Fréttablaðið - 12.11.2005, Blaðsíða 61

Fréttablaðið - 12.11.2005, Blaðsíða 61
LAUGARDAGUR 12. nóvember 2005 37 HVERNIG ER KÍNVERSKA STAF- RÓFIÐ OG HVAÐ ERU MARGIR STAFIR Í ÞVÍ? Margir notendur Vísindavefsins hafa áhuga á að fræðast um kín- versku og flestir sem senda inn spurningar vilja vita eitthvað um kínverska stafrófið og eru þá að spyrja um kínverskt myndletur. Stafróf Stafróf er letur þar sem hvert tákn stendur fyrir eitt hljóð. Á erlendum málum kallast stafróf „alphabet“ og er nafnið dregið af fyrstu tveimur stöfum gríska staf- rófsins, alfa og beta. Stafir staf- rófsins hafa einir og sér enga sér- staka merkingu. Runan A, B, B, A merkir ekkert sérstakt en sé bók- stöfunum raðað saman í orð vita margir hvað við er átt, til dæmis sænsku hljómsveitina ABBA, eða þá hana Öbbu-löbbu-lá í kvæði Davíðs Stefánssonar. Myndletur Hefðbundið ritmál Kínverja er myndletur en einnig er til kín- versk stafrófsskrift. Í myndletr- inu svarar hvert tákn til tiltekins orðs eða hugtaks og flest kínversk tákn hafa bæði merkingarhluta og framburðarhluta. Þeir lesendur Vísindavefsins sem hafa beðið okkur um að sýna sér kínverska stafrófið verða þess vegna að skilja að það er ekki hægt. Sam- kvæmt heimildum eru um 50.000 tákn í kínverskum orðabókum. Að birta kínversku táknin væri því eins og við ætluðum okkur að birta í einu svari öll íslensk orð sem til eru. Það væri afar leiðinleg lesn- ing og lesendur hefðu meira gagn af því að fletta einfaldlega upp í orðabókinni sinni. Kínverskar orðabækur á netinu Þeir sem vilja kynna sér kínversk tákn geta gert það á auðveldan hátt á netinu með því að nota orða- bók á síðunni http://zhongwen. com/. Þar er hægt að setja inn ensk orð og sjá hvernig þau líta út á kínversku. Að lokum má geta þess að til er svokallað pinyin-kerfi til að rita kínversku með latínuletri en það byggist á framburði mandarín- kínversku í Peking. Jón Gunnar Þorsteinsson, bók- menntafræðingur ER HÆGT AÐ VERA LESBLINDUR Á KÍNVERSKT MYNDLETUR? Það er hægt að vera lesblindur á kínverskt myndletur. Stundum er öðru þó haldið fram og má líklega kenna því um að árið 1971 birtist í hinu virta vísindatímariti Science grein eftir Rozin, Poritsky og Sotsky undir heitinu „Bandarísk börn, sem eiga við lestrarerfið- leika að glíma, geta auðveldlega lært að lesa ensku sem er rituð með kínverskum táknum“. Grein byggð á misskilningi Grein þessi vakti að vonum mikla athygli og ýtti undir þá skoðun að lesblinda væri ekki til í Kína eða væri að minnsta kosti ekki algeng. Nú er orðið ljóst að hér var um misskilning að ræða og seinni rannsóknir hafa staðfest að kínversk börn geta átt í fullt eins miklum erfiðleikum með lestur eins og börn sem læra að lesa stafrófsskrift. Þetta kom til dæmis fram í rækilegri rann- sókn sem gerð var árið 1982 þar sem borin var saman lestrargeta fimmtubekkinga í Taívan, Japan og Bandaríkjunum. Sýndi hún sambærilega dreifingu lestrarget- unnar í löndunum þremur. Lestur krefst skilnings á eðli ritmáls Ekki var mark takandi á niður- stöðunum sem birtust í greininni í Science þar sem þær byggðust á yfirborðslegum skilningi á eðli hins kínverska ritmáls. Í rann- sókninni lærðu bandarísku börnin aðeins að tengja tiltölulega fá kín- versk tákn við ensk orð. En það er ekki lestur, til þess þarf langtum dýpri skilning á eðli ritmálsins hvort sem um er að ræða staf- rófsskrift eða kínversk rittákn. Flest kínversk rittákn eru gerð úr tveimur hlutum; annar veitir vísbendingu um framburð tákns- ins en hinn um merkingu þess. Sá sem ætlar sér að verða læs á kín- versku verður að læra að ráða í báða þessa hluta en ekkert reyndi á það í fyrrnefndri athugun. Hljóðkerfisvitundin mikilvæg Rannsóknir á Vesturlöndum hafa sýnt að svonefnd hljóðkerfisvit- und skiptir mestu máli fyrir það hve fljótt börn verða læs á staf- rófsskrift. Nýlegar kínverskar rannsóknir benda til þess að hljóð- kerfisvitundin sé líka mikilvæg börnum sem eru að læra að lesa kínversku en sé þó hugsanlega ekki eins áhrifaríkur þáttur og hjá börnum sem læra að lesa staf- rófsskrift. Hér má þó skjóta því inn að bæði á meginlandi Kína og á Taívan mun nú vera byrjað á að kenna börnum að lesa kínverska stafrófsskrift áður en hafist er handa við að kenna hið hefð- bundna ritmál. Jörgen Pind, prófessor í sálarfræði við HÍ Kínverskt myndletur VÍSINDAVEFUR HÁSKÓLA ÍSLANDS Vísindavefur Háskóla Íslands fjallar um öll vísindi, hverju nafni sem þau nefn- ast. Að jafnaði birtast þar 15-20 ný svör í hverri viku. Meðal spurninga sem glímt hefur verið við að undanförnu eru: Hvað eru deilitegundir, hvað þýðir orðið Hvítserkur, hvað er mikill straumur í einni eldingu, hverjar eru hefðir og saga hrekkjavöku, hvernig eru tölvuskrár geymdar og hvað verður um þær þegar þeim er hent, og hvað er kjörþögli? Hægt er að lesa svör við þessum spurning- um og fjölmörgum öðrum á slóðinni www.visindavefur.hi.is KÍNVERSKT LETUR
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96

x

Fréttablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.