Tíminn - 24.08.1975, Blaðsíða 15

Sunnudagur 24. ágúst 1975
TÍMINN
15
Landnámsbær
Stephan G.
Stephansson
vígður
sem
minjasetur
Albertafylkis
Herra veizlustjóri, heiöruöu
gestir, háttvirtu áheyrendur:
Mér er þaö mikill heiöur að
mega ávarpa yður hér i dag fyrir
hönd fólks, sem búsett er hér og
er af islenzkum stofni á þessum
merkisdegi, sem af hendingu ber
upp á sama dag og mikilmenni
það, sem við heiðrum hér I dag,
andaðist á árið 1927.
Mér er sérstök ánægja að bjóða
hér velkomna 150 bændur og full-
trúa bændasamtaka á Islandi
ásamt konum þeirra, sem komin
eru um langan veg til þess að taka
þátt i hátiðahöldunum hér, sem
fram fara á vegum Stephans G.
Stephanssonar Minningarfélags-
ins i Markerville. Gestir vorir eru
hingað komnir til þess að lita með
eigin augum þetta land, Kanada,
sem þeir hafa heyrt talsvert um,
og til þess að heimsækja og tengj-
ast vináttuböndum fólki, sem þeir
hitta hér, en á meðal þess munu
vera mörg skyldmenni, sem þeim
hefir verið auðið að halda tengsl-
um við.
Bændurnir eru ekki einir á báti
hér i dag, með þeim er kominn 75
manna hópur listafólks og starfs-
liðs Þjóðleikhúss islands, sem
efndu til leiksýnirigar i Memorial
Center i Red D^er i gærkvöldi. Er
flokkurinn á sýningarferð um
Kanada i tilefni af eitt hundrað
ára landnámsafmæli islendinga i
Kanada og er fagurt vitni mats
islendinga á fögrum listum og
sögulegum minningum. I för með
þeim er einnig menntamálaráð-
herra islands.
Af eigin reynslu get ég borið, að
það er næstum þvi óhugsandi fyr-
ir islending að koma til Alberta
án þess að vitja héraðsins og
landnámsjarðarinnar, þar sem
Stephan G. Stephansson lifði og
starfaði, en I vitund margra ís-
lendinga er hann persónugerður
islenzki landnámsmaðurinn i
Vesturheimi — auk þess sem
hann vegna ágætis kveðskapar
sins er þeim hjartfólginn sem
Klettafjallskáldið.
Þegar ég á sinum tima kom i
fyrsta sinn að minnisvarða þeim,
sem Kanadastjórn reisfi Stephani
árið 1950 á bökkum Medicine ár-
innar, þá fannst mér það allgott,
hinsvegar vildi ég einnig lita bæ
skáldsins og sjá húsið, sem hann
og fjölskylda hans bjó i og þar
sem hann að lokinni dagsins önn
sat að kveðskap þar til birti af
nýjum degi. Ljóðasafn hans kom
út i fjórum bindum sem hann
nefndi „Andvökur”. Skáldskapur
hans auðkenndist af frumleika
hugsunar og snilld i meðferð is-
lensks máls. Hann orti einnig á
enska tungu og eru þar sömu ein-
kenni kveðskapar hans.
Mikið af kveðskap hans er
orðinn snar þáttur i menningar-
arfi íslendinga og eru þar á meðal
sigild kvæði eins og: „Þótt þú
langförull legðir”, sem hann flutti
fyrsta sinn á Islendingadegi i
Markerville i júni 1903.
Bæjarhúsið er einstakt fyrir þá
sök, að i þvi bjó skáldið mestan
hluta skáldskaparferils sins. Það
er að uppruna sama bjálkahúsið
og var reist er hann og fjölskylda
hans nam hér land 1889. Siðar
bætti hann við húsið eftir þvi sem
fjölskyldan óx og aðstoðaði næst
elzti sonur hans, Guðmundur,
sem var trésmiður, hann við það,
auk eldri sona hans.
Ég verð að segja að mér finnst
þeim vel hafa tekizt I húsgerðar-
listinni og að bærinn sómi sér vel
þótt hann áe byggður I áföngum,
og vel þess verður að varðveitast,
slik hús frá fyrstu landnámsárum
Alberta fylkis gerast nú æ
fáséðari.
Ihugum Islendinga er þetta hús
þó mun meira en vel byggt en
aldrað bæjarhús. Það er
menningarsögulegur dýrgripur,
sem ekki má glatast.
Þess vegna er það sem margra
ára draumur margs fólks i
Kanada og á Islandi sé að rætast I
dag þegar landnámsbær Helgu og
Stephans G. Stephanssonar er
vigður sem minjasetur á vegum
Alberta fylkis. Okkur virðist það
vera ákjósanlegasta leiðin til þess
að varðveita það komandi kyn-
slóðum til handa og ég er þess
fullviss að Menningarráðuneyti
Alberta muni annast vel um það
og að viðgerð og viðhald kjörgrips
þessa verður i góðu lagi.
Sem betur fer hefir mörgum
islenzkum innflytjendum i
Kanada vegnað vel i hinu nýja
landi þeirra, en á meðal þeirra er
Stephan G. Stephansson einstak-
ur, þrátt fyrir erfiði og annriki
landnámsmannsins og litla sem
enga skólagöngu óx hann upp I
það að verða jötunn i islenzkum
bókmenntum með sleitulausu. .
sjálfsnámi og skapandi andagift
sinni.
A þessu hafði Helga kona hans
næman skilning og án hennar og
stuðnings hennar og styrkleika
hefði hann sennilega ekki getað
afrekað það sem hann gerði.
Meðal samlanda sinna var
hann leiðtogi i öllu sem varðaði
menningarfræðslu- og félagsmál,
að visu umdeildur stundum, þá
var þó engin ákvörðun tekin i
þeim efnum án stuðnings hans og
fulitingis.
Heimili hans og Helgu var
menningarsetur sem margir
forystumenn i mehningarmálum
lögðu lykkju á leið sina til að
heimsækja, þar á meðal var tón-
skáldið, sem samdi lagið við þjóð-
söng Islendinga.
Sem viðurkenningu á
Hús klettafjallaskáldsins
menningar- og bókmenntafram-
lagi Stephans bauð Ungmenna-
félag Islands honum til íslands
árið 1917 og enda þótt kafbáta-
hernaður væri þá einna verstur,
hikaði hann ekki við að fara til Is-
lands, enda varð ferðin honum til
mikillar ánægju,þar eð hann hitti
þa flesta framámenn i Islenzku
þjóðlifi og hann kom á sinar fornu
bernsku- og æskuslóðir.
Arið 1953 á aldarafmæli skálds-
ins bauð Ungmennafélag Islands
yngstu dóttur hans, frú Rósu
G. Stephanssonar og er hann
þar með einn af mjög fáum
Kanada-mönnum, sem skreyta
frimerki annars lands.
Nú — þegar landnámshúsið
hefir verið gert að minjasetri I
umsjon Alberta fylkis, ber að
votta þakkir mörgum einstak-
lingum félagssamtökum og
stjórnardeildum.
Fjöldi einstaklinga þeirra, bæði
innan Alberta og utan, sem vakið
hafa máls á og stutt hugmynd
þessa og framkvæmd hennar, er
nærveru sinni hér i dag ásamt
höfðinglegri gjöf, sem verja skal
til viðgerðar og varðveizlu bæjar-
hússins og búnaði þess.
Þakkir ber að votta stjórn Al-
berta fylkis fyrir stuðning þess og
fúsleika til að taka á sinar herðar
ábyrgð á eigninni, viðgerð hennar
og varðveizlu sem minjasetur Al-
berta fylkis.
Siðast en ekki sizt ber að votta
þakkir Stephans G. Stephansson
Minningarfélaginu I Markerville:
Alberta fyrir þrottmikinn
Þessa ræðu flutti Sveinn Þórðarson við vigslu á
landnámssetri Helgu Jónsdóttur og Stephans
G. Stephanssonar i Markervillehéradi til
varðveizlu sem sögulegs minja-seturs
Alberta-fylkis 10. ágúst 1975 að viðstöddum 150
bændum og konum þeirra frá islandi og
forystumönnum þeirra, 74 manna hóps lista-
manna og starfsliðs frá Þjóðleikhúsi íslands,
auk menntamálaráðherra íslands, tveim
ráðherrum úr stjórn Alberta fylkis, þrem
Alberta fylkisþingmönnum og þingmann Red
Deer kjördæmisins á Kanada-þingi.
S Sveinn Þórðarson
Benediktson, til Islands til þess að
afhjúpa minnisvarða um föður
hennar.
Að minnisvarðanum i Marker-
ville, til ættargrafreitsins handan
árinnar hér og til óðalsetursins
hafa á undanförnum árum komið
meðal annarra Herra Asgeir Ás-
geirsson, forseti íslands, og fáum
árum siðar Bjarni Benediktsson
forsætisráðherra ásamt konum
þeirra og verið vel fagnað. Það er
von okkar að mega eiga von á
fleiri slikum heimsóknum i fram-
tiðinni.
Þann 1. ágúst siðastliðinn gaf
Póst- og simamálastjórn Islands
út frimerki meö mynd Stephans
svo mikill að ekki eru tök á að
nefna nein nöfn, en á meðal
þeirra eru margir Kanadamenn,
sem ekki eru af Islenzkum
uppruna, en stuðningur þeirra
hefir verið mjög þýðingarmikill.
Þakkir ber að votta Is-
lenzk-kanadisku klúbbunum i
Edmonto og Calgary fyrir marg-
vislegan stuðning þeirra. Þess
ber að geta að Clagary klubbur-
inn hefir gefið bæjarhúsið og
fimm ekrur af landi umhverfis
það og verður svæði þetta gert að
almenningsgarði.
Þakkir ber að votta bændum á
Island og samtökum þeirra, sem
sýna áhuga sinn og stuðning með
stuðning þess og fyrir undir-
búning allan að hátiðahöldunum
hér I dag.
Það er von okkar, að með þvi,
sem áorkað hefir verið hér i dag,
að óðalsbær þessi megi um mörg
ókomin ár laða til sin marga
gesti, sem sjá i honum tákn
hinnar gagnkvæmu vináttu og
virðingar islenzku og kanadisku
þjóðanna fyrir hvor annarri, —
sem sjá i honum tákn viður-.
kenningar á framlagi Islendinga
til vaxtar Kanada, sem sjá i hon-
um tákn þakklætis vors fyrir
framlag Stephans G. Stephans-
sonar til sameiginlegs
menningararfs okkar.
VIÐ SYNUAA
á útisvæði 111 A eftirfarandi:
Ursus dráttarvélar, 40, 60 og 80 hö —
Sláttuþyrlur — Heyþyrlur —
Vökvaheyskera fyrir dráttarvélar —
Flothjól fyrir dráttarvélar — Nýja tækni
við að girða með dráttarvélum —
Ameríska vélsleða Artic-Cat
VERIÐ VELKOMIN
VÉIABCEG
Skeifunni 8 * Reykjavík • Sími 8-66-80