Tíminn - 24.08.1975, Blaðsíða 18

18
TÍMINN
Sunnudagur 24. ágúst 1975
Menn og málofni
Bretar hafa fengið
umþóttunartíma
Viðræðurnar
við Breta
Samkvæmt ósk brezku
stjórnarinnar hefur það verið
ákveðið, að viðræður hefjist
bráðlega milli hennar og íslenzku
rikisstjórnarinnar í tilefni af út-
færslu fiskveiðilögsögu lslands i
200 milur. Sennilega hefjast þess-
ar viöræður snemma i næsta
mánuði.
Þvi var lýst yfir af hálfu rikis-
stjórnarinnar, þegar reglugerðin
um stækkun fiskveiðilögsögunnar
var gefin út i siðasta mánuði, að
hún væri reiðubúin að ræða við
þær þjóðir. sem hefðu hagsmuna
að gæta i sambandi við út-
færsluna úr 50 i 200 milur. Af
hálfu þingflokks Framsóknar-
flokksins hefur verið lýst yfir þvi,
að ekki sé óeðlilegt að veita þess-
um þjóðum nokkrar undanþágur i
tiltekinn umþóttunartima á
svæðinu, sem hin nýja útfærsia
nær til, þ.e. milli 50 og 200 milna.
Þetta er i samræmi við afstöðu
vinstri stjórnarinnar 1971, þegar
hún hóf undirbúning útfærslunnar
úr 12 milum i 50 milur. Þá var það
eitt fyrsta verk hennar að bjóða
viðræður um undanþágur i
stuttan tima á þvi svæði, sem út-
færslan náði til Þetta sama hafa
aðrar þjóðir yfirleitt gert undir
svipuðum kringumstæðum.
Það liggur i augum uppi, að allt
annað gildir um svæðið innan 50
milnanna, heldur en svæðið, sem
er milli 50 og 200 milnanna. Það
er ekki hluti hinnar nýju út-
færslu, heldur er þaö búið að vera
hluti islenzku fiskveiðilög-
sögunnar i þrjú ár. Á þvi svæði
hafa þær þjóðir, sem þess hafa
óskað og hægt hefur verið að ná
samningum. við, haft
umþóttunartima i nær þrjú ár. 1
næsta mánuði eru t.d. liðin þrjú
ár siðansamið var við Belgiú-
stjórn. Bretar eru búnir að hafa
þar umsaminn umþóttunartima i
tvö ár þann 13. november næst
komandi, en áður höfðu þeir
veitt ólöglega innan markanna i
eitt ár. Þvi má segja, að þeir séu i
reynd búnir að hafa þar þriggja
ára umþóttunartima.
Forgangsréttur
strandríkis
Svæöið innan 50 milna
markanna hefur svo algjöra sér-
stöðu. vegna þess að þar hefur
verið um ótviræða ofveiði á
þorskstofninum að ræða. 1 sam-
ræmi við það hefur oft verið bent
á það hér i blaðinu að undanförnu,
að þótt úrfærslan i 200 milur sé
stór áfangi i landhelgismálinu, sé
það stærsta skrefið, sem stiga
þurfi i landhelgisbaráttunni á
þessu ári, að draga úr veiðunum
innan 50 milna markanna og
tryggja tslendingum þar for-
gangsrétt. Á þvi byggist það, að
hægt verði að koma á nauðsyn-
legri friðun, án þess að skerða
þurfi afkomu þjóöarinnar.
Af hálfu Breta verður þvi vafa-
laust haldið fram, að þeir hafi
takmörkuð not af veiðum við ts-
land fá' þeir engar undanþágur
innan 50 milna markanna. Þetta
er rétt að vissu marki. En Bretar
verða jafnframt að gera sér
annað ljóst. Það er ómótmælan-
legt, að bæöi' þorskur og ýsa eru
nu ofveidd innan 50 milna
markanna. Heildaraflinn á þess-
um aðal fisktegundum þarf að
minnka. Það er jafnframt
augljóst.að vegna efnahágslegra
ástæðna þarf afli tslendinga
sjálfra fremur aö aukast en hið
gagnstæða. Það er orðin viður-
kennd regla, hvaðsem deilum um
mörk fiskveiðilögsögunnar liður,
að strandrikið eigi að hafa al-
geran forgangsrétt, þegar draga
þarf úr veiðum af friðunar-
ástæðum. Þá eru það út
lendingarnir, sem verða að vikja.
Sýni Bretar skilning á þessu at-
riði ætti samkomulag að geta
náðst, en annars ekki.
Þessi mynd er af llerðubreift.
Gegn íhaldi
og kommúnisma
Þótt Framsóknarflokkurinn
hafi verið i rikisstjórn bæði með
S j á 1 f s t æ ð i s m ö n n u m og
kommúnistum, hefur hann aldrei
farið dult með það að hann er
andstæður bæði ihaldsstefnunni
og kommúnismanum, og er i
reynd aðalandstæðingur beggja
þessara stefna hérá landi. Þetta
byggist á þeirri einföldu
staðreynd, að flokkur, sem vinnur
á, þróunargrundvelli að margvis-
legum þjóðfélagsumbótum,
vinnur bezt gegn ihaldi og
kommúnisma. Hann eyðir þeim
jarðveg, sem skapar öfgastefnum
mesta möguleika. Það er höfuð-
misskilningur að telja ihaldsflokk
mestan andstæðing kommúnista-
flokks, eða kommúnistaflokk
mestan andstæðing ihaldsflokks.
Þvert á móti hjálpa slikir flokkar
oft hver öðrum. Ranglát ihalds-
stefna skapar jarðveg fyrir
kommúnisma. Hávaðasamur
kommúnistaflokkur skapar hins
vegar jarðveg fyrir öfgafulla
ihaldsstefnu eins og sýndi sig i
Þýzkalandi á árunum 1928-’33.
öfgastefnum verður bezt haldið i
skefjum með þvi að beita úr-
ræðum hófsamra vinstri flokka
og umbótasinnaðra miðflokka. f
hópi slikra flokka hefur Fram-
sóknarflokurinn verið, auk þess
sem hann hefur beitt sér meira
fyrir byggðastefnu og vald-
dreifingarstefnu en slikir flokkar
hafa gert annars staðar. Af þess-
um ástæðum hefur hann verið og
er höfuðandstæðingur öfgastefna
á Islandi, hvort heldur sem þær
flokkast til hægri eða vinstri.
Áhrif um-
bóta-
stefnunnar
Þegar litið er yfir þróun is-
lenzkra stjórnmála siðan núver-
andi flokkaskipan kom til
sögunnar, sést glöggt hve mikil
áhrif Framsóknarflokkurinn hef-
ur haft i þá átt að draga úr
viðgangi öfgstefna. Hér hefur
ekki skapazt það kerfi hins blinda
kapitalisma, sem aðeins styður
þann sterka, en fótumtreður
litilmagnann, en vissulega hefur
ýmsa dreymt um þaö skipulag
hér á landi. Hér hefur enn
siður komizt á hið ófrjálsa
kommúnistiska skipulag, er
ræður rikjum i Austur-Evrópu, en
það hefur verið og er draumur
ýmissa stjórnmálaleiðtoga hér-
lendra. Svo sterk hafa þessi áhrif
Framsóknarflokksins verið, að
allir aðrir flokkar hafa færzt
mjög verulega frá hinni
upprunalegu yfirlýstu stefnu
sinni og gengið — a.m.k. i orði —
meira og minna til móts við
sjónarmið Framsóknarflokksins.
Þess vegna heyrist nú oft sagt, að
erfitt sé að finna mun á stefnu
flokkanna. Stefna Framsóknar-
flokksins hefur reynzt sigildasta
stefnan, og þess vegna hafa aðrir
flokkar reynt að tileinka sér
ýmsa þætti hennar, svo sem
byggðastefnuna.
Sígildur
boðskapur
Af framangreindum ástæðum er
það rétt, að oft er erfitt að gera
mun á afstöðu flokkanna. En
þetta má samt ekki villa neinn.
Innst inni fylgja flokkarnir meira
og minna hinni upphaflegu stefnu
sinni, þótt þeir segi annað i orði.
Þess vegna verður að taka slikum
stefnuyfirlýsingum með varúð.
Sá boðskapur, sem Fram-
sóknarflokkurinn hóf að flytja
fyrir meira en hálfri öld, um
byggðastefnu, samvinnu og
jöfnuð, átti mikið erindi til
þjóðarinnar þá. Hann á þó enn
meira erindi til þjóðarinnar nú.
Hann er i fyllsta samræmi við
kröfur og þarfir samtimans og
framtiðarinnar.
Með þvf að efla og styrkja þessi
sjónarmið, verður öfgastefnum
bezt haldið i skefjum, en þær biða
sins tækifæris, ef eitthvað ber af
leið.
AAinnkandi vald
Alþingis
Talsverður skoðanamunur
virðist vera um það, hvort stofn-
un eins og Framkvæmdastofnun
rikisins, sem annast aö verulegu
leyti stefnumótun i byggöamálum
og efnahagsmálum, eigi heldur
að vera undir stjórn embættis-
manna eða pólitiskrastjórnenda,
sem fylgja fram stefnu rikis-
stjórnar og Alþingis á hverjum
tima.
Um það þarf vart að deila að
samkvæmt þeimstjórnarháttum,
sem við teljum okkur búa við,
lýðræði og þingræði, á stefnumót-
un I efnahagsmálum og byggða-
málum að vera i höndum hinna
kjörnu fulltrúa á Alþingi og
þeirra manna, sem þeir velja i
rikisstjórn. Til þess eru þing-
menn kjörnir og til þess er riki-
stjörn valin, að þessum aðilum er
ætlað að stjórna á viðkomandi
kjörtimabili. Það á svo að vera á
valdi kjósenda að kjörtimabilinu
loknu, að dæma um stefnumótun
og stjórnarframkvæmdir þessara
aðila og að ákveða það við kjör-
borðin, hvort þeim skuli falin
stjórn áfram eða aðrir látnir taka
við.
Ótvirætt er þetta tilgangur
rikjandi stjórnarhátta. Fram-
vindan hefur hins vegar orðið sú á
siðari áratugum, að Alþingi og
rikisstjórn hafa verið að missa
meira og meira af þvi valdi er
þeim er ætlað. Annars vegar hafa
stéttasamtökin eflzt og orðið
stöðugt áhrifameiri á kostnað
þings og rikisstjórnar. Hins vegar
hefurvald embættismanna aukizt
jafnt og þétt. Eftir þvi, sem rikis-
báknið hefur þanizt meira út og
starfsemi þess orðið margþættari
hafa rikisstjórn og Alþingi orðið i
vaxandi mæli háð embættis-
mannavaldinu á margvislegan
hátt. Áhrif ríkisstjórnar og
Alþingis hafa raunverulega
minnkað að sama skapi, og eru i
mörgum tilfellum meiri i orði en
á borði.
Vald
embættismanna
Það er ekki óeðlilegt, þótt menn
liti misjöfnum augum þessa ör-
lagariku framvindu. Ýmsir hafa
orðið til þess i seinni tið, að vara
við vaxandi embættismanna-
valdi, og má I þvisambandi ekki
sizt vitna til skeleggrar yfir-
lýsingar Sambands ungra
jafnaðarmanna. Formaður þing-
flokks Alþýðuflokksins, Gylfi Þ.
Gislason, virðist hins vegar á allt
öðru máli. Hann ritaði forustu-
grein i Alþýöublaðið á siðastliðn-
um vetri, þar sem hann átaldi
harðlega, að sú stefnumótun i
byggðamálum og efnahagsmál-
um, sem Framkvæmdastofnun
rikisins er ætlað að hafa, væri i
höndum pólitiskra manna, hvort
heldur þeir væru alþingismenn
eða ekki. Krafa hans var sú, að
yfirstjórn Framkvæmdastofnun-
arinnar yrði i höndum embættis-
manna. Framkvæmdastofnunin
skal þannig verða nýtt vigi em-
bættismannavaldsins. Enn skal
dregið úr valdi Alþingis og rikis-
stjórnar.
Hér er ekki ætlunin að fara að
deila við einn eöa neinn um þessi
mál, heldur aðeins að vekja at-
hygli á þvi, hvað er um að tefla i
þessu sambandi og mörgum fleiri
tilfellum, sem eru lik þessu.
Spurningin er sú, hvort hinir
kjörnu fulltrúar þjóðarinnar á
þingi og i rikisstjórn, eigi að
stjórna og ráða stefnumótun og
stjórnarframkvæmdum eða hvort
þeir eigi aðeins að dútla við frum-
vörp áætlanir og reglugerðir, sem
aðrir hafa búiö i hendur þeirra?
Það er um þetta, sem ágreining
urinn er.
Atvinnu-
horfur
Þrátt fyrir hina miklu efnahags
örðugleika, sem skapazt hafa hér
á landi vegna stórversnandi
viðskiptakjara, hefur enn tekizt
að tryggja næga atvinnu. Það er
sameiginlegt afrek rikisstjórna
þeirra Ólafs Jóh.sonar og
Geirs Hallgrimss., að þetta hefur
tekizt. Þessu hefur að visu fylgt
það, að ekki hefur heppnazt að
sporna eins gegn verðbólgunni og
ella. Um Jiessar mundir er at-
vinna næg í landinu, en ýmislegt
bendir til þess, að þetta gæti
breytzt á tiltölulega stuttum
tima. Þannig hefur t.d. dregið
verulega úr innflutningi á timbri
siðustu mánuðina, og gæti það
bent til þess, að verulegur
samdráttur i byggingum væri á
næsta leiti. Það er mikilvægt fyrir
stjórnarvöldin að fylgjast náið
með öllu sliku og láta ekkert ógert
til að halda þvi meti, að fsland sé
eitt þeirra fáu rikja, þar sem
allar vinnnandi hendur fá verk að
vinna. Þetta getur reynzt erfitt,
en ástandið í Danmörku sýnir
bezt, að til mikils er að vinna, þvi
að fátt er ömurlegra en að fram-
færa sistækkandi hóp vinnufærra
manna á atvinnuleysisstyrk.
-Þ.Þ.