Tíminn - 11.12.1975, Blaðsíða 6

6
JÓLABLAÐ 1975
Helgi Haraldsson á Hrafnkellsstöðuni:
■'■,’ ' ■ : &r’ ■
^'/v«
5>V-S

SíA«
?>V$

^/VY
}.'/V->í
>>V^
i>/\/-S
V/VY
>'/V->
»\/\\'

'//>/<*
J.'/V'<
W

V>V<íí
>«'-V
7>V^
}'/V'->
.WV/,

5>VA’5:
!$A4

öllum ógleymanleg sem hana
fóru. ViBtökurnar hjá frændum
okkar vestra voru þannig,a6 við
lifðum hvern dag i dýrlegum
fagnaði, eins og það var oröaö i
gamla daga þegar menn höfðu
mest við.
Þetta var 150 manna hópur,
karla óg kvenna viðs vegar að af
landinu. Flest var þetta mið-
aldra fólk og vel það, þeir elztu
komnir yfir áttrætt. Auðvitað
voru með tvö skáld eins og vera
bar, Guömundur Ingi Kristjáns-
son og Armann Dalmannsson.
Flugvélin flaug yfir Grænland
til að taka eldsneyti og lofa
okkur að horfa yfir landið, sem
lslendingar námu á 10. öld. En
ekki fengum viö að fara Ut úr
flugvélinni enda virtist harla
litiöfagurtþaraðsjá. Svo þegar
við fórum að nálgast Kanada þá
kom andinn yfir Guðmund Inga
og þessi visa kom, trúlega sú
fyrsta i ferðinni:
Yfir hafið óskagjörn
ætlum vér til happa.
Nú skal finna bóndann Björn
Breiðvikinga kappa.
Ármann bætti auðvitað ann-
arri viö i' framhaldi af þessari
eins og vera bar:
Ef að Björn hér byggi nú
bænda allra mestur.
Myndi einhver Fróðárfrú
fara til hans vestur.
Þarrra er íslendingum rétt
lýst, alltaf er sagan á næsta leiti
hvað sem gerist. Þetta gæti
hvergi gerzt I heiminum nema á
Islandi, sagði þýzkur sagn-
fræðingur á fundi I Háskólan-
um,þegar hann talaði um forn-
ritin okkar og hafði fyrir inntak,
að þá nýlega var það haft fyrir
aprllgabb I einu dagblaðinu, að
höfundur Njálu værinúfundinn.
Svo bætti hann þvi við, að engin
þjóð f heiminum þekkti sögu
sina eins vel og Islendingar.
Þaö mætti líka segja mér, aö
mörgum hafi á þessari stundu
farið eins og mér að hugsa til
vesturfaranna fyrir 100 árum,
sem voru að veltast I lestum
skipanna i tvo mánuði eða meir
og koma svo að óbyggðu landi.
Viö aftur á móti vorum í flugvél
og vorum 6-7 klukkutlma á
leiðinni, tekið á móti okkur með
ágætri veizlu i stórum og sér-
lega vönduöum bændaskóia, og
máttum halda þar til i næstu 6
nætur og hafa okkar herbergi
tveir og tveir saman. Þessu til
viðbótar fengum við lánaða bila
fyrir ekki neitt, nema aö við
borguBum bilstjóra og elds-
neyti. Þetta voru skólabflar og
voru ekki i notkun þessa stund-
ina.
Það er tii litils að fara að lýsa
þvi hvað viB sáum þessa 6 daga,
sem viB vorum þarna. ÞaB var
ævintýri sem okkur skortir orB
yfir. Þó held ég aB allir hafi ver-
iB á einu máli um, að Kletta-
fjöllin voru það stórkostlegasta
sem þeir hefBu augum litiB. Þvi
gleymir held ég enginn, sem þaB
sá, þegar kvöldsólin skein á
fjallstindana, sem voru vaxnir
skógi alveg upp á topp. Svo var
þessimikla viBátta, sem ég held
að menn hafi ekki áður gert sér
grein fyrir.
Viö fórum til Winnipeg og
vorum 2 daga alltaf á ferð beint
áfram, og fórum á annaö þús-
und kilómetra hvorn dag. Allt
var slétt og akrar svo langt sem
augað eygöi.
Stephan G. Stephansson kann
að lýsa hlutunum þegar hann
kveður:
Sjálft landið er útlits sem
endalaustborð
allt órifið kvistlaust og
vænt
sem náttúran hefur ögn hallað
árönd
og heflað og málað svo grænt.
Það eru orð að sönnu. Þetta er
eins og endalaust borð.
Þá vorum við nú komin til
Nýja-Islands, þar sem vestur-
fararnir námu óbyggt fyrir 100
árum eða 1875. Aldrei hafði mér
komið til hugar áður en ég kom
þarna i sumar, að önnur eins
hægt að fóöra það á mæddum
heyjum ef þau eru vel verkuð.
Annað mál er með kýrnar. Þær
þurfa bæði mikil og góð hey ef
vel á að fara. Þær mjólka trú-
lega verr en venjulega.
En svo fengum viö sumar-
auka og veitti ekki af. Haustiö
hefur verið með fádæma gott,
og hefði margur dagurinn i
haust þótt góður i júni i vor,
þegar varla var frostlaust um
nætur. Til dæmis var hiti 20
gráður norður á Siglufiröi i
haust. Svona furöulegt er þetta
land okkar. Mann undrar það
ekki þó að veðurfræðingunum
okkar gangi illa að segja fyrir
veöurtil langs tima.Þess vegna
er það furðulegt, að þær kyn-
slóðir i þessu landi, sem engin
veðurkort sáu, höfðu með eftir-
tekt einni saman tekið eftir
ýmsum merkjum i náttúrunni,
sem sagði þeim fyrir umtiðar-
far,sem alvegfurðulega oftstóð
heima. Þannig hefur þetta
sannazt á þessu sumri hvað
Suðurland snertir. Menn hafa
haft þá trú á Suðurlandi, ég veit
ekki hvað lengi, að Fóellu-vötn-
in fyrir ofan Lækjarbotna segðu
til um það hvort við ættum i
vændum þurrkasumar eða rosa.
Mér er það I barnsminni, að
það var eitt það fyrsta, sem
spurt var um, þegar menn komu
úr Jónsmessuferöinni á vorin,
hvort það hefði verið vatn i
Vötnunum. Ef þau voru full af
vatili, var taliö öruggt að fram-
undan væri þurrkasumar, en ef
þau voru þurr þá var ekki á
góðu von. Þessu hef ég tekið
eftir á minni tið og það hefur
alltaf staðizt. Vötnin voru alveg
þurr I vor, og ég bjóst ekki viö
góðu. Aftur á móti voru þau full
af vatni i fyrra enda forláta gott
sumar. Jaröfræðingar hafa svo
brotiB um þetta heilann og enga
skýringu getað gefiö. En svona
ér þetta, hvað sem hver segir.
Við, sem búum á Suöurlandi,
vitum það mætavel, að suBvest-
anáttin eða útsynningurinn,
sem við köllum svo, er okkar
versta átt bæöi vetur og sumar.
Þá er rigning á sumrum en
snjókoma á vetrum. Svo er það
ein af okkar þjóBtrú, aö á eftir
langvarandi útsynningi komi
noröaustanátt og þaö er okkar
bezta átt vetur og sumar.
Einhver Sunnlendingur hefur
svo komiö þessu i rim til þess að
það glataðist ekki og kveður A
þessa leið:
Otsynningur grettinn, grár
geystur i élja róti.
Landnyröingur þéttur, þrár
þessu kemur á móti.
Þessi visa er algerlega bundin
viBSuðurland og hefur hlotið aö
hafa orBið þar til, enda vist ekki
þekkt annars staðar. Þetta hef-
ur prýðilega sannazt á þessu
hausti eins og oftar. Miklu hefði
þaö breytt á þessu nýliöna
sumri ef landnyrðingurinn hefBi
komið mánuði fyrr eða I ágúst.
En það þýðir vist ekki aö deila
viö dómarann, og sumaraukinn
var mikils viröi.
Þegar tiðarfari er sleppt, sem
alltaf er stórt atriði ár hvert, þá
er einn atburöur, sem mér og
fleiri veröur sjálfsagt lengi i
minni. A ég þar við þann merka
viðburö, að frændur okkar og.
landar i Vesturheimi héldu upp
á 100 ára afmæli búsetu Islend-
inga þar i landi. Margir fóru
vestur um haf til aö taka þátt i
þeim hátiðarhöldum, og var ég
einn af þeim. Ég fór i bændaför-
ina, sem var farin stuttu eftir
að aöalhátlðin var um garö
gengin. Var þessi för farin ekki
sizt á þeim tima þegar átti að
minnast Stephans G. Stephans-
sonar, fjarlægasta bóndans i
hópi Vestur-Islendinga. Þessi
ferð tók hálfan mánuð, og er
óhætt aö fullyrða, að hún verður
ÞAÐ ER gamall og góður siður
að lita til baka er liður að ára-
mótum. Það hefur verið sagt, að
það sé sá útsýnishóll, sem mað-
ur gengur upp á og litast um.
Nú eru að renna i aldanna
skaut hvert merkisáriö, eftir
annað, sem lengi munu lifa i
endurminningunni. Hátiðarár-
ið, þegar minnzt var ellefu alda
byggðar I þessu landi — og nú
alþjóða kvennaárið. Ef miðað er
viðtiðarfar þessara ára,sem oft
verður ofarlega i huga, þá bauð
hátíöarárið upp á árgæzku
meiri en við eigum aðvenjast að
jafnaði, en kvennaárið hlýtur að
fá ærið misjafna dóma. Það
byrjaði ekki illa þetta ár, og vet-
urinn var góður á Suðurlandi og
veðurblföa, en viða annarsstað-
ar á landinu var óvenjumikill
snjór. Svo var vorið kalt og öllu
sauðfé gefið fram i júni eða all-
an sauðburðinn, og þaö heyrði
ég gamla segja, að þetta væri i
fyrsta sinn sem hver einasta ær
hefði borið i húsi. Þá tók viö einn
kaldasti júnímánuður á þessari
öld, svo það var ekki von á góðri
grassprettu. Sauðfjárafurðir
voru f góðu meðallagi á þessu
hausti og geta bændur verið
stoltir af þvi. Einhvern tíma
hefði svona vor skilið eftir sig
spor. Þá fengu bændur þá
sumargjöf ofan i kalt vor, þegar
heyin gengu viða upp, að
áburður á túnin hækkaði um
140%, og má um það segja —
fyrr má nú rota en dauðrota.
Ekki var heldur vænlegt að
spara áburð þegar illa voraði og
vonandi hafa bændur ekki gert
það.
Sjaldan er ein báran stök,
segir máltækið, og svo reyndist
hér þvi að við á S-landi vorum
að nokkru sviknir um sumarið,
og hefði þó ekki veitt af, að þaö
hey, sem sprottið er upp af
þessum dýra áburöi, fengist
með góðri verkun, — en það er
nú þvi miður sjálfsagt ærið
misjafnt eins og alltaf f svona
tið. Hin mikla vélvæðing bjarg-
ar auðvitað miklu þegar svona
fer um tiðarfar.
Ég er ekki mjög áhyggju-
fullur nú f vetrarbyrjun, því að
heyineru mikil að vöxtum og öll
náðust þau fyrir réttir, — og það
var alltaf það, sem miðað var
við í gamla daga. Grasiö var
mikið i lokin, þótt seint byrjaði
að spretta, og grasveður fylgir
oftast rosanum og það hefur oft
bjargaö. Það verður vandræða-
laust með sauðféð, þvi að það er
Y YYYYYYY YYYY YYYYYYYV'YYYYYYYY

t m
> m
V í>v<s
t (í)
' *">*’*' \ - rr-5
/ ‘t'- ••

i
$aiRVÍRR»foIkl
«R2 IaRÖ allt
otí öðpaiR
, S'.'S
: Zís
gleðilegpa pa,
: w
■> m
Ö)
•> e
V t'YÍ
aps
od friðar.
f vJ\*í
V
: wí
^ SAMBAND ÍSLENZKRA SAMVINNUFÉLAGA 9
J
N/V-/N/WV^N/V_/WV»/N/V-/V-/V»/WV-/W'*/V»/N/V»/W
v i.'/V-íi S/V« §/V« S ^'A« S—'
>✓%< • >v> • >#%í • >vr '0+1 > rl'0*K* > '•'r’'0%s* >-' r '0\K >vy• >#%(
W-* '/Ar < N—^ 5>W W'V 'sAr*
C
l XX
>V >V >V >V >V >V >V >V >V >V -A. -A. >V >V J V ys. >V >V >V
-• /v >v >V
>v >v >v
Litazt um við áramót