Tíminn - 11.12.1975, Blaðsíða 46

46
JÓLABLAÐ 1975
Úr einni af fyrri söngferðum Karlakórs Revkjavlkur. Myndin tekin í söngleikahöll I Þýzkaiandi.
Emil Björnsson, ásamtbræörum Jóhanni Beck og dr. Richardi Beck. —Ljósmynd: Örn og Ólafur.
Tveir gestir aö heiman meö þremur forystumönnum Vestur-íslendinga I Winnipeg: Morris Eyjólfsson,
dóttursonur Guttorms, skálds, dr. Chris Kristjánsson, Emil Björnsson, dr. Paul H. T. Thorlaksson og
greinarhöfundur. — Ljósmynd: örn og Ólafur.
df ( u / L l -f -L . ( . v. c( 'L - J f/
ÍH '■»-/{. /iÍ V- J c-if.. /y A -,Q
4 íí- > > l.. C •j 7 X-) i- i- í- •/ 'hj.l. /J L (~ A—í’Lj' ■t
/
Meðal kvæða Stephans G. sem Watson Kirconnell þýddi, var Is-
lendingadagsræða. Siðan eru margir áratugir. En kvæðið var
prófessornum minnisstætt. Hann hripaði fyrstu hendingarnar á blað,
þar sem við sátum við matborð.
að völdum i Danmörku, studdur
af konungi, stórjarðeigendum og
öðrum hægrimönnum, og stjórn-
aði rikinu af mikilli afturhalds-
semi með tilskipunum i trássi við
þjóðþingið danska — einmitt
þetta ár, sem Gisli á Geitastekk
dó, ætlaði danskur prentari,
Július Rasmussen, að ryðja þess-
um hataða manni úr vegi með
skammbyssu sinni, en kúlan lenti
á hnappi á brjósti Estrups og
hraut af honum. svo að hann sak-
aði ekki, skotvopnið kannski
kraftminna en þeir hafa á seinni
árum notað á Kennedy-ættina og
fleiri menn í Bandarikjunum.
Sem sagt: Ekkert beit á
Estrup, hvorki skotvopn, þing-
meirihluti né óvild þjóðar hans,
og þeir, sem höfðu vonir um
bjartari tið við aukið frjálsræði
islendinga, grilltu ekki nein tákn
þess, að dagur væri að renna,
þrátt fyrir stjórnarskrána 1874,
sem vissulega vakti þó mikinn
fögnuð I bili. 1 þjóðfrelsismálum
var þvi inn i svarta nóttina að
horfa. Verzlun var óhæg, og mjög
ihöndum selstöðukaupmanna, og
tilraunir landsmanna til inn-
lendrar félagsverzlunar, höfðu
sætt miklum mótgangi. Útgerð
hafði ekki enn hafizt i þeim mæli
af stigi gamalla hátta við sjósókn,
að bæir og byggðir við sjávarsið-
una byðu upp á nýjar afkomuleið-
ir handa fjölmenni eins og varð
ekki miklu seinna. Loks hafði
fólki i landinu f jölgað hægt og bit-
andi, og þvi fylgdi, að mörgum
varð torfengið jarðnæði i sveit-
um, þótt þeir hefðu fyllsta hug á
þvi.
1 þessu andrúmslofti gerðist
það, að jafnvel allmargir þeirra
manna, sem voru oddvitar
þjóðarinnar, eygðu helzt það úr-
ræði, að fólk flyttist af landi, og
gerðust þess hvetjandi i orði og
verki, þótt nokkrir, er þar létu
mest að sér kveða, færu aldrei
sjálfir.
Þegar svo fagurmálga vestur-
fararangentana, sem fengu fé
fyrir hvert höfuð, er þeir gátu
skilað vestur um haf, bar að garði
með myndskreytta bæklinga sina
og frásögur um gósenlönd, sem
fengjust gefins, há verkalaun og
skjóttekinn gróða, varð mikið rót
i hugum margra. Ævintýra-
mennska fékk byr undir báða
vængi, og þeir, sem ekki áttu frá
öðru að hverfa en vinnumennsku
eða húsmennsku eða fannst þeir
vera að kikna undir búskapar-
áhyggjum sinum, brugðu hópum
saman á það ráð að yfirgefa
hauga og hörga I heimalandinu,
ýmist fúsir eða trauðir, barna-
lega trúaðir á hamingjuna hand-
an við hafið eða hikandi eftir
langar fortölur. Hér bættist við,
að hreppstjórar og sveitaryfir-
völd tóku að ýta undir brottför
þeirra, sem þeir óttuðust, að gætu
ef til vill ekki bjargazt af sjálfs
dáðum — og keyptu þá jafnvel til
vesturfarar, er á sveit voru
komnir.
Menn seldu eigur sinar, oft fyr-
ir hálfvirði — efnaðir menn, sem
eftir sátu, gerðu góð kaup. En
sumir laumuðust lika burt frá
skuldum — eða kvöddu með það
fyrirheit að borga hverjum sitt,
þegar þeir væru komnir i undra-
landið, þar sem veraldargæðin
lágu á lausu. Siðan hófst ferðin,
oft eftir langa bið á þeim stað, þar
sem skipin áttu að taka fólkið, og
þegar þau komu, reyndust þau
oftar en hitt örgustu dallar, og
fólki jafnvel ætluð vist fyrsta
áfangann I bland við hross, sem
seld höfðu verið i enskar kola-
námur. Eigendur skipafélaganna
litu meira á það, sem þeir fengu i
aðra hönd, heldur en aðbúðina á
skipsfjöl.
En fólk var ýmsu vant á þeirri
tið, og horfði ekki i það, þótt ekki
væri mulið undir það — vissi ekki
heldur hvaða eldraunir biðu þess.
Það flykktist til Ameriku, og
straumurinn varð svo striður, að
þjóðin hafði ekki orðið fyrir ann-
arri eins blóðtöku siðan i móðu -
harðindunum á næstsiðasta ára-
tugi átjándu aldar. Nokkuð af
þessu fólki kom að visu aftur
heim, en harla fátt. Sumum vegn-
aði vel i nýju heimkynnunum,
þegar til lengdar lét, aðrir gátu
ekki aurað saman fyrir fari heim
fyrir sig og fólk sitt, þótt þeim
væri ekki annað ofar i huga,
Húshændurnir og gestirnir á Almgarðsvegi 11, taliö frá vinstri: Alfheiður Guðmundsdóttir, John Ted Arnason, forseti tslendingadagsins á Gimli siðast liöið sumar, og
Gillies, Jón Helgason, Grace Gillies, Emil Björnsson fréttastjóri og Margrét Pétursdóttir. — Ljósmynd: Stefán Stefánsson, forseti Þjóðræknisfélags Vestur-íslendinga, og
Örn og Ólafur. konur þeirra, Marjorie og Olla. _ Ljósmynd: Timinn — GE.