftir dag, en okkur finnst þetta
eðlilegt og það er auðvitað besta
mál.“
Jarðarförin kostar 300 þúsund
Arnór segir grunngjald útfarar-
þjónustu á Íslandi svipað og í lönd-
unum í kring: „Venjuleg útför með
ódýrustu kistunni, sæng, kodda,
blæju og líkfötum, ásamt okkar
þjónustu; kistulagningu og útför er
um 140 þúsund. Síðan ráða aðstand-
endur hvað gert er í framhaldi og
bætist þá umtalsverður kostnaður
ofan á. Flestir velja organista við
kistulagningu og útför, tíu manna
kór, sálmaskrár, blómaskreytingar,
kross og skilti. Þá er kostnaður orð-
inn um 300 þúsund krónur og auð-
velt að fara upp fyrir það panti fólk
einsöngvara, einleikara eða annað.
Kistuskreyting, krans og blóm á
altari kosta um 46 þúsund og ekki
er óalgengt að sjá tónlistarþáttinn
kosta um 100 þúsund, en þessir
þættir, blóm og tónlist, hafa farið
talsvert hækkandi.“
Að sögn Arnórs borgar Félags-
þjónustan útfarir þeirra sem eru
eignalausir, að hámarki 160 þúsund
krónur. Hann segir boðið upp á alla
venjulega greiðsluþjónustu fyrir
útfararþjónustu en reikningur sé
sendur tveimur vikum eftir jarðar-
för. Áttatíu prósent reikninga eru
greidd út í hönd.
Þegar Arnór er spurður hvort
hann sé farinn að finna fyrir auknu
ummáli og þyngd íslensku þjóðar-
innar segir hann alltaf einn og einn
þurfa sérsmíðaða kistu. Algeng-
asta stærð líkkistu er 190x60 senti-
metrar en hún er til upp í 210x70
sentimetra. Þá kostar aukalega að
flytja lík út á land, hafi lands-
byggðarfólk dáið í Reykjavík.
„Kostnaður fer eftir vegalengd
hjá okkur, en flutningabílar sjá
einnig um að flytja lík um langan
veg, svo og innanlandsflug. Þetta
fer allt eftir óskum aðstandenda,
sem reyndar koma margir sjálfir
að sækja líkin til að fylgja þeim í
heimahagana.“
Líkamsleifar í kirkjugörðum
Þeir sem eru heiðnir og vilja ekki
hvíla í vígðri mold hafa þann kost
að hvíla í óvígðum grafreit í Gufu-
neskirkjugarði. Á þeim átta árum
sem reiturinn hefur staðið til boða
hefur aðeins ein gröf verið tekin.
Sigurjón Jónasson, rekstrar-
stjóri Kirkjugarða Reykjavíkur-
prófastsdæma, segir bannað með
lögum að grafa lík utan kirkju-
garðs á Íslandi.
„Um líkamsleifar gilda lög, en
ekki þarf nauðsynlega prest við út-
förina. Íslendingar vilja búa vel um
ástvini sína í fallegum líkkistum og
kosta vel til þeirra hluta, en kistur
eru til úr pappa, járni, áli og plasti
í útlöndum þótt hér séu ekki grafn-
ar kistur úr efnum sem ekki eyðast
í náttúrunni. Duftker má heldur
ekki jarða utan kirkjugarðs en ösk-
unni er hægt að dreifa á ákveðnum
stöðum. Leyfi þarf að sækja um hjá
kirkju- og dómsmálaráðuneytinu
og í sjálfu sér engu tapað fyrir til
dæmis KR-ing að sækja um dreif-
ingu á KR-vellinum en hæpið að
slíkt yrði leyft og bannað er að
geyma duftker á arinhillunni árum
saman, eins og stundum sést í bíó-
myndunum.“
Sigurjón segir siðferði mikil-
vægt þegar kemur að andláti og út-
fararsiðum.
„Reglugerðir kveða á um hvað
má brenna og grafa en við gætum
vel að því að dæla ekki út í and-
rúmsloftið eitruðum þungamálm-
um. Við reyndar ráðum ekki við
kvikasilfur í tönnum þeirra látnu
því förgunarbúnaður er svo dýr.
Mannfólkið er líka margt með inn-
vortis, til dæmis hjálpartæki eins
og gangráð, en þeir geta orsakað
sprengingu sem eyðileggur ofninn.
Ónáttúrulegir liðir brenna heldur
ekki og silíkon getur sömuleiðis
skapað þenslu í ofni og sprungið.
Þá verður líkamsbreyting við alls
konar lyfjagjöf og margt sem fólk
tekur inn sér til heilsubótar sem
kemur fram í líkamanum þegar
verið er að brenna. Þannig gengur
alltaf verr að brenna suma einstak-
linga en aðra. Vanalega tekur um
einn og hálfan til tvo tíma að
brenna lík og er það gert snemma á
morgnana áður en umferð kemst í
hámæli til að forðast sjónmengun
og lykt.“
Þess má geta að líkbrennsluofn-
ar kirkjugarðanna eru frá 1946.
Heilbrigðiseftirlitið hefur gefið út
starfsleyfi til 2008. Sigurjón segir
nýja ofna mikla fjárfestingu enda
tölvustýrða og afar fullkomna, og
bætir við að nú séu menn upptekn-
ir af að nýta orku frá bálstofum, en
sem dæmi má nefna barnaskóla í
Danmörku sem hitaður er upp af
líkbrennslunni við hlið skólans.
Bálförum fjölgar
Enn eru örfáar fráteknar fjöl-
skyldugrafir í Hólavallagarði og
Fossvogi, og áætlað er að Gufu-
neskirkjugarður fyllist 2020, en
það fer eftir umfangi bálfara. Til
stóð að nýjasti kirkjugarður
Reykjavíkurprófastsdæma yrði
við ána Korpu en þegar til kom
brást landið. Í stað þess var
kirkjugörðunum úthlutað landi
neðan við Úlfarsfell og á næsta
ári verður tekinn í notkun Kópa-
vogskirkjugarður í Leirdal. Sigur-
jón segir þörf fyrir nýja kirkju-
garða ráðast af hækkandi hlutfalli
bálfara, því duftker taki minna
pláss í görðunum, og svo hækk-
andi aldri Íslendinga. Nú sé líka
tveimur gröfum úthlutað í stað
þriggja áður.
„Bálfarir eru í kringum 17 pró-
sent útfara. Þetta er hægfara vöxt-
ur en þó er í honum stígandi. Það
hefur örlað á að nýjar kynslóðir
horfi öðruvísi á þessi mál þar sem
yngri Íslendingar hafa orðið uppi
ósk um bálför í meira mæli.“
Nýlega fór fram samkeppni
um duftreit í nánd við Fossvogs-
kirkjugarð, þar sem heitir Leyni-
mýrarblettir, en Teiknistofan Tröð
fékk fyrstu verðlaun fyrir hönnun
hans. Í þann reit verður hægt að
dreifa ösku, um leið og svæðið
verður hluti af útivistarsvæði
borgarinnar. Sigurjón segir
duftreiti af þeirri tegund algenga
ytra, en borið hafi á bakþönkum
aðstandenda sem hafa dreift ösku
ástvina nafnlaust á opinbert
svæði.
„Minnisvarði og legstæði
skipta máli. Það sjáum við glöggt
á minnismerki drukknaðra sjó-
manna og við fósturreitinn í Foss-
vogi. Nýjasta minnismerkið er
eftir Rúrí og staðsett í Gufunes-
kirkjugarði, en það er eins konar
hof með steinum í kring þar sem
fólk getur látið grafa nöfn þeirra
sem horfið hafa sporlaust og eru
týndir. Það hjálpar nefnilega fólki
í eymd sinni að hafa stað til að
koma á og minnast hins látna.“ ■
Þegar dauðinn drepur á dyr
SIGURJÓN JÓNASSON HJÁ KIRKJU-
GÖRÐUM REYKJAVÍKURPRÓFASTS-
DÆMA Líkbrennsla er hægt og bítandi að
verða kostur æ fleiri Íslendinga en nú er
hlutfall bálfara 20 prósent á höfuðborgar-
svæðinu.
ARNÓR L. PÁLSSON HJÁ ÚTFARARSTOFU KIRKJUGARÐANNA Segir algengasta verð
fyrir útför vera um og yfir 300 þúsund krónur. Blóm og tónlist hækki fljótt grunngjald útfara.
Minnisvarði og
legstæði skipta máli.
Það sjáum við glöggt á
minnismerki drukknaðra
sjómanna og við fósturreit-
inn í Fossvogi.
,,
Eitt sinn verða allir menn að deyja en fæstir
hafa þó skipulagt útför sína þegar kallið
kemur. Þórdís Lilja Gunnarsdóttir ræddi við
fólk sem tekur við þegar lífinu lýkur.
Dánarfregnir og jarðarfarir
Hvað kostar dánarfregnin í blöðum og útvarpi?
Engum finnst gott að missa af andláti eða jarðarför nákomins vinar
eða ættingja en hættan er alltaf fyrir hendi í hraða samfélagsins að
einhver verði útundan þegar andlát er tilkynnt. Þá koma í staðinn
dánarfregnir og jarðarfaraauglýsingar í dagblöðum og ríkisútvarpi
landsmanna.
Upplestur á rás eitt Ríkisútvarpsins:
Hvert orð kostar 137 krónur. 25 orð er algeng lengd. Miðað við það kostar hver
upplestur 3.425 krónur.
Miðað við tvo upplestra í hádegi og að kvöldi á dánarfregn og síðar jarðarför; alls 8
lestrar: samtals 27.400 krónur.
Þrjár birtingar í Morgunblaðinu; andlát, jarðarför og þakkir:
Með mynd: 8.156 krónur. Þrjár birtingar samtals: 24.468.
Án myndar: 4.486 krónur. Þrjár birtingar samtals: 13.458.
Þrjár birtingar í Fréttablaðinu; andlát, jarðarför og þakkir:
Með mynd: 6.223 krónur. Þrjár birtingar samtals: 18.669.
Án myndar: 5.978 krónur. Þrjár birtingar samtals: 17.934.
Það er dýrt að deyja og ekki eins og maður sé
laus allra peningamála þegar hjartað hættir að
slá. Margir vita ekki að flest stéttarfélög í land-
inu veita útfararstyrk vegna sinna félagsmanna.
Stéttarfélög leita fæst uppi aðstandendur þegar
félagsmaður deyr til að upplýsa um styrkinn og
því mikilvægt að vera meðvitaður um réttindi
sín.
Hér fyrir neðan má sjá dæmi um útfarar-
styrki nokkurra stéttarfélaga.
Útfararstyrkir stéttarfélaganna
VR Deyi VR-félagi á vinnumarkaði fær
maki greiddar út 400 þúsund krónur í
útfararstyrk, sem VR kallar dánarbætur.
Hvert barn undir 21 árs fær 800.000 kr.
Þannig fær ekkja með fjögur börn á
framfæri 3,6 milljónir í eingreiðslu dán-
arbóta. Fyrir einhleypa eru greiddar út
240.000 kr. og eftirlifandi maki ellilíf-
eyrisþega fær 350.000 kr.
SFR Útfararstyrkur er krónur 50.000,
burtséð frá hjúskaparstöðu eða barna-
fjölda.
BSRB Útfararstyrkur er krónur 50.000,
burtséð frá hjúskaparstöðu eða barna-
fjölda.
Efling Deyi félagi Eflingar í starfi eru
greiddar út 300.000 kr. í útfararstyrk.
Hafi félaginn unnið skemur en fimm ár
fær hann borgaðan einn fimmta af
upphæðinni fyrir hvert unnið ár. Vegna
andláts ellilífeyrisþega sem var í Eflingu
eru greiddar 67.500 kr. til maka.
Eining-Iðja (Akureyri) Útfarar-
styrkur er 80.000 krónur. Hlutfall útfar-
arstyrks lækkar ef menn hafa unnið
skemur en sjö ár.
Verkalýðsfélagið Hlíf (Hafnar-
firði) Útfararstyrkur er 160.000 kr.
Styrkur rýrnar um einn fimmta á hverju
ári undir fimm.
Rafiðnaðarsambandið Styrkur er
304.400 vegna útfararkostnaðar fyrir
sjóðfélaga og ellilífeyrisþega. Greiddar
eru 547.985 fyrir eitt barn undir átján
ára aldri og 273.992 krónur með
hverju barni eftir það.
Verkalýðs- og sjómannafélag
Keflavíkur Útfararstyrkur er 147.000 fyr-
ir starfandi félagsmenn og ellilífeyrisþega.
FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/E
.Ó
L.
FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/G
VA
FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/V
IL
H
EL
M